مراقبت از لثه با تغذیه مناسب

 

یکی از رایج‌ترین مشکلات بهداشتی در سراسر جهان مشکلات دهان و دندان است که به اندازه سرماخوردگی شیوع دارد. هر چند با پیشرفت‌های بهداشتی که امروزه به وجود آمده است، میزان فساد و از دست دادن دندان‌ها از گذشته کمتر شده است، اما با توجه به نوع تغذیه و عادات غلط غذایی، افزایش مصرف میان وعده‌های شیرین و چسبنده و عدم به کار بردن صحیح روش‌های بهداشتی هنوز هم این مشکلات در جامعه به میزان بالایی وجود دارد. داشتن دندان‌ها و لثه ناسالم می‌تواند با ایجاد مداخله در سایر سیستم‌های بدن احتمال بروز بیماری‌های دیگر نظیر بیماری‌های قلبی - عروقی و سکته مغزی را نیز افزایش دهد. افراد مبتلا به بیماری‌های لثه هنگام جویدن غذا، باکتری‌ها را وارد جریان خون می‌کنند که این مسئله خطر لخته شدن خون و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. بعضی از ما به دلیل گرفتاری و مشغله‌های روزمره زندگی از اهمیت دادن به بهداشت دهان و دندان غافل می‌شویم.

در حالی که بعضی از تغییرات بسیار کوچک در سبک زندگی می‌تواند اثرات مهمی‌حتی بیشتر از تصور ما، روی سلامت دهان و دندان و لثه داشته باشد. عواملی مانند سیگار کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی، داشتن استرس و فشار عصبی فراوان و پیروی از رژیم غذایی نامناسب اثر مهمی‌بر سلامت لثه‌های ما دارد. اثر عوامل فوق را در بیماری‌های مختلف مثل بیماری‌های قلبی - عروقی، چاقی، دیابت و ... بسیار خوانده و شنیده‌ایم، اما کمتر به تأثیر آنها روی بیماری‌های لثه آگاه هستیم. در اینجا سعی داریم به اختصار هر یک از عوامل مذکور را در ارتباط با سلامت لثه بیان کنیم.

تأثیر تغذیه
ارتباط مستقیمی‌ بین رژیم غذایی و بیماری‌های لثه وجود دارد.غذاهای حاوی شکر و نشاسته زیاد تولید باکتری‌ها را افزایش می‌دهند. افزایش تولید باکتری‌ها در دهان محیط را برای رشد مشکلات لثه آماده می‌کند.یک رژیم غذایی نامناسب که میزان مواد مغذی آن در حد مناسب و مورد نیاز نباشد، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌نماید. بنابراین بدن قدرت کمی‌برای مبارزه با عفونت‌هایی که لثه را مورد هدف قرار می‌دهند خواهد داشت.

ویتامین‌ها و املاح به بدن کمک می‌کنند تا بافت‌های جدید نظیر استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، سلول‌های خونی و ... را بسازد. کمبود دریافت املاح و ویتامین‌ها به این معنی است که بافت لثه و استخوان‌های فک قدرت کافی نخواهند داشت و بنابراین نسبت به بیماری‌ها آسیب‌پذیر می‌شوند.

بدن ما نیاز به مقادیر مناسبی از انواع مواد مغذی دارد تا بتواند با عوامل عفونت‌زای وارد شده به بدن مقابله نماید. فردی که رژیم غذایی مناسب و حاوی مقادیر مورد نیاز از انواع مواد مغذی نظیر املاح، ویتامین‌ها و درشت مغذی‌ها (کربوهیدرات، پروتئین و چربی) داشته باشد، بهتر از کسی که رژیم فقیر داشته باشد می‌تواند با عفونت مقابله نماید. از سوی دیگر این حقیقت را باید در نظر داشت که رژیم‌های غذایی نامناسب معمولاً حاوی غذاهای نشاسته‌ای و شیرین می‌باشند که این غذاها خطر بیماری‌های لثه را افزایش می‌دهند، چرا که مصرف غذاهای شیرین و نشاسته‌ای به میزان زیاد باعث افزایش رشد باکتری‌های مضر در دهان شده و خطر بروز عفونت افزایش می‌یابد.

برای مقابله با بیماری‌های لثه بهتر است از غذاهایی که حاوی ویتامین C فراوان هستند، استفاده گردد. این ویتامین عمدتاً در میوه‌ها و سبزی‌های تازه وجود دارد. ویتامین C برای ساخت سلول‌های جدید و در نتیجه وجود یک لثه سالم ضروری است.

فیبر را به اندازه کافی در رژیم غذایی روزانه خود بگنجانید. غذاهای غنی از فیبر جریان بزاق را در دهان افزایش می‌دهند و با این کار موجب تمیز شدن فضای دهان می‌گردند. بدین طریق باکتری‌های مضر اجازه افزایش و تکثیر نمی‌یابند. فیبر در سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات و غلات سبوس‌دار یافت می‌شود.غذاهای غنی از املاحی نظیر روی و منیزیم شامل ماهی، مرغ و گوشت قرمز بدون چربی نیز از مواد غذایی مفید برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها می‌باشند.جویدن سبزیجات ترد مثل هویج و کرفس باعث تمیز شدن دندان‌ها و ماساژ لثه‌ها می‌گردد و از سوی دیگر نیز مواد مغذی مفیدی را برای سلامت لثه‌ها تأمین می‌نماید.

غذاهای نامناسب
غذاهای غیرمفید نیز شامل انواع کیک، شیرینی‌ها، شکلات، آب‌میوه‌های شیرین و نوشیدنی‌های کربناته و گازدار می‌باشند. این مواد غذایی زمینه را برای رشد انواع باکتری‌های مضر در دهان فراهم می‌نمایند.

در دین اسلام مصرف الکل از کارهای حرام به شمار می‌رود. الکل اثرات مخربی بر دستگاه‌های مختلف بدن انسان می‌گذارد. نوشیدنی‌های الکلی حاوی قند و اسید می‌باشند که روی دندان‌ها و لثه اثر مخرب دارند. از سوی دیگر مصرف الکل باعث دهیدراته شدن (کم آب شدن) بدن نیز می‌شود و این امر بر میزان تولید بزاق نیز اثر خواهد گذاشت. وقتی میزان تولید بزاق کاهش یابد باکتری‌های موجود در دهان شسته نمی‌شوند و این به معنی افزایش سرعت تشکیل پلاک‌های میکروبی در دهان و افزایش خطر بیماری‌های دهان و لثه می‌باشد.

پیشگیری از بیماری‌های لثه
از یک رژیم غذایی پر فیبر پیروی کنید. در این رژیم غذایی از غلات کامل، سبزیجات، حبوبات و میوه استفاده نمایید.به جای غذاهای تصفیه و فرآوری شده از غذاهای کامل استفاده کنید تا هم موجبات فعالیت دندان‌ها و لثه‌های شما را فراهم نمایند و هم مواد مغذی مورد نیاز شما را در بر داشته باشند.

اگرچه تمام مواد مغذی مورد نیاز هستند، اما برخی از مواد مغذی برای سلامت دندان‌ها و لثه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشند. از بین آنها می‌توان به ویتامین C، بیوفلاوونوئیدها، ویتامین A، ویتامین E و ویتامین‌های گروه B، کوآنزیم Q10، سدیم طبیعی موجود در سبزیجاتی نظیر کرفس و نیز به مواد معدنی از قبیل پتاسیم، کلسیم، سلنیوم، روی، فسفر و منیزیم اشاره نمود.تا حد امکان از شکر، آب‌میوه، آرد سفید، برنج سفید، انواع نوشابه‌های شیرین و شربت‌ها کمتر مصرف نمایید.

نقش سیگار
سیگار می‌تواند بیماری‌های لثه را وخیم‌تر نماید. در افرادی که سیگار می‌کشند پلاک میکروبی بیشتری تشکیل می‌شود که می‌تواند منجر به تحت تأثیر قرار دادن لثه‌ها گردد. از سوی دیگر سیگار باعث کاهش میزان اکسیژن در جریان خون شده و لثه بیمار نمی‌تواند بهبود یابد، بنابراین پیشرفت بیماری‌های لثه در افراد سیگاری بسیار سریع‌تر از افراد غیرسیگاری خواهد بود.

اسـتــرس
استرس و فشارهای روحی نیز احتمالاً باعث افزایش خطر بروز بیماری‌های لثه می‌شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که بین عوامل روحی روانی نظیر ترس، استرس و افسردگی با بروز بیماری‌های لثه ارتباط وجود دارد. احتمالاً هورمون کورتیزول که در هنگام استرس آزاد می‌شود، در بروز التهابات لثه نقش دارد. البته ممکن است این احتمال هم وجود داشته باشد که افراد دارای مشکلات روحی و استرس زیاد زندگی سالمی‌ندارند و بنابراین رعایت بهداشت دهان و دندان را ننموده و ممکن است از سیگار، الکل یا سایر مواد مخدر نیز استفاده نمایند که تمام این عوامل در افزایش بیماری‌های لثه در این افراد تأثیرگذار خواهد بود.
منبع:salamatnews.com

ویدیو مرتبط :
کتاب تغذیه و مراقبت از سالمندان/کتابنامه

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

تغذیه مناسب پیش از ورزش

 

تعداد اندکی‌ از اشخاص‌ درصورت‌ مصرف‌ کربوهیدرات‌ در طول‌ یک‌ ساعت‌ قبل‌ از ورزش‌ ، بدنشان‌ عکس‌العمل‌ شدیدی‌ نشان‌ می‌دهد که این موضوع قابل بررسی است.

 

 

● آیا غذاهای‌ با شاخص‌ گلیسمی‌ پایین‌، بهتر است؟

شاخص گلیسمی یا (GLYCEMIC INDEX) میزان تأثیر ماده غذایی کربوهیدراتی را در افزایش قند خون نشان می دهد.

 

غذاهای‌ محتوی‌ کربوهیدرات‌ اثرات‌ متفاوتی‌ بر روی‌ قند(گلوکز) خون‌ دارند. مواد خوراکی با شاخص‌ گلیسمی‌ پایین‌ مثل سیب، گلابی، گریپ فروت، لوبیا، عدس، آلبالو، گیلاس، انجیر، برگه زردآلو ، هلو، آلو ، بستنی ، شیر، ماست، سوپ گوجه فرنگی و بادام زمینی باعث‌ آزاد سازی‌ آرام‌ و پیوسته گلوکز در خون‌ می‌شوند در حالی‌ که‌ مواد خوراکی با شاخص گلیسمی‌ بالا مثل عسل، شکلات، ذرت، نان سفید، کشمش، آب نبات ، بیسکویت، هویج، آب پرتقال، کدو حلوایی و سیب زمینی پخته باعث‌ افزایش‌ سریع‌ و کوتاه‌ مدت‌ گلوکز خون‌ می‌شوند.

 

در نظر داشته‌ باشید بسیاری‌ از غذاهای‌ با GI پایین‌ مثل‌ عدس‌، فرنی‌ و حبوبات‌ ممکن‌ است‌ مناسب‌ نباشند و احتمال‌ اینکه‌ باعث‌ ناراحتی‌ معده‌ شوند نیز زیاد است‌.

 

بر این اساس توصیه‌ شده‌ که‌ غذاهای با‌ GI پایین‌، به‌عنوان‌ غذای‌ قبل‌ از ورزش‌ استفاده ‌شوند چون‌ می‌توانند باعث آزاد سازی‌ آهسته‌ و پیوسته‌ گلوکز در خون‌ شوند و سطح‌ گلوکز خون‌ را برای‌ مدت‌ بیشتری‌ پایدار نگه‌ دارند. همچنین مصرف‌ نوشیدنی‌های‌ ورزشی‌ در طول‌ تمرین‌، سطح‌ سوخت‌ بدن را‌ در طول‌ فعالیت‌ بالا نگه می دارد و تحقیقات‌ نیز نشان‌ داده‌ که‌ این‌ عمل‌، تاثیرات‌ سوء انواع‌ کربوهیدرات‌ در غذای‌ قبل‌ از تمرین‌ را نیز در برندارد.

 

اگر شما مشغول ورزش‌ استقامتی‌ هستید که‌ در طول‌ آن‌ دریافت کربوهیدرات‌ اضافی‌ مشکل‌ است‌، ممکن‌ است‌ آرزو کنید که‌ کاش‌ قبل‌ از تمرین‌، یک‌ غذای‌ با GI پایین‌ را امتحان‌ می‌کردید. البته در نظر داشته‌ باشید بسیاری‌ از غذاهای‌ با GI پایین‌ مثل‌ عدس‌، فرنی‌ و حبوبات‌ ممکن‌ است‌ مناسب‌ نباشند و احتمال‌ اینکه‌ باعث‌ ناراحتی‌ معده‌ شوند نیز زیاد است‌.

 

● ماکارونی غذای ورزشکاران

ماکارونی یک غذای پایه و اصلی برای ورزشکاران محسوب می شود. آنها سعی می کنند با استفاده از یک رژیم غذایی مناسب قدرت فیزیکی خود را در انجام مهارت مورد نظر افزایش دهند. بدون شک غذا، سوخت مورد نیاز بدن است وبرای این که بدن کار خود را به خوبی به انجام برساند لازم است که هر ۲ عامل سوخت و مکانیسم بدن انسان به خوبی شناخته شود.

 

● مواد انرژی زا و غیر انرژی زا

مواد غذایی مصرفی به ۲ نوع انرژی زا و غیر انرژی زا تقسیم می شوند:

 

▪ گروه انرژی زا از طریق تغییر فرم دادن انرژی شیمیایی موجود در پیوندها، طی فرایند اکسیداسیون، انرژی مکانیکی یا کالری مورد نیاز را فراهم می سازد. این گروه شامل چربی ها، پروتئینها و قندها هستند. چربی ها ۹ کیلو کالری و قندها و پروتئینها ۴ کیلو کالری در هر گرم انرژی تولید می کنند.

 

▪ مواد غذایی غیرانرژی زا شامل آب، ویتامینها و مواد معدنی هستند که اگر چه قادر به تولید انرژی نیستند اما در مقادیر معینی جهت عملکرد صحیح مکانسیم بدن انسان لازم هستند مانند آب برای رادیاتور ماشین یا روغن برای موتور.

 

بنابراین بدن برای رفع نیازهای خود از سوخت لازم بهره می گیرد اما این نیازها با توجه به نوع فعالیت فیزیکی تغییر می کند.

 

 

● مقدار انرژی مورد نیاز ورزشکار

بدن به طور میانگین برای فعالیتهای کم تحرک در حدود ۱۷۰۰ کیلو کالری انرژی نیاز دارد. در فعالیتهای پرتحرک بسته به نوع و مدت آن باید انرژی مورد نیاز به میزان پایه ای ۱۷۰۰ کیلو کالری اضافه شود.

 

در مورد فعالیتهای ورزشی، کالری اضافی مورد نیاز قابل توجه است برای مثال انرژی مورد نیاز در طی شنا کردن به صورت تفریحی حدود ۱۰ کیلوکالری در دقیقه، معادل ۶۰۰ کیلو کالری در ساعت است. در شرایط رقابتی و مسابقه چون عامل سرعت هم مطرح می شود، مقدار انرژی مورد نیاز به حدود ۲۵ کیلوکاری در دقیقه، معادل ۱۵۰۰ کیلوکالری در ساعت یعنی حدود ۳ برابر افزایش می یابد.

 

● حال این سؤال مطرح می شود که وقتی فعالیت ماهیچه ای شدید و طولانی است و نیاز به انرژی بسیار بالاست، رفع نیازهای فزاینده مکانیسم سوختی بدن، چگونه ممکن است؟

 

در پاسخ باید گفت که این نیازها در اصل توسط مصرف مواد غذایی انرژی زا تأمین خواهد شد. (به ترتیب از قندها ۵۵ تا ۶۰ درصد، چربی ها ۳۰ درصد و پروتئین ها ۱۵ درصد یعنی به نسبت ۴،۲و۱)

 

سهم پروتئین در تولید انرژی نسبت به قند و چربی کم است به ویژه در مواقعی که فعالیت ماهیچه ای شدید و طولانی مدت باشد

 

باید توجه داشت که منبع تولید انرژی نباید فقط از قند باشد، چیزی که هنوز هم به اشتباه پیشنهاد می شود.انرژی ذخیره ای که برای انقباضات ماهیچه ای استفاده می شود، به طور عمده از قندها و چربی ها به دست می آید. میزان این سوخت مصرفی و تغییراتی که در آن ایجاد می شود، بستگی مستقیم به مدت و میزان کشش ماهیچه ای دارد.

 

سهم پروتئین در تولید انرژی نسبت به قند و چربی کم است به ویژه در مواقعی که فعالیت ماهیچه ای شدید و طولانی مدت باشد.

 

ماهیچه ها جهت فعالیت مکانیکی خود قندها و چربی ها را به عنوان سوخت مصرف می کنند. برای مثال هنگام استراحت ۸۷ درصد انرژی مورد نیاز ماهیچه ها از اسیدهای چرب و فقط ۱۳درصد آن از قندها تامین می شود. برای کارهای کمی سنگین تر یا برای فعالیت ورزشی کوتاه مدت، ۵۰ درصد انرژی مورد نیاز توسط مواد قندی تأمین می شود و برای کارهای خیلی سخت تر و شدید در طی یک دوره ۳ ساعته یا بیشتر، به طور عمده چربی های ذخیره ای مصرف می شوند و ۷۰ درصد انرژی مورد نیاز را تأمین می کنند.

 

● نقش مواد پروتئینی در ورزش

در حقیقت پروتئینها به عنوان یک منبع ضروری جهت سوخت بدن محسوب نمی شوند. در ورزشکاران، پروتئین روزانه مورد نیاز یک گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است و هنگامی که افزایش حجم ماهیچه ها در یک دوره تمرینی مد نظر باشد یا در مواقعی که فرد در سن رشد قرار دارد، میزان پروتئین مورد نظر به حداکثر ۲ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن افزایش می یابد.

 

فراموش نکنید که با مصرف یک وعده غذایی دارای پروتئین بالا قبل از ورزش، کار کلیه ها سنگین تر می شود، آن هم در شرایطی که به طور هم زمان تحت فشار ناشی از حضور مواد سمی حاصل از کار ماهیچه است.

 

قبل از ورزش مصرف یک وعده غذایی پروتئینی مانند استیک گوشت معمولی و سالاد در عملکرد یک ورزشکار اثر سوئی به جا می گذارد زیرا نخست آن که مصرف پروتئین بیشتر، عمل هضم بیشتری را طلب می کند که در نتیجه آن سطح خون درعروق داخلی ماهیچه کاهش می یابد. دوم اینکه یک وعده غذایی مملو از پروتئین باعث می شود که در طی سوخت و ساز این ترکیبات نیتروژن دار، مواد زایدی ایجاد شود که باید از طریق کلیه ها دفع شوند. در طی این عمل در کلیه، ایسکمی (کاهش جریان خون در یک قسمت بدن به علت انقباض عروق یا انسداد جریان خون) ایجاد می گردد که این امر خود به کاهش ۹۰ درصدی جریان خون در کلیه مربوط می شود.

 

● نکات مهم:

▪ به کاربران عزیز تاکید می کنیم که برای استفاده مطلوب از یک برنامه مناسب غذایی حتمأ با متخصصین علوم ورزشی و کارشناس تغذیه مشورت کنند.

 

▪ از شما بازدید کنندگان محترم می خواهیم که اگر در خصوص مطالب علمی وآموزشی پیشنهاد یا موضوعی مد نظر دارید ، حتما با ما در میان بگذارید.