قرص های لاغری خطرناک را شناسایی کنید

 صبح بخیر: اگر اضافه وزن دارید، شاید بارها به فکر استفاده از داروهای لاغری افتاده باشید اما واقعا دارویی وجود دارد که بتوان با آن لاغر شد و دچار مشكل هم نشد؟آیا این داروهایی كه این طرف و آن طرف تبلیغ می‌شوند معجزه می‌كنند؟ آیا گیاهی بودن یک داروی لاغری به معنای بی‌خطر بودن آن است؟ حالا حتی قرص موسوم به قرص لجن نیز به بازار راه یافته، اما گول نخورید...


انسان امروز برای امرار معاش خود به تحرک کمتری نیاز دارد و از سوی دیگر دسترسی‌ به انواع غذاها، آسان‌تر از گذشته شده است. یک مقایسه ساده بین شیوه زندگی و میزان خورد و خوراک ما در این زمانه با 03سال پیش به روشنی این تفاوت را آشکار می‌کند. این رفاه بیشتر موجب تغییر الگوی بیماری‌ها در بین جوامع شده به نحوی که امروزه دیگر بیماری‌های عفونی و واگیردار مانند گذشته تهدیدکننده جان انسان‌ها نیست و در عوض بیماری‌های غیرواگیر نظیر دیابت، فشار خون، سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی- عروقی و امثال آن از عوامل اصلی مرگ و میر هستند. در این میان یکی از اصلی‌ترین عواملی که موجب بروز و گسترش اینگونه بیماری‌ها می‌شود، چاقی است. تحقیقات انجام شده نشان داده‌اند که پیدایش بیماری‌های غیرواگیر در افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند به میزان چشمگیری بیشتر است و متاسفانه با شیوع رو به گسترش این چاقی و افزایش روزافزون متقاضیان درمان آن، بازار مکاره ارائه خدمات رفع آن نیز توسعه یافته است.


جز مواردی که جنبه وراثت یا بیمارگونه دارند، عمدتا چاقی در اثر عدم تعادل انرژی به وجود می‌آید. به عبارت دیگر مصرف کالری و مواد غذایی بیشتر از نیاز روزانه بدن، منجر به تجمع چربی در بافت‌های بدن و چاقی می‌شود که البته این پدیده‌یک‌شبه رخ نمی‌دهد بلکه فرایندی است که طی سال‌ها و با مصرف مستمر مواد غذایی به میزان بیشتر از احتیاج سلول‌های بدن ایجاد می‌شود. برای درمان چاقی باید تعادل منفی در انرژی ایجاد کنیم یعنی میزان مصرف انرژی را به پایین‌تر از مقدار مورد نیاز تنزل دهیم که این امر به شیوه پیروی از رژیم غذایی مناسب و افزایش فعالیت بدنی میسر می‌شود.


داروهایی که برای درمان چاقی عرضه می‌شوند، عمدتا با تاثیر بر عوامل فوق منجر به کاهش وزن می‌شوند. یکی از معروف‌ترین این داروها، دارویی است با نام علمی «ارلیستات» که با نام‌های تجاری گوناگون در داخل کشور نیز تولید می‌شود. این دارو با مهار آنزیم لیپاز روده‌ای، هضم چربی مواد غذایی خورده شده را متوقف کرده و مانع جذب آن می‌شود. درنتیجه با دفع چربی مواد غذایی و مکانیسم کاهش مصرف به کم شدن وزن کمک می‌کند. این دارو می‌تواند مشکلات گوارشی‌ای مانند دل‌درد، نفخ و سوءهاضمه ایجاد کند که در بسیاری از موارد با مشورت پزشک معالج قابل رفع است. این دارو تاییدیه سازمان غذا و داروی ایالات​متحده را دارد و به شرط تجویز پزشک می‌تواند در کنار رژیم غذایی در کاهش وزن مؤثر باشد.

افرادی می‌توانند از این دارو استفاده کنند که نمایه توده بدنی (BMI آنها) بالای 30 یا زیر 30 باشد اما به‌رغم رژیم گرفتن، وزن‌شان کم نشود (نمایه توده بدنی حاصل یک کسر است که در صورت این کسر وزن فرد به کیلوگرم و در مخرج آن قد فرد به متر به توان 2 است). البته این افراد نباید منعی برای مصرف دارو داشته باشند و حتما باید با تجویز پزشک آن را مصرف کنند. بهتر است این دارو در افراد بالغ استفاده شود و در سنین زیر 14 سال به کار نرود. هنگام مصرف این دارو محدودیتی برای استفاده از مواد غذایی وجود ندارد اما از آنجایی که باعث دفع چربی‌ها می‌شود، ممکن است جذب ویتامین‌های محلول در چربی را مختل کند. به همین دلیل توصیه می‌شود افراد درکنار آن با تجویز پزشک خود برخی ویتامین‌ها را نیز مصرف کنند. با رسیدن فرد به وزن ایده‌آل لازم است که مصرف دارو قطع شود.

---

در حال حاضر در ایران داروهای متفاوت و رنگارنگ با بسته‌بندی‌های زیبا وجود دارند که از طریق مبادی غیرآکادمیک تهیه، تبلیغ و عرضه می‌شوند. این گروه همان داروهایی هستند که به صورت روزمره در برخی نشریات و شبکه‌های ماهواره‌ای با ادعاهای عجیب و غریب تبلیغ شده و محل فروش آنها هم مکانی غیر از داروخانه‌هاست. گرچه این داروها مکانیسم‌های مختلفی دارند عمدتا اثر ناچیزی روی کاهش وزن داشته یا چنان اثر زیانباری در بدن دارند که همراه کاهش وزن، اثرات نامطلوب و جبران‌ناپذیری برای مصرف‌کنندگان خود به همراه خواهند داشت. با کمال تاسف این داروها که گاه توسط برخی از باشگاه‌های ورزشی، آرایشگاه‌ها یا عطاری‌ها و با بسته‌بندی‌های زیبا و عمدتا تحت عنوان داروهای گیاهی عرضه می‌شوند، پایه واساس سالمی نداشته و فقط به قصد سودجویی نه تنها منابع مالی مشتریان خود را به باد می‌دهند بلکه در بسیاری از موارد با عوارض مهلک و زیان‌آور، موجب دردسر روزافزون مصرف‌کنندگان می‌شوند. عوارضی مانند مشکلات شدید کبدی، ریزش مو، به هم ریختن متابولیسم بدن و به هم خوردن تعادل هورمونی، افزایش فشار خون، سکته، دیابت، چربی خون و در برخی موارد بروز سرطان‌ها که می‌تواند به دنبال مصرف این داروها ایجاد شود.

در یک پروژه علمی- پژوهشی که اخیرا در پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی توسط پروفسور فریدون عزیزی و همکارانشان انجام شده، 9 نوع از این قرص‌ها و کپسول‌ها مورد آزمایش  قرار گرفت و نتیجه این بود که 6 مورد از این داروها حاوی تری یدو تیرونین یا همان هورمون غده تیروئید بودند. به عبارت دیگر این داروها با ایجاد پرکاری مصنوعی تیروئید، که خودش نوعی بیماری محسوب می‌شود و با آسیب رساندن به سایر ارگان‌ها موجب کاهش وزن می‌شوند. 3 داروی دیگر حاوی ماده روانگردان پی‌سی‌پی موسوم به گرد فرشته بودند که سبب بروز عوارضی مانند خشکی دهان، لرزش دست‌ها، افزایش فشار خون، سردرد، اختلال در خواب، کاهش اشتها، سرخوشی، تپش قلب و البته خطرناك‌تر از همه تمایل به مصرف مجدد (اعتیاد) می‌شوند. از نکات جالب توجه این پروژه این بود که به‌رغم ادعاهای روی برچسب داروها، هیچ ماده گیاهی‌ای در ترکیب آنها یافت نشد. همچنین بر اساس بررسی‌های به عمل آمده هیچ سابقه‌ای از محل تولید آن در کشور سازنده به دست نیامد. از آنجایی که نظارت قدرتمندی بر داروهای موجود در عطاری‌ها وجود ندارد، مصرف این دسته از داروها و قرص‌ها توصیه نمی‌شود؛ ضمن اینکه بسیاری از داروهایی که توسط عطاری‌ها فروخته می‌شوند ممکن است در اصل منشا گیاهی نداشته باشند.  در بین انواع چای، مصرف چای سبز انحصارا می‌تواند در کاهش وزن کمک‌کننده باشد اما نمی‌توان به عنوان یک داروی کاهنده وزن از آن نام برد بلکه فقط در کنار رژیم غذایی می‌تواند تا حدی به کاهش وزن کمک کند. همچنین قرص چای سبز و سرکه سیب نیز در حد بسیار کمی می‌توانند به لاغری کمک کنند اما نه به اندازه داروهایی که توسط مجامع علمی تایید شده‌اند. مصرف این مواد ضرر چندانی ندارد و منع نمی‌شود اما اینکه بخواهیم برای کاهش وزن به آنها دل ببندیم، اشتباه است. روزانه حداکثر یک عدد قرص چای سبز  یا سرکه به عنوان چاشنی در کنار غذا منعی ندارد.