كاش می‌شد یك شكل دیگر بودم!

«من چاقم... من خیلی لاغرم... اگر قدم بلندتر بود، اگر موهایم فر بود، اگر موهایم لخت بود، اگر بینی‌ام كوچك‌تر بود، اگر عضلاتم بزرگ‌تر بود، اگر پاهایم بلندتر بود و.... بهتر بود و خوش قیافه‌تر بودم.» این جمله‌ها به‌نظرتان آشنا نیست؟ آیا شما هم عادت دارید خودتان را تخریب كنید؟ اگر این‌طور است، بدانید كه در این میان تنها نیستید. به‌عنوان یك نوجوان، همچنان تغییرات زیادی در بدنتان رخ خواهد داد و همان‌طور كه این تغییرات شكل می‌گیرند، تصور شما نسبت به‌خودتان هم عوض می‌شود. بسیاری از مردم از همان دوران نوجوانی نمی‌توانند خود را با این تغییرات تطبیق دهند و همین امر بر اعتماد به نفس شان تاثیر می‌گذارد.

---

آدم‌ها همیشه حسرت نداشته‌های‌شان را می‌خورند؛ این واقعیت است. مهم نیست که چه‌ها دارید که خیلی‌ها حسرت داشتن ذره‌ای از آن‌ها را می‌خورند، همیشه دنبال آن چیزی هستید که ندارید و ای بسا خیلی از همان‌ها که حسرت به شما می‌برند، همان‌ها را داشته باشند که شما دنبال آن هستید. شبکه‌ای از ‌ بوته‌های متقاطع حسرت ما قد می‌کشند و سر به هم فرو می‌برند. گاهی هم نسیمی می‌وزد و همه بوته‌ها به یک‌سو سر خم می‌کنند. یک حسرت همگانی...

چاقی، لاغری و تناسب اندام هم حکایت همین حسرت‌های متقاطع و موازی است. همه فکر می‌کنند یا چاقند یا لاغر یا باید وزن کم کنند یا زیاد.  هر بار که جلوی آینه می‌ایستند، حسرت قد و بالای دوستی، همکاری‌ یا حتی ستاره‌ای را می‌خورند؛ غافل از این‌که همان دوست،  همکار یا ستاره، خودش وقتی جلوی آینه می‌ایستد، مثل شرلوک هلمز خودش را برانداز می‌کند که نکند جایی، چیزی تناسب لازم را ندارد و... این قصه تا همیشه هست.

در همین حال، حسرت همگانی، «خوش اندامی» است  که هیچ‌کس هم نمی‌تواند تعریفش کند که بالاخره یعنی چه! کی تناسب اندام دارد و کی ندارد؟ مگر غیر از این است که حتی در طول تاریخ هم معیارهای زیبایی، جذابیت و تناسب عوض شده و چیزی که روزگاری آخر خوشگلی بوده، روزگار دیگری، آخر بی‌ریختی تصور شده؟

این یک‌نکته را هم داشته باشید: در فراخوان کلینیک تناسب اندام سیب سبز که در شماره قبل مجله داده شد، حداقل 5-4 نفر داوطلب شرکت در برنامه شده بودند که BMI زیر 22 داشتند و در واقع لاغر محسوب می‌شدند، اما خودشان فکر می‌کردند که چاقند و باید وزن کم کنند.

لاغری و چاقی هم انگار مثل خوشبختی و بدبختی است؛ چیزی که در ذهن ماست، نه در دنیای بیرون.

---

بعضی از نوجوانان در آغاز بلوغ با اعتماد به نفسشان دچار كشمكش می‌شوند؛ چراكه بدنشان دستخوش تغییرات بی‌شماری می‌شود. این تغییرات با حس طبیعی «میل به قابل‌قبول بودن» تركیب شده و باعث می‌شود افراد دائما خود را با دیگران مقایسه كنند. این افراد ممكن است خود را با اطرافیان یا حتی با افراد مشهور و بازیگرانی كه در تلویزیون، فیلم‌ها و مجلات می‌بینند، مقایسه كنند.

اما چنین مقایسه‌ای از پایه و اساس اشتباه است؛ زیرا تغییراتی كه در اثر بلوغ پدید می‌آید، در هر فردی متفاوت است. این روند در بعضی‌ها سریع‌تر و در برخی كندتر است. در بعضی‌ها یك لایه چربی به‌صورت موقت روی بدن تشكیل می‌شود تا بدن برای یك مرحله ناگهانی رشد آماده شود كه این درشت‌تر شدن، در بعضی‌ها تا همیشه باقی می‌ماند و بعضی‌ها وضعیتی برعكس دارند: هرقدر هم پرخوری كنند، همچنان استخوانی و لاغر می‌مانند؛ چراكه تمام این تغییرات به نوع برنامه‌ریزی و عكس‌العمل ژن‌های بدن افراد بستگی دارد.تغییراتی كه در دوران بلوغ رخ می‌دهد، در احساس دختران و پسران نسبت به‌خودشان مؤثر است. شاید بعضی دختران در مورد بدنشان كه در حال بالغ شدن است، احساس ناراحتی و خجالت داشته باشند. بعضی‌ها هم آرزو می‌كنند كه بدنشان زودتر به تكامل برسد.شاید دخترها احساس فشار كنند كه باید لاغر بمانند و پسرها از این ناراحت باشند كه بدنشان به اندازه كافی، بزرگ و عضلانی نیست!

---

منظور از تصویر بدن، همان احساسی است كه هر فرد نسبت به ظاهر فیزیكی خود دارد.

اعتماد به نفس هم صرفا به میزان ارزشی وابسته است كه افراد برای خودشان قائل هستند؛ احساس غروری كه در خود دارند و میزان ارزشی كه در خود احساس می‌كنند.

اعتماد به نفس مهم است چراكه داشتن احساس خوب نسبت به‌خود، بر رفتار فرد تاثیرگذار است. فردی كه اعتماد به نفس بالایی دارد، به راحتی با دیگران رابطه دوستی برقرار كرده، كنترل بیشتری بر رفتار خود دارد و از زندگی بیشتر لذت می‌برد.

برای بسیاری از مردم- به‌خصوص كسانی كه در سال‌های اولیه نوجوانی قرار دارند- تصویر بدن رابطه مستقیمی با سطح اعتماد به نفسشان دارد. به همین خاطر است كه هرقدر بچه‌ها بزرگ‌تر و به سنین نوجوانی نزدیك‌تر می‌شوند، بیش از پیش نسبت به دید دیگران در مورد خودشان اهمیت می‌دهند.

---

بعضی وقت‌ها اعتماد به نفس پایین و مشكلات تصویر بدنی، بسیار بزرگ‌تر از آن هستند كه به تنهایی بتوان آنها را بهبود بخشید؛ حتی ممكن است بعضی‌ها در نوجوانی به خاطر این مشكلات افسرده شده، شور و هیجان خود را برای انجام فعالیت‌های مختلف یا حضور در گروه دوستان از دست بدهند یا به‌خود آسیب زده و به الكل و سوءمصرف مواد پناه ببرند.

اگر شما چنین حسی دارید بهتر است با یكی از والدین، یك مربی، فردی روحانی، مشاور راهنما، درمانگر یا یك دوست بزرگسال- كسی كه بتواند بدون تحقیر كردنتان، از شما حمایت كند- صحبت كنید. این كار می‌تواند به شما كمك كند تا دورنمای خوبی از تصویر بدنی خود پیدا كرده و بازخورد مثبتی از بدن، مهارت‌ها و توانایی‌هایتان كسب كنید.

---

بعضی‌ها فكر می‌كنند باید ظاهر یا رفتارشان را تغییر دهند تا احساس خوبی نسبت به‌خودشان داشته باشند اما در واقع فقط لازم است كه دید و تصور خود را نسبت به ظاهر و شخصیت خود تغییر دهند.

اولین نكته‌ای كه باید به خاطر سپرده شود، این است كه بدن شما- جدا از اندازه، شكل و رنگش- به هر حال بدن شماست. اگر خیلی در مورد وزن یا اندازه بدنتان نگران هستید، از یك متخصص كمك بگیرید تا متوجه شوید كه همه چیز مرتب است یا نه؛ اما یادتان باشد كه شكل و اندازه بدن شما فقط به شما مربوط است و هیچ كس دیگری حق ندارد در این مورد دخالت كند!

---

البته فقط تكامل بدن نیست كه بر اعتماد به نفس تاثیرگذار است، بسیاری از عوامل مثل تصاویر دختران لاغر و پسران درشت هیكل در مجلات و فیلم‌ها می‌تواند بر تصویر بدنی بعضی‌ها اثراتی داشته باشد.

حتی زندگی خانوادگی هم گاهی می‌تواند بر میزان اعتماد به نفس مؤثر باشد. بعضی از والدین به جای تشویق بچه‌ها، بیشتر وقت خود را صرف انتقاد از آنها و ظاهرشان می‌كنند كه می‌تواند توانایی كودك را برای كسب اعتماد به نفس تا حد زیادی كاهش دهد.البته گاهی هم همكلاسی‌ها و دوستان مقصر هستند و با نیش‌خندها و اظهارنظرهای منفی در مورد ظاهر فرد، باعث آسیب او می‌شوند. البته بعضی از این حرف‌ها از سر نادانی گفته می‌شوند اما به هرحال می‌تواند بر تصور ذهنی فرد از بدن خود و اعتماد به نفسش اثرگذار باشد.

---

اگر شما تصویر بدنی مثبتی دارید، احتمالا از همانی كه هستید، خوشتان می‌آید و خود را قابل‌قبول می‌دانید. این برخورد مثبت به شما اجازه می‌دهد تا جنبه‌های دیگر بزرگ شدنتان را كشف كنید، مثلا توسعه رابطه‌های خوب دوستی، مستقل شدن از والدین و به چالش كشیدن خود از لحاظ فیزیكی و روانی. در نهایت می‌توان گفت كه پرورش دادن این بخش‌ها در خودتان باعث تقویت اعتماد به نفس شما می‌شود.یك برخورد مثبت و خوشبینانه می‌تواند در پرورش اعتماد به نفسی قوی و محكم به افراد كمك كند. مثلا وقتی اشتباه می‌كنید، به جای اینكه بگویید: «وای! من یك بازنده هستم»، بهتر است بگویید: «خب، من هم آدم هستم و اشتباه می‌كنم.» یا مثلا وقتی شرایط مطابق میلتان پیش نمی‌رود، دیگران را مقصر ندانید.

دانستن اینكه چه چیزی خوشحالتان می‌كند و چطور می‌توانید به اهدافتان برسید، به توانمندی، قوی شدن و داشتن كنترل بر زندگی شخصی كمك زیادی می‌كند. یك برخورد مثبت و یك روش زندگی سالم (مثلا ورزش كردن و درست غذا خوردن) تركیب بسیار خوبی برای ساختن یك اعتماد به نفس سالم و محكم است.

---

در مرحله بعد، واقعگرایانه بررسی كنید كه كدام یك از جنبه‌های ظاهری خود را می‌توانید تغییر دهید و كدام را نمی‌توانید؛ هر فردی حتی مشهورترین افرادی كه كامل به‌نظر می‌رسند دغدغه‌هایی دارند  كه نمی‌توانند تغییرش دهند و مجبورند با آن كنار بیایند.

اگر مشكلاتی در خود می‌بینید كه قابل حل هستند آن را با تعریف كردن هدف‌هایی تحقق بخشید. مثلا برنامه‌ای بگذارید هر روز ورزش كنید و غذاهای مقوی بخورید. بعد هم این برنامه را تا به نتیجه رسیدن هدفتان، دنبال كنید. دستیابی به اهدافی كه برای خود تعیین كرده‌اید، راه مناسبی برای تقویت اعتماد به نفس است.

وقتی احساس‌های منفی در مورد خودتان در گوشتان طنین می‌اندازد، به‌خودتان بگویید «ساكت باش!» سعی كنید هر روز با تعریف و تمجید از خود، اعتماد به نفستان را افزایش دهید. برای این كار، هر روز عصر فهرستی از سه اتفاق یا عملكرد خوب آن روز خود را كه واقعا باعث شادمانی‌تان شده، تهیه كنید. این موارد می‌تواند حتی شامل نحوه تابش آفتاب به‌صورت شما، شنیدن صدای موسیقی مورد علاقه یا نحوه خندیدن یك دوست به لطیفه‌های شما باشد. با تمركز بر جنبه‌های مثبت زندگی و كارهای خوبی كه انجام می‌دهید، می‌توانید احساسی كه در مورد خودتان دارید، عوض كنید.