نکاتی درباره دئودورانت ها که نمی دانید!

ماهنامه دنیای سلامت - دکتر محمدعلی نیلفروش زاده*: دئودرانت ها ترکیباتی هستند که بر روی بدن جهت کاهش بوی بدن به کار می روند. دلیل این بوی بد سوارشدن باکتری ها بر روی تعریق بدن است. یک گروه از دئودرانت ها به نام «Antiperspirant» یا ضدعرق ها معروفند که از ایجاد بوی بد پیشگیری کرده و میزان تولید عرق را در آن نقطه بدن کاهش می دهند. ضدعرق ها معمولا در ناحیه زیربغل بکار می روند. البته دئودرانت ها می توانند بر روی پا یا سایر نقاط بدن نیز اسپری شوند.


مناطق گرم و مرطوب بدن

عرق به خودی خود دارای بو نیست مگر اینکه توسط باکتری ها دچار بو شود. باکتری ها در مناطق گرم و مرطوب فعالیت می کنند. ناحیه زیربغل به عنوان یکی از گرم ترین سطوح بدن انسان به حساب می آید و غدد عرق باعث ایجاد رطوبت شده و امکان اثر خنک کننده از لحاظ حیاتی را برای فرد فراهم می کند. وقتی زیربغل با استفاده از صابون های با PH خنثی شسته می شود، پوست PH اسیدی خود که معادل 4.5-6 است را از دست داده و PH به حالت خنثی در می آید.

باکتریها تمایل دارند در محیط با PH قلیایی یا خنثی فعالیت کنند، بنابراین ایجاد یک محیط با PH خنثی در ناحیه زیربغل به باکتریها امکان رشد و کلون شدن بیشتر می دهد. موهای زیربغل مثل یک فتیله رطوبت را از سطح پوست خارج کرده و پوست را خشک نگاه می دارد و در پیشگیری از کلونیزاسیون باکتریها موثر است. بنابراین موها باعث پیشگیری از بوی بد عرق می شود. البته موهای بلند زیربغل می تواند باکتری ها را در خود نگاه دارد و بنابراین از بین بردن یا تراشیدن موهای زیربغل به کم کردن بوی بد بدن کمک می کند.

انواع دئودرانت ها

دئودرانت ها به عنوان داروهای بدون نسخه توسط FDA پذیرفته شده و برای محور کردن بوی بدن بکار می روند.

• اولین شکل تجاری دئودرانت تحت عنوان mum (مام) در اواخر قرن 19 معرف شد. دئودرانت ها معمولا دارای پایه الکل هستند. الکل در شروع می تواند تعریق را تحریک کند ولی ممکن است موقتا باکتری ها را بکشد. دئودرانت ها می توانند به عنوان ضدمیکروبی فرموله شوند. از جمله Triclosan یا با ترکیبات فلزی مثل chelant که رشد باکتری ها را کند می کند.


• دئودرانت ها می توانند دارای عطر باشند که بوی عرق را بپوشانند. ترکیبات طبیعی مثل عصاره رازک (hops) بعضی اوقات به عنوان ماده ضدمیکروبی به کار می روند.

• دئودرانت ها ممکن است با ترکیبات ضدعرق ترکیب شود، که با کاهش تعریق و کاهش محیط مرطوب رشد باکتری ها را متوقف کند. کلرید آلومینیوم، کلرهیدرات آلومینیوم و ترکیبات آلومینیوم- روی به عنوان ضدعرق های وسیع به کار می روند.

ترکیبات با پایه آلومینیوم باعث تحریک الکترولیت های عرق می شوند و در فرم ژل می توانند مجرای خروجی غدد عرق را ببندند. بسته شدن مجرای خروجی غدد عرق از خروج مایع از غدد پیشگیری کرده به مرور از سطح پوست پاک می شود.

نمک های معدنی

نمک های معدنی با روش دیگری باعث پیشگیری از تعریق شده و یک مانع فیزیکی از خروج عرق می شود. نمک های آلومینیوم یک اثر قابض بر روی سوراخ هایی دارد و باعث انقباض سوراخ ها و پیشگیری از خروج عرق به سطح پوست می شود. بسته شدن تعداد زیادی از غدد عرق باعث کاهش عرق تولیدی در ناحیه زیر بغل می شود ولی این پروسه در افراد مختلف متفاوت است.

فرمولاسیون جدید ضدعرق ها در ژانویه 1941 مطرح شد. این فرمولاسیون جدید شکل اسیدیته بیش از حد آلومینیوم کلراید و تحریک پوست را با اضافه کردن نیتریت قابل حل یا یک ترکیب مشابه آن حل کرد.

نسل جدید دئودرانت ها آلومینیوم آلوم ammoniumalum است که یک شکل معمول زاج در فرم کریستال است. این ماده به عنوان دئودرانت در تاریخچه تایلند، خاور دور و مکزیک و سایر کشورها به کار می رفته است.


اشکال مختلف ضدعرق ها

دئودرانتها و ضدعرق ها دارای اشکال مختلفی هستند. در اروپا اسپری آئروسل، کرم و roll-on به کار می رود. در آمریکا بیشتر فرم جامد یا ژل به کار می رود.

آلومینیوم به عنوان یک نوروتوکسین مطرح است. آلومینیوم عوارض جانبی بر روی سد خونی- مغزی دارند و باعث استعداد فرد به آسیب DNA می شود.

تحقیقات نشان می دهد که نمک های آلومینیوم در ضدعرق ها اثرات مخربی بر تعدادی از گونه های موش یا سگ داشته است. مقدار افزایش یافته آلومینیوم در بیماران باعث بروز آلزایمر می شود و اگرچه این ارتباط به معنی علت بروز آن نیست.

در موش هایی که در آنها آلومینیوم کلراید بر روی پوست استفاده شد، افزایش واضح آلومینیوم در ادرار، سرم یا آلومینیوم کلی مغز و یا مایعات جفت دیده می شود.

Rumors ارتباط ضدعرق ها را با سرطان پستان مورد بررسی قرار داد. البته طبق نظر انجمن بین المللی سرطان (NCI) و جامعه سرطان آمریکا (ACS) این ارتباط هنوز مبنای علمی ندارد.

دکتر philipa Darbre معتقد است که مواد اختصاصی در دئودرانت ها به عنوان نگهدارنده به نام پارابن یا نمک هایی مثل آلومینیوم کلراید وارد جریان خون شده و یا در بافت پستان تجمع پیدا می کند و با تحریک تولید استروژن می تواند به رشد سلول های سرطان پستان کمک کند. ولی همانطور که ذکر شد این ارتباط علت و معلولی نیست و در این مورد اختلاف نظر وجود دارد.

از طرفی FDA اعلام کرده افرادی که دچار اختلال کلیوی هستند از ترکیبات حاوی آلومینیوم پرهیز کنند چون در خطر پیشرفت اختلال فعالیت کلیوی هستند.

* متخصص پوست و مو، دانشیار پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران، رئیس مرکز تحقیقات پوست و سلول های بنیادی، رئیس انجمن متخصصین پوست ایران