محبت‌های‌تان را احتکار نکنید

 

سخن در اثبات و چند و چون محبّت به فرزند نیست و حتى سخن در حدّ و اندازه آن نیز نیست، زیرا چیزى که ریشه در فطرت انسانى دارد نه نیاز به دلیلى براى اثبات آن است و نه تعیین حدّ و اندازه ى آن، که فطریات انسانى به گستره ى ظرفیت هر کس قبض و بسط مى یابد، بلکه سخن در نحوه ى ابراز محبّت است که اگر به صورت افراطى و ناصحیح عمل شود، موجب ضعف در اعتماد به نفس کودک مى شود و آثار عمیق و ریشه دار آن تا پایان عمر باقى مى ماند و اگر به صورت صحیح و اصولى اعمال شود، موجب رشد و بالندگى کرامت انسانى کودک و تعامل روحى او مى شود.

 

محبت کردن به کودک

حبّ به فرزند مانند دیگر امور فطرى، دلیلى جز انسانیت انسان ندارد و تا انسان و انسانیّت او باقى است، امور فطرى و ذاتى او نیز باقى مى باشد؛ بنابراین احکام سایر امور فطرى نیز بر این مسأله هم جارى است.

 

اظهار محبّت و دوستى در رفتار و گفتار: اظهار محبّت در رفتار، بازى، تفریح و شوخى در حدّ شأن کودک، به شرطى که حریم ها شکسته نشود، یکى از ابزار محبّت است، پیامبر رحمت مى فرماید:

 

کسى که دخترش را خوشحال کند، مثل آن است که بنده اى از فرزندان اسماعیل را آزاد کرده باشد و کسى که پسرى را خوشحال کند، مثل آن است که از ترس خدا گریسته باشد. 1

 

همچنین یعلى عامرى مى گوید: «همراه رسول خدا ـ صلّى الله علیه وآله وسلّم ـ براى شرکت در یک مهمانى که دعوت شده بودیم، راه مى رفتم، در مسیر حرکت، ناگهان حضرت با حسین ـ علیه السّلام ـ که با کودکان بازى مى کرد، برخورد نمود. پیامبر در برابر دیدگان دیگران، به استقبال حسین ـ علیه السّلام ـ رفت، سپس دست هایش را گشود تا او را بگیرد، امّا حسین ـ علیه السّلام ـ به این جا و آن جا مى گریخت! حضرت هم او را مى خنداند تا این که پس از مدتى او را گرفت. سپس یک دست را زیر چانه اش و دست دیگرش را پشت گردن او قرار داد و دهانش را بر دهان او گذاشت و او را بوسید.2

 

بوسیدن فرزند: کودک به ویژه در سنین خردسالى، اظهار محبّت دیگران را از طریق بوسیدن درک مى کند. این گونه اظهار محبّت طبیعى و فطرى است، علاوه بر آن که براى والدین لذت بخش مى باشد که در روایات هم به آن سفارش شده است. البته باید در این امر مسایل بهداشتى به ویژه در ارتباط با نوزادان مورد توجه قرار گیرد.

 

پیامبر گرامى اسلام ـ صلّى الله علیه‏وآله‏وسلّم ـ درباره ى فضیلت بوسیدن فرزند مى فرماید:

 

کسى که فرزندش را ببوسد، خداوند حسنه اى براى او مى نویسد و کسى که او را خوشحال کند، خداوند او را در روز قیامت خوشحال مى کند. 3

هم چنین امام صادق ـ علیه السّلام ـ در این باره مى فرماید: فرزندان خود را زیاد ببوسید، به درستى که براى هر بوسه اى، درجه اى براى شما در بهشت، به اندازه ى مسیر پانصد سال خواهد بود. 4

 

روزى رسول اکرم ـ صلّى الله علیه‏وآله‏وسلّم ـ حسن و حسین ـ علیهماالسّلام ـ را مى بوسید. اقرع بن حابس که این صحنه را مى دید به حضرت عرض کرد: من ده فرزند دارم ولى هرگز حتى یکى از آن ها را نبوسیده ام. حضرت ـ صلّى الله علیه‏وآله‏وسلّم ـ به او فرمود: من چه کنم که خداوند رحمت را از قلب تو برداشته است. 5

 

همچنین امیر مۆمنان ـ علیه السّلام ـ درباره ى بوسیدن فرزندان مى فرماید:

بوسه بر فرزندان رحمت است.6

 

در آغوش گرفتن فرزند: در آغوش گرفتن و احساس گرمى بدن والدین براى فرزند آرامش بخش است، به ویژه هنگامى که با نوازش و لبخند همراه باشد. پیامبر اکرم ـ صلّى الله علیه‏وآله‏وسلّم ـ در مجلسى نشسته بود. امام حسن و امام حسین ـ علیهماالسّلام ـ به سوى حضرت آمدند. پیامبر به خاطر آنان برخاست، ولى چون آنان کوچک بودند، رسیدنشان به حضرت طول کشید، پس حضرت به استقبال آنان رفت و آن ها را بر دوش خود سوار کرد و فرمود: چه خوب مرکبى است مرکب شما و چه خوب سوارانى هستید شما دو نفر. 7

 

حضرت امیر مۆمنان على ـ علیه السّلام ـ بهترین خاطرات دوران کودکى را هنگامى مى داند که در آغوش پیامبر اکرم ـ صلّى الله علیه‏وآله ‏وسلّم ـ قرار گرفته و یا در بستر ایشان آرمیده است و این گونه مى فرماید:

 

«شما خوب منزلت، قرابت، نزدیکى و مقام خاص من را نزد رسول خدا ـ صلّى الله علیه‏وآله‏وسلّم ـ مى دانید تا به آن جا که من را در دامن خود مى نهاد، در حالى که کودک بودم، من را به سینه اش مى چسباند و من را در رختخواب خود قرار مى داد، من را با بدن خود تماس مى داد، بوى خوش بدنش را به من مى فهماند و غذا را مى جوید و در دهانم قرار مى داد.»8

 

در آغوش گرفتن کودک هنگام شیر دادن و یا غذا خوردن، تأثیر بسزایى در رشد جسمى و روحى کودک دارد.

 

داستان سرایى براى کودک

والدین مى توانند در هنگام استراحت داستان مناسبى را با شرایط سنى کودک براى او تعریف کنند و یا از کتاب داستان هاى کودکان بخوانند و در این خواندن ها با حاشیه هاى شیرینى که مى روند مى توانند داستان را جذاب تر و در جهت اهدافى که دارند سوق دهند،هر چند مقوله ى داستان سرایى کودکانه مهارت و تخصص خاص خود را مى طلبد ولى آن چه مهم است آن که کودک در فراز و نشیب داستان، خود را به جاى قهرمان قرار مى دهد و همگام با او در تعامل با دیگران قرار مى گیرد و درباره دیگران قضاوت مى کند و معمولا حق را با قهرمان داستان که همگام با او است مى دهد. بنابراین نباید کار خوب قهرمان، نتیجه عکس را بدهد و یا داستان به گونه اى ختم شود که ظالم و خطاکار پیروز نهایى ماجرا باشد و در نظر داشته باشیم که ذهن کودک توان تجزیه و تحلیل و سعه ى صدر بزرگ ترها را ندارد تا بتواند موفقیت هاى حقیقى را از کاذب و یا چرخه هاى نفاق و دسیسه ها را از دوستان صمیمى تفکیک کند.

بازى و شوخى

بازى و شوخى با کودک به ویژه بازى و شوخى کودکانه، موجب نزدیکى والدین به فرزند مى شود.

 

پیامبر گرامى اسلام ـ صلّى الله علیه‏وآله‏وسلّم ـ فرمود: هنگام بازى و شوخى با کودکان به این نکته باید توجه نمود که بازى از حدّ کودکانه تجاوز ننماید، به ویژه حریم و احترام پدر و مادر از بین نرود. 9

 

امام حسن عسکرى ـ علیه السّلام ـ در این باره مى فرماید: جرأت فرزند بر والدینش در کوچکى، او را به عاق شدن در بزرگى دعوت مى کند. 10

جزییات این مسأله در مباحث قبل گذشت.

 

تحسین و جایزه

درباره ى تحسین فرزند و جایزه دادن به او باید مسایلى مورد توجه قرار گیرد:

 

** بلافاصله بعد از عمل انجام گیرد و ناگهانى و بدون پیش بینى قبلى باشد تا اثر عمل در ذهن کودک باقى بماند.

** جایزه دادن همراه با تفهیم دلیل آن باشد.

** جایزه دادن به کودک گاه گاهى باشد تا در کودک توقّع ایجاد نکند.

** تحسین و جایزه در حد عمل کودک باشد; زیرا زیاده از حدّ اثر معکوس دارد.

ستایش بیش از استحقاق، چاپلوسى است. 11

** ارزش مادى و قیمت ریالى جایزه هرگز نباید براى کودک مطرح شود و آن چه به جایزه ارزش مى دهد انتساب آن به عزیزى است که از دست او جایزه مى گیرد و در نظر داشته باشیم خرید جایزه هاى لوکس و گران قیمت علاوه بر آن که بدآموزى دارد و به کودک روح تفاخر و تکاثر و تجمل پرستى را القا مى کند مشکلات جدّى براى والدین در سال هاى بعد و جایزه هاى بزرگ تر ایجاد مى کند و از سوى دیگر ارزش و زیبایى جایزه هاى مدرسه را که به مراتب ارزش ریالى کمترى دارد در دوران هفت سال میانى از بین مى برد، پدرى که در دوره ى دبستان از معدل 20 فرزندش ذوق زده شده و دائماً با خرید عروسک هاى گران قیمت و دوچرخه، به استقبال کارنامه درخشان فرزندانش رفته است، در دوره راهنمایى و دبیرستان با مشکلات جدّى در تشویق فرزندش روبرو خواهد شد.

پی نوشت ها:

1-وسائل الشیعه،ج21،ص 514

2- مستدرک الوسائل، ج2،ص626

3- کافی، ج6،ص 49

4- وسائل الشیعه،ج21،ص 458

5-بحارالانوار،ج101،ص92

6- بحارالانوار،ج101،ص93

7- بحارالانوار،ج43،ص93

8- بحارالانوار،ج14،ص475

9- من لایحضره الفقیه،ج3،ص483

10- بحارالانوار،ج75،ص374

11- بحارالانوار،ج70،ص295

منابع: موسسه جلوه نور همراه با تغییرات/تبیان

ویدیو مرتبط :
احتکار

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

به کودکانتان محبت کنید اما آنها را لوس نکنید!

 

به بهانه مهربانی کردن به کودکتان،نباید به هر نوع خواسته معقول و نامعقول فرزندتان تن بدهید

 

 هر انسانی در هر برهه از زندگی اش به محبت نیاز دارد و این نیاز در کودکی اهمیت ویژه ای دارد اما والدین باید ابتدا نحوه محبت کردن به فرزندشان را بدانند تا ناخواسته با رفتارهایشان که با عنوان رفتارهای محبت آمیز قلمداد می شود، به او آسیب نزنند. در حقیقت، محبت کردن اصولی دارد که دانستن آن به والدین کمک می کند به گونه ای با فرزندانشان رفتار کنند که آنها را مستقل بار بیاورند. در این مطلب با نکات کاربردی در این زمینه آشنا می شوید.

وظیفه شما به عنوان والدین دلسوز این است که به فرزندتان کمک کنید، توانایی های بالقوه اش را بشناسد و آنها را بالفعل کند تا در زندگی آینده اش فردی توانمند باشد و احساس خوشبختی کند.

گاهی اوقات والدین برخی رفتارها را انجام می دهند و آن را به حساب مهر پدر و مادر می گذارند در حالی که بیشتر به خودشان حس خوب می دهد و احساس می کنند چون فرزندمان راضی و خوشحال می شود پس ما را بیشتر دوست دارد و ما هم بدون حد و مرز به خواسته های او تن می دهیم. در صورتی که این کار باعث می شود استقلال بچه از بین برود.

توجه داشته باشید در اصول تربیتی گفته می شود بچه ها هر کاری که توانایی جسمی اش را دارند باید خودشان انجام دهند و اگر مهارتش را یاد نگرفته باشند والدین باید به آنها یاد بدهند و بچه ها نیز خودشان کارهایی که توانایی اش را دارند هرچند سخت باشد، انجام دهند.

بچه ها باید تبعات رفتارشان را ببینند
به این مثال توجه کنید؛ شما به فرزندتان می گویید اتاقش که قلمرو شخصی اش است را بعد از بازی تمیز کند ولی او حرف شما را گوش نمی دهد و شما هم با این استدلال که اتاقش را جمع نکرد و بچه است و خودش نمی تواند، خودتان اتاق او را تمیز می کنید. در حالی که این کار اشتباه است.

والدین باید بگذارند اتاق بچه نامرتب بماند و او سختی های بی نظمی را تحمل کند و وسایلش گم شود و در مجموع تبعات بی نظمی اش را ببیند و یاد بگیرد باید نظم داشته باشد. حتی این قضیه در مورد بچه های کوچک نیز مصداق دارد. مثلا بچه خردسال شما زمان غذاخوردن، اصلا غذا نمی خورد. شما نیز از روی محبت دنبال او راه می افتید و التماسش می کنید تا غذایش را بخورد در حالی که این کار نه تنها محبت نیست بلکه لوس کردن بچه است.

رفتار درست این است بگذارید بچه تا وعده بعدی غذا گرسنه بماند و سختی بکشد ولی در عوض یاد می گیرد زمان غذا خوردن باید بیاید و غذایش را بخورد. در حقیقت والدین با رفتارشان باعث می شوند شخصیت کودکشان راه تکامل را طی نکند و او یک فرد وابسته ضعیف بار بیاید و در سنین نوجوانی و جوانی نمی تواند زندگی اش را مدیریت کند.

  والدین این روزها  معمولا فرصت کافی برای وقت گذراندن با فرزندشان ندارند

 
محبت بی قید و شرط
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چگونه باید برای محبتمان قید و شرط بگذاریم؟ پاسخ این است که محبت شما به فرزندتان به قید و شرط نیاز ندارد و باید به فرزندتان بگویید او را به عنوان یک آفریده و هدیه خدا و یک موجود ارزشمند دوست دارید و هیچ قید و شرطی برای دوست داشتن این موجود ارزشمند وجود ندارد ولی این بدان معنا نیست که همه رفتارهای تو مورد تایید من است، درواقع، منظور این است که در مورد رفتارهای بد باید به او آموزش دهید و بعد از آموزش اگر فرزندتان خواسته نامعقولی داشت، نباید آن را بپذیرید.

برای بچه ها وقت بگذارید
از آنجایی که والدین این روزها خیلی پرمشغله هستند، معمولا فرصت کافی برای وقت گذراندن با فرزندشان ندارند و به همین دلیل برای ابراز محبتشان به محبت های مالی روی می آورند. یعنی مدام برای کودک هدیه می خرند یا هرچه او طلب می کند برایش فراهم می کنند. این کار فقط یکی از روش های ابراز محبت است ولی کافی نیست و هدیه خریدن باید در حد تعادل باشد.

مهم ترین و ارزشمندترین پاداشی که می توانید به فرزندتان بدهید پاداش های اجتماعی است یعنی برای فرزندتان به گونه ای وقت بگذارید که او دوست دارد. مثلا با او کارتون ببینید یا با هم توپ بازی کنید. یا او را به شهربازی ببرید یا هر جایی که او دوست دارد. در آغوش گرفتن و بوسیدن بچه، نوازش کردن او و تعریف کردن از کارهای خوبش مقابل بقیه نیز خیلی تاثیرگذار است ولی گاهی والدین این محبت ها را رها می کنند و به جای آن برای کودک خود کادو می خرند. بنابراین وقت گذاشتن برای بچه ها از نمودهای محبت و ارزشمندترین نوع محبت است.

مرزهای محبت
مرز محبت کردن و لوس کردن بچه ها یک مرز حقوقی و انسانی است. اگر کودک کارهای غیرانسانی کرد، مثلا شما را کتک زد یا به برادرش زور گفت یا مشق هایش را ننوشت، شما نباید در مقابل این رفتارها بی تفاوت باشید، بلکه باید به او بفهمانید نباید رفتارهای نامناسب انجام دهد و هر چه خواست نباید فراهم باشد.

بچه ها باید بفهمند که همیشه خواسته هایشان عملی نمی شود؛ برخی با تلاش به دست می آید و برخی نیز اصلا به صلاحشان نیست که به دست آید. به عبارت دیگر، بچه ها باید بتوانند زندگی را با استرس های معمولش تجربه کنند تا مستقل بار بیایند. بعضی والدین اجازه نمی دهند بچه ها سختی های معمول زندگی را تجربه کنند یا تبعات رفتارهای زشتشان را بفهمند و این کار را محبت می دانند؛ مانند بچه ای که مشقش را نمی نویسد و مادرش به جای او تکالیفش را انجام می دهد. 

بچه ها باید بفهمند که همیشه خواسته هایشان عملی نمی شود

 
از سوی دیگر، بد نیست بدانید هرچه فرزندتان را در آغوش بگیرید و ببوسید و حرف های محبت آمیز به او بزنید، لوس نمی شود ولی مشکل از آنجا شروع می شود که مقابل هر خواسته نامعقول او تن بدهید، مثلا در وقت ناهار فرزند شما با گریه و زاری از شما بخواهد به او بستنی بدهید. در حقیقت، آنچه در اصول تربیتی اهمیت دارد این است که به بهانه مهربانی کردن به هر نوع خواسته معقول و نامعقول فرزندتان تن بدهید.

 

منبع:هفته نامه سلامت