سیگار بی‌خطر، نداریم !

براساس آمار در كشورمان حدود 20درصد مردان و 3 درصد زنان از سیگار و مواد دخانی استفاده می‌كنند. از دهه 60 میلادی كه در جوامع غربی بررسی‌ها نشان داد انواع سیگار، دخانیات و پیپ موجب بروز سرطان ریه می‌شود

براساس آمار در كشورمان حدود 20درصد مردان و 3 درصد زنان از سیگار و مواد دخانی استفاده می‌كنند. از دهه 60 میلادی كه در جوامع غربی بررسی‌ها نشان داد انواع سیگار، دخانیات و پیپ موجب بروز سرطان ریه می‌شود، در میان اقشار تحصیل‌كرده و روشن‌فكر آن جوامع، میزان مصرف این‌گونه مواد كاهش یافت. از این‌رو شركت‌‌های تولید‌كننده مواد دخانی، بازار خود را از دست دادند. این مسئله موجب شد تا تولید‌كنندگان برای جبران خسارات خود به‌دنبال بازار مصرف در كشورهای در حال توسعه بگردند و این هم باعث شد تا با انواع تبلیغات حتی افراد جوان اینگونه جوامع از جمله كشورمان به مواد دخانی نزدیك شوند و آن را جزئی از زندگی خود كنند.

---

متاسفانه سیگار و مواد دخانی بیش از 4‌هزار نوع ماده شیمیایی دارند. بسیاری از این مواد شیمیایی یا به‌طور مستقیم سرطان‌زا بوده یا در تركیب با پروتئین‌های مختلف بدن به موادی سرطان‌زا تبدیل می‌شوند و پس از گذشت مدتی، اثر مخرب خود را بر جای می‌گذارند.
مقدار قابل‌توجهی مونواكسیدكربن در داخل سیگار است كه این خود موجب تنگی عروق و سكته‌ می‌شود. باید بدانید در كاغذ سیگار هم ماده‌ای موسوم به سلنیوم وجود دارد كه قطعا اثرات سرطان‌زایی دارد.

---

افرادی كه در سنین جوانی و نوجوانی شروع به مصرف سیگار و قلیان می‌كنند، حدود 10 تا 15 سال بعد، با عوارض اولیه‌ای چون سرفه و دفع خلط و به‌تدریج تنگی نفس مواجه می‌شوند كه این علائم همان علائم برونشیت مزمن است كه یكی از مهم‌ترین بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات و سیگار محسوب می‌شود. این بیماری وقتی به مراحل پیشرفته می‌رسد هیچ درمانی برایش وجود ندارد و فرد تا پایان عمر خود باید با این علائم كه مهم‌ترین آن، تنگی نفس است زندگی كند. این مسئله تاجایی ممكن است ادامه پیدا كند كه بیمار حتی توانایی بستن دكمه لباس‌های خود را نداشته باشد. در مراحل پیشرفته‌تر، بیماری دیگری افراد سیگاری را تهدید می‌كند موسوم به آمفیزم. در بیماری آمفیزم، نسج ریه و در واقع بافت زمینه‌ای حبابچه‌های ریه، خاصیت ارتجاعی و كشسانی خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، ریه نمی‌تواند خوب باز و بسته شود و حجم ریه افزایش یافته و حتی از نظر ظاهری هم قفسه سینه بزرگ می‌شود. در پی این مسئله عملكرد ریه از دست می‌رود و در جذب اكسیژن و دفع دی‌اكسید كربن اختلال به‌وجود می‌آید. این عارضه آخر و عاقبت خوبی نداشته و پیشرفت آن موجب می‌شود تا بیمار در اثر نیاز مداوم به اكسیژن، مجبور به زندگی در بستر بیماری و بیمارستان شود. در موارد شدید‌تر باید از دستگاه‌های تهویه مصنوعی هوای بدن استفاده كنند.

---

بیماری آمفیزم، سرطان ریه و برونشیت مزمن در موارد پیشرفته، بدترین و مهم‌ترین عوارض مصرف سیگار و دخانیات هستند و متاسفانه هیچ‌كدام درمان ندارند اما همه این‌ها با نكشیدن سیگار قابل پیشگیری است. باید آموزش‌ها و اطلاعات لازم در اختیار جوانان و نوجوانان قرار گیرد تا با آگاه‌كردن این افراد حتی از طریق كتاب‌های درسی و دانشگاهی بتوان از بروز این ناتوانی‌ها جلوگیری كرد. ایجاد شخصیت كاذب در پی این مسئله كه جوان و نوجوان تصور می‌كند با كشیدن سیگار به رشد و بلوغ رسیده مهم‌ترین مسئله در ابعاد روان‌شناختی این گروه سنی است كه باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. اگر به‌نحوی در این مرحله از زندگی بتوان برای تقویت اعتماد به نفس فرزندان مداخلاتی انجام داد به‌طور حتم می‌توان در پیشگیری از اعتیاد و وابستگی به سیگار، قلیان و سایر دخانیات و حتی مواد‌مخدر، موفق بود. تشویق عزیزان خود به شركت در رقابت‌های علمی و ورزشی می‌تواند بهترین راه‌كار پیشگیرانه باشد. الگوپذیری در این رده سنی بسیار اثرگذار است، اگر والدین سیگار و دخانیات مصرف كنند یا حتی مربیان و معلمان، هنرمندان، بازیگران و... می‌تواند خطری جدی در این مسیر باشد، معرفی سایت‌های مقابله با سیگار و دخانیات به فرزندان در كنار برنامه‌های فرهنگی، جامعه بسیار كمك‌كننده است.

---

آمارهای جهانی نشان می‌دهد از كل افرادی كه به مصرف دخانیات مبتلا بوده و قصد ترك آن را دارند، بیش از 20 درصد نمی‌‌توانند موفق به ترك سیگار یا مواد دخانی شوند و متاسفانه بقیه افرادی كه مصرف‌كننده محسوب می‌شوند مجددا به آن روی می‌آورند. با توجه به جنبه‌های وراثتی، بحث پیچیده‌ای در زمینه اعتیاد به دخانیات وجود دارد. اگر چه این مسئله مهم است اما عوامل محیطی بیشترین تاثیر را در آلودگی افراد به دخانیات دارد. طلاق، اعتیاد، بیكاری و فقر احتمال ابتلا به دخانیات و سیگار را افزایش می‌دهد. اگر چه ژن خاصی برای اثبات اثرگذاری سیگار به‌صورت ژنتیك و با جنبه‌های وراثتی تاكنون كشف نشده است اما خانواده‌ها نقش موثری در آلودگی افراد به این عامل مهم بیماری‌زایی دارند. این‌كه یك جوان در برابر تمایلات مقاوم بوده و بتواند پاسخ «نه» را به پیشنهاد سیگاركشیدن به‌خوبی بیان كند، چیزی است كه باید مورد توجه قرار گیرد. متاسفانه قبح و زشتی مصرف سیگار در میان خانواده‌ها از میان رفته. من به‌خاطر دارم در سال‌های دور، حتی افراد مسن مثلا 60 ساله مقابل افراد مسن‌تر از خود، دخانیات مصرف‌ نمی‌كردند و آن را اقدامی زشت می‌دانستند. این مسئله كه عادت به استفاده از سیگار چیز زشتی نیست و همه در هر سنی می‌توانند آن را مصرف كنند، بسیار خطرناك است، قابل دسترس بودن انواع سیگار و دخانیات در كنار این مسئله دروازه‌‌ای برای ورود به سایر اعتیاد‌هاست.

---

خوشبختانه در كشورمان به‌دلیل فرهنگی كه وجود دارد خانم‌ها كمتر از سایر جوامع به سمت دخانیات روی می‌آورند. البته به‌طور استثنا در برخی جوامع جنوبی كشورمان (استان‌های جنوبی) تعداد خانم‌هایی كه به قلیان وابسته شده‌اند بیشتر از سایر نقاط است. دلیل این مسئله آن است كه این خانم‌ها برای تهیه قلیان ویژه همسران خود مجبور به پك‌زدن و تست دود قلیان بودند و این مسئله، موجب وابستگی آنان به قلیان شده بود. در شهرهای بزرگی مثل تهران هم استفاده از قلیان را مجددا احیا كرده‌اند كه این، خطری برای جوانان و نوجوانان است و باید محدودیت‌های قانونی ویژه برای این گروه سنی قائل شوند. اسانس‌های شیمیایی كه به تنباكو اضافه می‌شود بسیار خطرناك است و افزودن آن به تنباكو به اثرات سرطان‌زایی این ماده افزایش دهد. توتون‌های معطر و آروماتیك به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. به‌ویژه باید دانست كه در اثر حرارت و سوختن این تنباكوهای معطر، مواد سرطان‌زا با توانایی بیشتر اثرات مخرب خود را به‌جا می‌گذارند.

---

تجربه نشان داده افرادی كه از سیگار‌های فیلتردار استفاده می‌كنند چون غلظت نیكوتینی كه وارد بدن خود می‌كنند كمتر از سیگارهای معمولی است، میزان ارضا این افراد از این سیگارها كمتر است و به‌همین‌دلیل برای آن‌كه به سطح مورد نیاز رضایت خود برسند مجبورند تعداد سیگارها را افزایش دهند

---

سیگارهای فیلتردار نسبت به سایر انواع دخانیات بهتر هستند و این مسئله به‌دلیل غلظت كمتر نیكوتینی است كه به بدن می‌رسانند اما تجربه نشان داده افرادی كه از سیگار‌های فیلتردار استفاده می‌كنند چون غلظت نیكوتینی كه وارد بدن خود می‌كنند كمتر از سیگارهای معمولی است، میزان ارضا این افراد از این سیگارها كمتر است و به‌همین‌دلیل برای آن‌كه به سطح مورد نیاز رضایت خود برسند مجبورند تعداد سیگارها را افزایش دهند در نتیجه میزان كلی نیكوتینی كه به بدن می‌رسانند بیشتر از دیگر سیگارهاست و این مسئله كه سیگارهای چند فیلتری یا اولترالایت یا كم‌قطران، بهتر از سایر سیگارها هستند، نادرست است.

---

عملا چیزی به نام سیگار كم‌خطر و سیگار بی‌خطر نداریم و تمام آن‌ها این مواد سمی را وارد بدن می‌كنند. نیكوتین وتار دو ماده اصلی است كه در سیگار وجود دارد. اعتیاد به سیگار در اثر نیكوتین است. نیكوتین در خون وقتی به سطح پایینی می‌رسد گیرنده‌ها را تحریك كرده و به مغز دستور می‌دهد تا بدن، سیگار و دخانیات را مطالبه كند. این همان حالتی است كه به آن سندرم محرومیت از سیگار می‌گویند. در این حالت شخص دچار اضطراب، بی‌‌تمركز و كلافگی می‌شود و مجددا به سیگار روی می‌آورد. سیگار نیز مانند بقیه مواد وابستگی و اعتیاد می‌آورد.

---

متاسفانه‌ بیماری‌های ناشی از سیگار هیچ كدام درمان ندارد اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود شاید بتوان اقدام مداخله‌ای و درمانی انجام داد. 80درصد موارد سرطان ریه كه در معاینه بالینی با عكس یا سی‌تی اسكن تشخیص می‌دهیم دیگر قابل جراحی نیستند و نیمی از 20 درصد باقی‌مانده را حین عمل می‌توان تشخیص داد كه كار زیادی برای درمان آنها نمی‌شود. بنابراین فقط 10 درصد بیماران سرطانی، شانس جراحی دارند. سرطان ریه یكی از كشنده‌ترین سرطان‌هاست. زمانی مرگ و میر به دلیل سرطان سینه در بین زنان بسیار بالا بود و سرطان سینه به‌عنوان كشنده‌ترین سرطان شناخته می‌شد اما امروزه سرطان ریه به‌عنوان عاملی كشنده و مهم در مردان و زنان به شمار می‌رود و نتایج درمان واقعا خوب نیست.
جراحی و شیمی‌درمانی در سرطان دستگاه گوارش به مراتب بهتر و موثر‌تر از سرطان ریه است. پس بهترین كار پیشگیری است. وقتی ما متخصصان ریه، سرطان این بخش را تشخیص می‌دهیم باید گفت شانس نجات 3 ‌ساله و شانس نجات 5 ساله این بیماران بسیار پایین است و افراد كمتر از این مدت، جان خود را از دست می‌دهند.

---

یكی از بهانه‌های افرادی كه مجددا پس از ترك به سیگار روی می‌آورند این است كه اگر سیگار را ترك كنیم، چاق می‌شویم، در پاسخ به این افراد باید گفت البته شاید بشود گفت سیگار به‌دلیل آن‌كه اشتها را از بین می‌برد قادر است به نوعی، از مصرف زیاد غذا توسط فرد سیگاری بكاهد ولی وقتی فردی سیگار را ترك می‌كند، اشتهایش افزایش یافته و اگر در كنار مصرف فراوان غذا، ورزش و تحرك نداشته باشد به‌طور حتم چاق می‌شود. البته كشیدن سیگار ممكن است یك نفع كوچك داشته باشد اما هزاران خطر و عوارض به همراه دارد.