نقرس، بیماری مردافکن!

هفته نامه چاردیواری، ضمیمه روزنامه جام جم: یک روز صبح با دردی بسیار از خواب برمی‌خیزید و در ناحیه‌ای میان مفاصل دست یا پایتان تورمی می‌بینید که با درد همراه شده و امانتان را بریده است. با چشمانی باز و گرد به التهاب آن می‌نگرید و وقتی پس از چند آزمایش و معاینه، پزشک می‌گوید «نقرس» گرفته‌اید با خودتان می‌گویید گوشت به این گرانی؛ سال به ماه هم نمی‌خوریم؛ پس چطور به نقرسی مبتلا شده‌ایم که معروف شده بیماری پادشاهان است و به واسطه زیاده‌روی در خوردن گوشت، آدم‌های ثروتمند را گرفتار می‌کند؟! اما حقیقت این است که نقرس شاه و گدا یا پولدار و فقیر نمی‌شناسد و ربط چندانی هم به فقط مصرف زیاد گوشت ندارد.

نقرس چیست؟

هنگامی که میزان اسید اوریک در خون افزایش پیدا می‌کند، باعث شکل گرفتن و سپس رسوب کریستال‌هایی در قسمت‌های مفصلی اندام یا بافت‌های همبند می‌شود که درد، التهاب، تورم، و حتی قرمزی را در یک یا چند مفصل در پی می‌آورد. این مفاصل معمولا ناحیه پاشنه، قوزک و زانوی پا یا آرنج، مچ و انگشتان دست را شامل می‌شود هر چند که در طول مدت ابتلا، تقریبا تمام نواحی مفصلی، استخوانی و ماهیچه‌ای علائم بیماری را نشان می‌دهند و در نتیجه، درد و التهاب مفصلی ایجاد شده نوعی آرتریت را در فرد به وجود می‌آورد که در واقع خودش نیز یکی از انواع رماتیسم به حساب می‌آید اما این بیماری رماتیسمی در میان مردم بیشتر با عنوان نقرس شناخته می‌شود.

گفته می‌شود مردان حدود 9 برابر زنان در دوره‌ای از عمر خود گرفتار نقرس خواهند شد و تعداد کمی از زنان که به این بیماری مبتلا می‌شوند درد و التهاب آن را پیش از یائسگی تجربه خواهند کرد.

چرا نقرس می‌گیریم؟

تجزیه خوراکی‌های دارای پروتئین در بدن باعث ایجاد ماده‌ای شیمیایی به نام پورین می‌شود که اسید اوریک را در خون بالا می‌برد. در کسانی که متابولیسم یا سوخت‌وساز بدنی آنها نمی‌تواند با دفع اسید اوریک حاصل از تجزیه مواد پروتئینی به درستی کنار بیاید، موارد ابتلا به نقرس افزایش می‌یابد زیرا بلورهای تشکیل‌شده راهی برای دفع کامل از بدن نمی‌یابند و در فضای خالی مفاصل رسوب کرده، باقی می‌مانند.

در این حالت ممکن است هیچ علامتی بروز نکند و فقط اسید اوریک فرد بالا برود و دردی احساس نشود اما وقتی سلول‌هایی که وظیفه مراقبت از ایمنی بدن را دارند واکنش نشان دهند، برای هشدار به شخص به منظور پیش گرفتن راهی برای رفع مشکل ایجاد شده، وارد عمل می‌شوند و کلید التهاب و درد را با ترشح ماده‌ای به نام پروستاگلاندین در مفصل رسوب‌گرفته از بلورهای گفته شده فعال می‌کنند، مرحله بدون علامت به مرحله نقرس یا آرتریت حاد تبدیل می‌شود و در نتیجه، درد، تورم و حساسیت به لمس در نواحی مفصلی ایجاد می‌شود.

علائم بیماری

احتمال ابتلا به بیماری نقرس را می‌توان از علائم و نشانه‌های زیر متوجه شد و برای آزمایش و معاینه توسط پزشک اقدام کرد:

* افزایش اسید اوریک بدن

* درد ناگهانی در قسمت مفاصل بدن و به دنبال آن عضلات یا حتی بافت‌های نزدیک مفصل

* تورم در تاندون معروف به آشیل، بخصوص در متورم شدن مفاصل شست یا قوزک پا یا انگشتان دست

* بروز التهاب و قرمزی

* حساسیت به لمس در بافت ناحیه مذکور

تشخیص بیماری

برای تشخیص این بیماری معمولا پزشکان پس از بررسی علائم اولیه، فرد را به آزمایشگاه راهنمایی می‌کنند تا از طریق نتایج دو آزمایش تشخیص خود را قوت بخشند:


1-تست مایع مفصلی که طی آن مقداری از مایع درون مفصل با سرنگ کشیده شده وجود یا عدم وجود رسوبات کریستال در آن از طریق میکروسکوپ بررسی می‌شود.

2-تست خون که طی آن میزان اسید اوریک خون بررسی می‌شود؛ البته باید توجه کرد بالا بودن اسید اوریک همیشه و در همه افراد به بروز نقرس منتهی نمی‌شود و ممکن است اشخاصی هم به این بیماری مبتلا شوند که وضعیت اسید اوریک آنها در حد طبیعی باشد یا برعکس، کسانی با مقادیر زیاد اسید اوریک در خون خود هم باشند که در طول عمر خود هیچ گاه به این بیماری مبتلا نشوند.

عوامل افزایش خطر ابتلا به بیماری

به باور عمومی، نقرس به دلیل زیاده‌روی در مصرف گوشت قرمز پدید می‌آید؛ اما این تصور چندان صحیح نیست. برخی عواملی که باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری نقرس می‌شود عبارتند از:

* کم‌آبی بدن و مصرف بسیار کم مایعات در طول روز

* مشکلات هضم یا اختلال آنزیمی در تجزیه مواد پروتئینی

* مصرف الکل

* زیاده‌روی در مصرف مواد پروتئینی به‌خصوص گوشت (چه سفید و چه قرمز) که در میان آنها نوع قرمز خطرناک‌تر است

* مصرف زیاد غذاهای دریایی مثل میگو و ماهی، به‌خصوص ماهی‌های دارای ماده پورین

* زیاده‌روی در مصرف مارچوبه و قارچ

* چاقی و اضافه وزن

* اثرات و عوارض دارویی به‌خصوص با مصرف داروهای دیورتیک

* دیابت

* کلسترول بالا

* عوامل ژنتیک و سابقه ابتلای یکی از افراد خانواده به نقرس

* قرار داشتن طولانی مدت در معرض مواد سربی

درمان نقرس

معمولا دردهای نقرس پس از استراحت شبانه به سراغ فرد می‌آید و با بروز علائم دیگر همچون تورم و التهاب تشدید می‌شود. اگر پس از تشخیص پزشک، ابتلا به نقرس تائید شود متخصصان اغلب ‌ داروهایی تجویز می‌کنند که در میان آنها داروهای کورتیکواستروئید شایع‌تر است. همچنین ممکن است داروهای ضد التهابی نیز همراه با این داروها به فرد بیمار داده شود که تقریبا پس از یکی دو روز درد و التهاب و تورم رو به کاهش می‌گذارد اما احتمال بازگشت علائم برای فرد همچنان به قوت خود باقی می‌ماند.


بر همین اساس فرد مبتلا به نقرس باید برای جلوگیری از بازگشت اثرات، تغییراتی در سبک زندگی و به‌خصوص در عادات غذایی خود بدهد که از آن جمله است پرهیز غذایی در مصرف انواع گوشت و مواد غذایی پروتئینه، کاهش وزن در صورت چاقی و همچنین مشورت با پزشک برای اطلاع از موادی که اسید اوریک خون را بالا می‌برد. علاوه بر این، بسیارند کسانی که در دوره میانسالی برای جلوگیری از ابتلا به حملات قلبی آسپرین مصرف می‌کنند که این دسته نیز حتما باید از پزشک برای ادامه مصرف این دارو راهنمایی بخواهند زیرا آسپرین این بیماری را تشدید می‌کند.

هم در دوره درمان، و هم به منظور پیشگیری از ابتلا به نقرس، استفاده از سبزیجات، لبنیات کم‌چرب و بهتر از آن بدون چربی، همچنین محدود کردن مصرف انواع گوشت مرغ، ماهی و گوشت‌های قرمز به بهبودی یا جلوگیری از ابتلا به نقرس کمک شایانی می‌کند.

در صورتی که افراد مبتلا به نقرس بیماری خود را درمان نکنند یا داروها را به طور منظم و بموقع مصرف نکنند، یا پرهیزهای توصیه‌شده از سوی پزشک را در رژیم غذایی خود پس از بهبود دردها و التهابات نادیده بگیرند این خطر وجود دارد که به مشکلات دیگری از جمله نقرس پیشرفته یا سنگ کلیه نیز مبتلا شوند.