مصرف تیلاپیا ممنوع!

مجله سیب سبز - نیكو كلینی: شما هم پیام‌هایی درخصوص عدم مصرف ماهی تیلاپیا و حذف این نوع ماهی از برنامه غذایی را دریافت كرده‌اید؟ چند وقتی است كه اخبار و مطالبی درباره فواید یا مضرات مواد غذایی در شبكه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری بین مردم پخش می‌شود. هریك از ما ممكن است مخاطب این گروه از اخبار و توصیه‌ها باشیم اما چطور باید میان شایعه‌ها و اخبار موثق تفاوت قائل شویم. این روزها بازار اخبار درباره مصرف ماهی تیلاپیا و عوارض احتمالی آن در رسانه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری داغ‌داغ است.

احتمالا شما هم هنگام گذر از ماهی‌فروشی‌ها یا فروشگاه‌های مواد پروتئینی با تابلوی «ماهی تیلاپیا موجود است» مواجه شده‌اید. مدتی است كه این ماهی به بازار ایران وارد شده و حتی استخرهای پرورش ماهی هم شروع به پرورش تیلاپیا كرده‌اند. شاید یكی از عوامل رواج این نوع ماهی در بازار ایران قیمت مناسب آن در مقایسه با دیگر ماهی‌ها باشد. اما از آنجایی كه از قدیم گفته‌اند هیچ ارزانی بی‌سبب نیست، ما درمورد درستی و نادرستی این شایعه (ضررهای ماهی تیلاپیا) با متخصص تغذیه و كارشناس ارشد شیلات گفت‌و‌گو كرده‌ایم كه شما در ادامه این مطلب می‌خوانید.


آیا تیلاپیا ضرر دارد؟

ماهی تیلاپیا در بسیاری از كشورهای آسیا، آفریقا و ایالات‌متحده پرورش می‌یابد. این ماهی نسبت به سایر ماهی‌ها قیمت پایینی دارد و به سبب سهولت مصرف، طرفداران بسیاری دارد. تیلاپیا مثل بسیاری دیگر از ماهی‌ها تیغ‌های آزاردهنده ندارد و گوشت آن به راحتی فیله و پخته می‌شود اما در سال 2008، متخصصان دانشكده پزشكی دانشگاه «ویك فارست» گزارشی از یك تحقیق منتشر كردند كه خبر از مضرات ماهی تیلاپیا می‌داد. تیلاپیا میزان بالایی امگا 6 دارد. این نوع اسید چرب مزایایی برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده بدن دارد اما در عین حال مصرف بیش از اندازه‌اش هم خطرات بسیاری مثل اختلالات مغزی به دنبال دارد و درواقع در این نوع ماهی میزان اسید چرب امگا 3 از امگا 6 بسیار كمتر است.

دكتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در مورد نسبت این دو نوع اسید چرب در دو ماهی تیلاپیا و سالمون به سیب سبز می‌گوید: به‌طور معمول اسید چرب امگا 3 باید بیشتر از اسید چرب امگا 6 باشد. به‌طور مثال نسبت امگا 3 به امگا 6 موجود در ماهی سالمون 10برابر همین اسیدهای چرب در ماهی تیلاپیاست و همین نسبت به خوبی ارزش‌های غذایی این نوع ماهی را مشخص می‌كند. در 300 گرم ماهی تیلاپیا، 67 میلی گرم امگا 3، 84 میلی‌گرم امگا6 و 16 میلی گرم كلسترول وجود دارد و همین آمار می‌تواند به شما نشان دهد كه این ماهی علاوه بر امگا6، دارای میزان بالایی كلسترول هم هست.

تیلاپیا دستپخت چینی‌ها

تیلاپیا نیاز اكسیژنی كمی دارد و دارای هزینه تولید پایین است. ضمن اینكه این ماهی قابلیت رشد و تكثیر خیلی سریع داشته و به علت نزدیك بودن طعم آن به طعم مرغ، خیلی زود طرفداران بسیاری پیدا کرده‌است. اوایل ورود ماهی تیلاپیا به ایران، این ماهی مثل بسیاری اجناس دیگر بازار از چین وارد می‌شد. طی گزارش منتشرشده توسط فاكس نیوز این ماهی‌ها در كشور چین در محیط نامناسب آلوده به پسماندهای صنعتی پرورش یافته و با وجود این شرایط به بازار مواد غذایی دیگر كشورها وارد می‌شدند.

در این گزارش آمده است كه تیلاپیای چینی در استخرهای آب حاوی آنتی‌بیوتیك و هورمون پرورش می‌یابد و از زباله، مواد بی‌ارزش و بعضا آلوده برای تغذیه‌شان استفاده می‌شود و مقادیر بالای هورمون می‌تواند اختلالات زیادی برای نوجوانان در دوره بلوغ به وجود آورد. دكتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در مورد این موضوع نظر خاصی ارائه نمی‌كند چراكه به نظر می‌رسد سازمان‌های مرتبط همچون سازمان كنترل غذا و دارو و وزارت بازرگانی نسبت به این موضوع نظارت كافی داشته باشند.

كارشناسان چه می‌گویند؟

عیسی گلشاهی، مدیركل دفتر توسعه بازار شیلات در مورد واردات ماهی تیلاپیا می‌گوید: «واردات این نوع ماهی به شیوه خاصی انجام می‌شود و سازمان‌های دامپزشكی و شیلات بر ورود این ماهی‌ها به بازار نظارت می‌كنند. تولید و پرورش این ماهی در كشور چین و دیگر كشورهای تولیدكننده با استانداردهای بهداشتی صورت می‌گیرد و پرورش‌دهندگان این ماهی برای صادرات آن به دیگر كشورها ملزم به رعایت استانداردهای سازمان غذا و داروی كشورهای اروپایی و ایالات‌متحده هستند.

در مورد واردات این ماهی به ایران هم بازدیدهای فنی دقیقی انجام شده و توسط سازمان دامپزشكی گواهی‌های بهداشتی اعطا شده است. نمایندگان ولی فقیه در وزارت جهاد كشاورزی از مراحل پرورش بازدید می‌كنند و هیچ یك از موارد شایعه‌شده درخصوص آلودگی محیطی و تغذیه نامناسب این ماهی‌ها تایید نمی‌شود. این موضوع فقط یك شایعه برای تشویش اذهان عمومی و جلب‌توجه افكار مردم به سمت مواد پروتئینی دیگر است.» در حال حاضر در مناطق گرمسیری كشورمان امكان تولید ماهی تیلاپیا وجود دارد اما با توجه به هزینه‌های پرورش و روند تولید، واردات این ماهی‌ها به قوت خود باقی است و فرآوری، بسته‌بندی، توزیع و فروش این محصولات در كشور ما به نظر به‌صرفه‌تر می‌رسد.

پرورشی بخوریم یا دریایی؟

بهزاد سعیدپور، كارشناس محیط زیست دریایی و عضو هیات علمی دانشگاه محیط زیست، درخصوص استفاده از كودهای حیوانی در روند پرورش ماهی تیلاپیا به سیب سبز می‌گوید: «این كار در روند تولید اكثر ماهی‌ها در همه جای دنیا صورت می‌گیرد و منع خاصی وجود ندارد. حتی به صورت طبیعی در رودخانه‌ها هم این اتفاق می‌افتد و این موضوع باعث آلودگی خاصی نمی‌شود چراكه این مواد شرایط لازم برای گسترش جمعیت پلانكتون و فیتوپلانکتون‌‌ها (جلبك‌های تك‌سلولی) را فراهم می‌كنند و پیش از تیلاپیا در مورد قزل‌آلای پرورشی یا كپور هم این كار صورت می‌گرفت.»

 دكتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در مورد ماهی‌های پرورشی و دریایی می‌گوید: «تغذیه دریایی ماهی‌ها از موجودات ریزتر در محیط دریا، بسیار بهتر از ماهی‌های پرورشی است و توصیه می‌كنیم ماهی‌های دریایی را در اولویت قرار دهید، اما در نظر داشته باشید كه نسبت به اندازه ماهی‌ها حساس باشید چراكه هر چه جثه ماهی بزرگ‌تر و سن ماهی بالاتر باشد امكان وجود مقدار بالای جیوه در بدن آن بیشتر است، به همین دلیل توصیه می‌كنیم كه ماهی‌های كوچك‌تر را به صورت تازه و بدون مواد نگهدارنده مصرف كنید.» تا حد امكان از سلامت پرورش ماهی اطمینان حاصل كنید چراكه ماهی‌ها با موادی که پرورش می‌یابند، بزرگ می‌شوند و با همان مواد هم بر سر سفره‌های ما می‌آیند.

چه ماهی‌هایی را جایگزین كنیم؟

در شرایط فعلی كشور ما كه سرانه مصرف ماهی پایین است و ذائقه بسیاری از خانواده‌ها با غذاهای دریایی همخوانی ندارد، ورود ماهی تیلاپیا اتفاق خوبی به حساب می‌آید. بااینكه ماهی تنها منبع ید به‌حساب می‌آید بسیاری از خانواده‌ها بر اساس آیین‌های سنتی به‌جز شب یلدا و شب عید، گوشت ماهی را در برنامه غذایی‌شان نمی‌گنجانند و خودشان را درگیر بوی عجیب و تیغ‌های آزاردهنده‌اش نمی‌كنند اما با وجود سهولت مصرف این نوع ماهی، دكتر رحمانی، متخصص تغذیه توصیه می‌كند كه این ماهی را به‌طور مداوم مصرف نكنید و در گروه غذایی دریایی‌تان تنوع و گوناگونی به‌وجود بیاورید و خانم‌های باردار، شیرده و كودكان از مصرف زیاد این ماهی خودداری كنند.

 میزان مصرف ماهی یك فرد بالغ به‌طور متوسط یك یا دو بار در هفته است و این دفعات را میان ماهی‌های مختلف مثل ماهی قزل‌آلا، سفید، سالمون و تن تقسیم كنید. در مصرف ماهی تیلاپیا احتیاط لازم به خرج دهید چراكه مصرف بیش از اندازه امگا 6 باعث بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های التهابی مثل آرتریت، آسم و آلرژی، بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس می‌شود. این بیماری‌ها طیف گسترده‌ای دارند و باید در مصرف این نوع از اسید چرب جانب احتیاط را در نظر بگیرید.

اصل تنوع را فراموش نكنید

 متخصصان تغذیه می‌گویند ماهی سالمون، كولی، ساردین، قزل‌آلای رنگین كمانی و تن دارای امگا 3 بیشتری نسبت به تیلاپیاهستند، در برنامه غذایی خود بهره ببرید. آنها هیچ یك از ماهی‌ها را  حذف نمی‌كنند اما نسبت به میزان مصرف هشدارهای لازم را ارائه می‌كنند.


هرماهی کنسروی تن نیست

از آنجایی كه ماهی نسبت به سایر جانشینان گوشت قرمز، پروتئین زودهضمی دارد و چربی‌های ضروری آن برای بدن مفید است، بهتر است مواردی را برای درست انتخاب كردن در نظر بگیرید. توصیه متخصصان تغذیه این است كه ترجیحا ماهی را به صورت تازه مصرف كنید، اما اگر سراغ كنسروها رفتید، دور این غلط مصطلح را خط بكشید كه هر ماهی كنسروی، ماهی تن است. این روزها انواع ماهی‌ها مثل سالمون، تن و حتی تیلاپیا در كنسرو‌ها بسته‌بندی می‌شوند.

با ماهی ویتامین C  مصرف کنید

ماهی‌هایی كه چرب هستند، باید به‌صورت تازه میل شوند و ترجیحا آنها را به مدت طولانی در فریزر نگهداری نكنید، علاوه بر اینكه ماهی‌های چرب نسبت به حرارت و نحوه پخت‌وپز حساس هستند.

ما به شما پیشنهاد می‌كنیم كه از روش بخارپز یا كبابی برای صرف این ماده پروتئینی استفاده كنید، ضمن آنكه مصرف مواد غذایی حاوی آهن‌همراه ویتامین C می‌تواند به جذب آن كمك فراوانی كند. برای این منظور می‌توانید به همراه ماهی كمی آبلیمو یا آب نارنج مصرف كنید تا آهن آن به‌طور كامل جذب بدن‌تان شود.

درخوراک‌تان تعادل ایجاد کنید

 ماهی تیلاپیا هم مثل ماهی‌های دیگر طبع سرد دارد، پس بهتر است در انتخاب مواد غذایی كه همراه آن میل می‌كنید دقت داشته باشید. متخصصان تغذیه پیشنهاد می‌كنند كه با استفاده از ادویه‌هایی مثل زیره، دارچین و زنجبیل كه طبع گرم دارند ماهی را مزه‌دار كنید و به این وسیله یك تعادل طبیعی به‌وجود آورید.