در مورد بچه‌دار شدن احساس نگرانی می‌کنید

مجله مهر: افزایش جمعیت، پیری جامعه ایرانی و کاهش فرزند آوری، کلماتی هستند که این روزها زیاد می شنویم. توجه صاحبنظران احتماعی به این مسئله جلب شده که نرخ رشد جمعیت ایران در پایین ترین سطح خود قرار گرفته و این امکان وجود دارد که تا چندین سال دیگر این نرخ به عدد صفر برسد. 

کاهش جمعیت جوان و نیروی کار کشور، یکی از اثرات اتفاقی است که در حوزه جمعیت می افتد و همین مسئله زنگ خطر را به صدا در آورده است.  اما آنچه که در واقع زمینه ساز کاهش جمعیت ایران شده ، کاهش آمار ازدواج و بالا رفتن سن آن است. اتفاقی که به نظر می رسد پیش و بیش از افزایش جمعیت باید مورد توجه قرار بگیرد.

آمار ازدواج در ایران و به خصوص در شهرهای بزرگ به شدت کاهش پیدا کرده و در مقابل آن آمار طلاق سیر صعودی داشته است.

همین مسئله باعث شده شاهد کاهش تعداد فرزندان خانواده ها هم باشیم. از طرفی دیگر بالا رفتن سن ازدواج باعث شده که بسیاری از زوج هایی که تازه ازدواج کرده اند، به طور کلی دور بچه دار شدن را خط بکشند.

مسئله ای که مقام معظم رهبری هم به آن توجه داشته اند. در بخشی از پیام ایشان به همایش ملی تغییرات جمعیتی، فرمودند:« بلاشک یکی از چیزهایی که باروری را محدود میکند، بالارفتن سنّ ازدواج است؛ خب، این یکی از کارهایی است که باید در کشور فکر بشود. چرا سنّ ازدواج در کشور ما بالا رفته؟ مگر جوان هفده ساله، هجده ساله، نوزده ساله، احتیاج ندارد به اطفاء نیاز جنسی و غریزه ی جنسی؟ ما باید این را فکر کنیم. خب، از آن طرف میگویند که اینها خانه ندارند، شغل ندارند، درآمد ندارند؛ ببینیم چگونه میشود کاری کرد که همه ‌ی اینها با هم جمع بشود.

ما نباید تصوّر بکنیم که حتماً بایستی یک نفری خانه ی مِلکی داشته باشد، یک شغل درآمدداری داشته باشد، بعد ازدواج بکند؛ نه، اِنَ یَکونوا فُقَراءَ یُغنِهمُ اللهُ مِن فَضلِه؛(4) این قرآن است [که] با ما دارد اینجور حرف میزند. یعنی همه‌ ی آن گره های ذهنی ‌ای را که وجود دارد در این زمینه، باید شما باز کنید، یعنی شأن شما و همایشی از این قبیل، این است که بایستی این کار فکری و علمی را بکند؛ یعنی صرفاً بیان فکر، بیان خواست و حتّی شعارهایی در این زمینه نباشد. واقعاً کار بشود، کار فکری بشود؛ عوامل کاهش جمعیّت و موجبات افزایش جمعیّت به نحو مطلوب و با اعتدالِ متناسب، درست سنجیده بشود، مطرح بشود [تا] اقناع بشوند افکار نخبگان.»

آمار نگران کننده

مدتی پیش رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با اعلام نگرانی از بابت کاهش آمار ازدواج و افزایش آمار طلاق گفت: در هیچ دوره ای آمار ازدواج تا این حد کاهش پیدا نکرده بود به همین دلیل مسئولان باید با همکاری کارشناسان و متخصصین امر چاره ای بیاندیشند.

به گفته سید حسن موسوی چلک و براساس آمارهای سازمان ثبت اسناد کشور در سال 91 ، 791 هزار و 656 ازدواج به ثبت رسیده درحالی که آمارهای سال 90 ، ثبت 874 هزار و 782 واقعه ازدواج را نشان می دهد.

یعنی در همین یک سال 83 هزار و 126 ازدواج کمتر ثبت شده است که معادل درصدی آن می شود کاهش 9/5!

چلک می گوید:« در سال 90 در ازای هر 6.5 ازدواج یک طلاق به ثبت رسیده اما در سال 91 در ازای هر 5.2 ازدواج یک طلاق به ثبت رسیده بود بنابراین این موضوع خیلی نگران کننده است و نشان می دهد که ثبات خانوادگی دچار مشکل جدی شده است.»

علی‌اکبر محزون مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور، هم می گوید که سرعت افزایش طلاق‌ها در مقایسه با ازدواج تقریباً 1/5  برابر شده است.

اما آنچه که در آمار ها و عددها ثبت نمی شود، دلیل این کاهش چشمگیر است. پژوهشگران اجتماعی معتقدند، مشکلات اقتصادی مهمترین دلیل پایین آمدن آمار ازدواج است. جوان ها با در نظر گرفتن هزینه های ازدواج، مهریه و هزینه های گذران زندگی روزمره ، عطای ازدواج را به لقایش می بخشند. نگاهی به قیمت سرسام آور مسکن در شهرهای بزرگ، کافی است تا تن هر جوانی برای شروع یک زندگی جدید بلرزاند.

هرچند تلاش های زیادی برای ترویج ازدواج آسان شده و تبلیغات گسترده ای هم می شود تا خانواده ها برای برگزاری مراسم ازدواج و مهریه ها، شرایط سخت سر راه جوان ها قرار ندهند، اما هزینه های زندگی پس از ازدواج چیزی نیست که بشود آن را مثل مراسم عروسی نادیده گرفت.

ازدواج دیرهنگام!

از طرفی میانگین سن ازدواج هم بالاتر رفته است. طبق آمار ثبت احوال کشور، میانگین سن ازدواج در مناطق شهری از مناطق روستایی بیشتر است به طوری که در سالی که گذشت میانگین سن آقایان در ازدواج‌های ثبت شده در کشور 27/4 سال بوده که این شاخص برای مردان ساکن در نقاط شهری 27/7  سال و در نقاط روستایی 26/2 سال بوده است. به همین ترتیب میانگین سن خانم‌ها در ازدواج‌های ثبت شده در کشور نیز 22/1  سال بوده که در نقاط شهری 23/3 و در نقاط روستایی 21/5  سال بوده است.

بیشترین سن ازدواج در استان‌های سمنان، البرز و تهران ثبت شده؛ 28/6 ، 28/5  و 28/1 سال . در مقابل هم  کمترین مقدار این شاخص در استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و هرمزگان و به ترتیب برابر با 25/1  ، 25/1  و 26/1  سال بوده است.

در جدول میانگین سن ازدواج خانم‌ها هم تهران با 25/0 ،  البرز با 24/4  و سمنان با 24/2 سال قرار گرفته اند.

در واقع به گفته آمار ازدواج مردان بالای 35 سال و زنان بالای30 سال، در سال های گذشته دو برابر افزایش پیدا کرده و همچنان رو به افزایش است. به طوریکه سهم ازدواج‌های بالای 30 سال برای زنان از 10/5 درصد در سال 90 به 11/2 درصد در سال 91 افزایش یافته و سهم ازدواج‌های بالای 35 سال برای مردان نیز از 8/6 درصد در سال 90 به 8/8 درصد در سال 91 افزایش پیدا کرده است.

با این آمار نمی توان انتظار داشت که آمار فرزند آوری بیشتر شود و در سال های بعد شاهد افزایش نرخ رشد جمعیت کشور باشیم.