سلامت
2 دقیقه پیش | نشانه ها و عوارض کمبود ویتامینها در بدنویتامینها نقش مهمی را در بدن انسان ایفا میکنند. بهنحویکه کمبود ویتامین (حتی یکی از آنها) میتواند برای هر فردی مشکلات اساسی را به وجود آورد. گجت نیوز - معین ... |
2 دقیقه پیش | چرا پشه ها بعضی ها را بیشتر نیش میزنند؟فصل گرما و گزیده شدن توسط پشه ها فرا رسیده، دوست دارید بدانید پشه ها بیشتر چه کسانی را دوست دارند؟ بیشتر کجاها می پلکند؟ و از چه مواد دفع کننده ای نفرت دارند؟ وب سایت ... |
خط قرمزهای تغذیهای ١٧ساعت روزه داری
نزدیک به ١٧ساعت روزهداری، ماه رمضان را در سالهای اخیر، متفاوت با سالهای دیگر کرده است. گرمای هوا که با ورود به تیرماه؛ اولین ماه تابستان، شدیدتر میشود و تشنگی و گرسنگی، آزمون سخت روزهداری را سختتر کرده است.
با اینکه روزهداری اثرات مثبت روحی، معنوی، جسمی و پزشکی دارد اما بدون رعایت اصول درست تغذیه نهتنها ضامن سلامت نیست بلکه میتواند سلامتی شخص را به خطر اندازد. همین جاست که اهمیت تغذیه درست خودش را نشان میدهد. به اعتقاد کارشناسان تغذیه، روزهداران با پیروی از تغذیه درست در ماه رمضان میتوانند به اهداف سلامتی مانند افزایش سوختوساز چربیها، کاهش وزن در افراد چاق، کاهش فشارخون، درمان بیماریهای دستگاه گوارش، کاهش کلسترول خون و ورم مفاصل و حتی بهبود سلامت روان دست یابند.
چگونه کمتر تشنه شویم؟
تشنگی یکی از نشانه های روزه در روزهای گرم تابستان است، گرمای هوا، تعریق را افزایش میدهد، همین تعریق آب بدن را کمکرده و فرد را تشنه میکند. متخصصان تغذیه راهکارهایی برای جلوگیری از تشنگی در طول روزهداری پیشنهاد میکنند. یکی از این متخصصان غلامرضا کردافشاری است، او بهعنوان متخصص طب سنتی میگوید: «کمآبی و تشنگی، باعث اختلال در وضع آب و الکترولیتها در بدن شده و سلامتی را به مخاطره میاندازد. بههمین خاطر، یکی از اقداماتی که روزهداران باید به آن توجه کنند این است که آب را بین وعدههای غذایی مصرف نکنند چون باعث بروز نفخ و اختلال در هضم غذا میشود، همچنین در وعده افطار و سحر از غذاهای نشاستهدار کمتر مصرف کنند چون این غذاها برای هضم به آب زیادی احتیاج دارند.»
تشنگی در ماه رمضان، آنقدر به روزهداران فشار میآورد که به محض رسیدن وقت افطار، خیلیها لیوانها را با آب یخ پر کرده و شروع به نوشیدن مقدار زیادی آب میکنند. متخصصان تغذیه اما معتقدند این روش نادرست است.
به گفته آنها، برای رفع تشنگی پس از افطار نیز آب سرد را نباید به یکباره نوشید، بلکه باید مزهمزه کرد و به آرامی نوشید، نوشیدن آب به یکباره، حرارت بدن را از بین نمیبرد. بررسیها نشان میدهد، نوشیدن مقدار قابلتوجهی آب، هنگام افطار بر آنزیمهای هضم غذا و اسید معده تأثیر بدی برجای میگذارد. مصرف آب یخ شاید در ظاهر باعث رفع تشنگی شود اما واقعیت این است که تشنگی را بیشتر میکند، به همین خاطر توصیه میشود روزهداران از خوردن آب یا نوشیدنیهای خیلی سرد در وعده افطار خودداری کنند.
برای کاهش تعریق روزهداران، حتی توصیه میشود تا این افراد از ورزشهای سخت که منجر به عرقکردن زیاد میشود، خودداری کنند، چرا که این کار، کمآبی شدیدی به بدن وارد میکند. برای دوری از عرقکردن هم گفته میشود بهتر است از حمام داغ مانند سونا دوری کرد.مصرف چای پررنگ و داغ، مشکل دیگر روزهداران است، کاری که آب زیادی از بدن آنها خارج میکند. به همین خاطر توصیه برمصرف نکردن چایهای پررنگ بهویژه در وعده سحر است چراکه باعث افزایش ادرار و در ادامه آن خارج شدن نمکهای معدنی از بدن میشود.
فرمول مصرف مایعات در ماه رمضان
متخصصان تأکید میکنند که نوشیدن آب و سایر مایعات در ماهرمضان، فرمول خاصی دارد که در صورت رعایت آن، روزهدار دچار مشکل گوارشی یا بیاشتهایی نمیشود. با این همه توصیه بیشتر کارشناسان تغذیه بر مصرف ٨ تا ١٢ لیوان آب در فاصله افطار تا سحر است. یک جراح کلیه و مجاری ادراری با تأکید بر اهمیت مصرف مایعات به میزان مورد نیاز بدن میگوید: «روزهداران باید آب کافی در فاصله افطار تا سحر بنوشند تا از بروز عوارض احتمالی بر کلیهها پیشگیری شود.» بهگفته سیمین وحیدی، هم مقدار کم و هم مقدار زیاد آب به سلامت کلیهها خدشه وارد میکند. او همچنین به روزهداران توصیه میکند به رنگ ادرارشان توجه کنند: «تغییرات فرم ادراری باید جدی گرفته شود و هر گونه علامتی مانند تکرر، سوزش، بیاختیاری و انسداد ادراری و تغییر رنگ آن بهویژه رنگ خونی باید جدی گرفته شود و مراجعه به پزشک متخصص با بروز این علایم ضروری است.»
افطار و سحر چه بخوریم؟
رفع گرسنگی به اندازه رفع تشنگی در ماه رمضان اهمیت دارد. روزهدار پس از تحمل ١٧ساعت گرسنگی پس از افطار باید از سیستم تغذیهای درستی پیروی کند. برخی از روزهداران در ﻣﺎهرﻣﻀﺎن ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن به دلیل تغییر الگوی غذایی دﭼﺎر اﺧﺘﻼﻻﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﺒﻮﺳـﺖ، ﺳـﻨﮓ کلیه یا ﻣﺠﺎری ادراری، ﺳﺮدرد، بیحوصلگی، عصبانیت و پرخاشگری میشوند درحالیکه با یکرژیم غذایی درست نهتنها هیچ عارضهای برای روزهدار ایجاد نمیشود بلکه کمکی به سلامت بدن میکند. کارشناسان تغذیه توصیه میکنند، در ماه رمضان، افطار در دو وعده صرف شود. یعنی یک وعده آن، غذای سبک و ساده مانند شیر یا پنیر و سبزی باشد و وعده دیگر، با یک فاصله زمانی مناسب، شام باشد. یک استکان آبجوش یا چای همراه سه عدد خرما، چند برش نانسنگک همراه ٣٠ گرم پنیر و دو عدد گردو، چند لقمه نان و حلوا، حلیم، شلهزرد، نان و پنیر و سبزی، سوپ و یک لیوان شیر بهترین پیشنهاد برای وعده اول است.
در وعده شام هم باید از تمام گروههای اصلی مواد غذایی مصرف شود. یکی از بهترین دستورات غذایی وعده شام ماه رمضان شامل سالادسبزی، ٦٠ گرم مرغ یا گوشت قرمز یا ماهی، یک پیاله ماست، دو تکه نان (هر تکه به اندازه یک کفدست) یک فنجان برنج پخته و یک واحد میوه است. مصرف کافی آب در فاصله افطار تا سحر با حفظ فاصله یک تا یک و نیم ساعت پس از افطار نیز توصیه میشود. متخصصان مصرف شربتهای خیلی شیرین و نوشابههای گازدار در موقع افطار یا همراه آن را به هیچ وجه توصیه نمیکنند، در مقابل توصیه میکنند، در فاصله افطار تا سحر از مصرف زیاد تنقلات پرهیز شود و پس از افطار حتما باید از میوههای فصل مانند سیب و هندوانه استفاده شود.مرتضی صفوی، متخصص تغذیه هم معتقد است: «روزهداران در روزهای ماه رمضان باید از تمام گروههای غذایی، یعنی نان و غلات، میوهها و سبزیها، گوشت و حبوبات، تخممرغ و لبنیات استفاده کنند، همچنین مصرف سه وعده غذایی یعنی سحری، افطاری سبک با کالری پایین و شام برای آنها ضروری است.»
مصایب نخوردن سحری
با توجه به طولانی بودن ساعتهای روزهداری، متخصصان تغذیه توصیه میکنند که به هیچوجه وعده سحر حذف نشود چراکه نخوردن سحری، منجر به افت قند خون، سردرد، سرگیجه میشود و در دراز مدت آسیبهای بیشتری به بدن وارد میکند. آنها میگویند هنگام سحر باید از خوردن غذای چرب خودداری شود، پرخوری هنگام سحر از احساس تشنگی نمیکاهد. مصرف غذا در وعده سحر و افطار باید بهگونهای باشد که هیچگاه احساس سیری کامل نشود، همچنین باید از مصرف زیاد چای در سحر خودداری کرد.
صفوی، متخصص تغذیه تأکید میکند: «خوردن غذاهای پروتیینی(گوشت و تخممرغ) در وعده سحری به دلیل افزایش هورمونهای القاکننده سیری باید مورد توجه قرار بگیرد. مصرف کافی کربوهیدراتها (برنج، ماکارونی و نان) نیز برای تأمین ذخایر گلیکوژنی در این وعده غذایی توصیه میشود. همچنین مصرف دو تا سه واحد میوه در وعده سحری برای تأمین آب و مواد مغذی مورد نیاز بدن ضروری است.» با این همه گفته میشود یکی از بهترین دستورهای غذایی برای سحر یک لیوان شیر، چند برش نان سبوسدار مانند سنگک، چند لقمه نان و پنیر و گردو، چایشیرین، نان همراه عسل و کره و مربا و یک عدد سیب است. هنگام سحر و افطار به جای مواد قندی بهتر است از خرما و توت استفاده شود و نباید بلافاصله پس از صرف وعده سحری، دراز کشید یا خوابید چراکه این کار منجر میشود تا فرد دچار رفلاکس معده شود. متخصصان تغذیه تأکید میکنند که نخوردن سحری منجر به سردرد و افت فشار خون میشود.
آتوسا سپهری کارشناس تغذیه بیمارستان ضیائیان با تأکید بر اهمیت خوردن سحری میگوید: «برخی از روزهداران به دلیل نخوردن سحری دچار سردرد و افت فشار خون میشوند. برخی افراد بهویژه نوجوانان و جوانان به مصرف سحری، میل ندارند و بنابراین سحری نمیخورند که این امر میتواند موجب بروز عوارضی مانند سردرد در آنان شود. روزه بدون مصرف سحری منجر به عوارض روانی ازجمله پرخاشگری و عصبانیت در افراد میشود.»
خط قرمزهای تغذیهای در ماه رمضان
در ماه رمضان از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده و غذاهای حاوی قند ساده مانند زولبیا و بامیه تا حد امکان باید خودداری شود. سیگار نکشند، چای زیاد ننوشند و برای جلوگیری از سوءهاضمه و نفخ نیز توصیه میشود تا روزهداران پرخوری نکنند. بلافاصله پس از غذا خوردن نخوابید. متخصصان تغذیه، مصرف نوشیدنیهای گازدار را هم توصیه نمیکنند نه فقط در ماه رمضان که در روزهای عادی نیز تاکیدشان بر مصرف نکردن این نوشیدنیهاست. نوشیدنیهای گازداری مانند نوشابه، توانایی بدن در جذب کلسیم را بهشدت کاهش میدهند. همچنین نوشابه، اسید کلریدریک معده را خنثی میکند و در نتیجه باید منتظر سوءهاضمه بود.
علاوه بر این، مصرف نوشابه، اشتها برای موادغذایی مفیدی مانند سبزیهای تازه، میوهها، پروتیینها و لبنیات را به شدت کاهش میدهد. در مقابل به روزهداران پیشنهاد میشود، از آب میوههای تازه مانند کوکتل هندوانه و توتفرنگی، آبطالبی و نعنا، آناناس و هندوانه، لیمو و نعنا [موهیتو]، خیار و سکنجبین برای رفع تشنگی استفاده شود. این نوشیدنیها علاوهبر رفع تشنگی، ویتامینهای طبیعی بدن را هم تأمین میکنند. از عسل میتوان بهعنوان یک شیرینکننده مناسب برای این نوشیدنیها استفاده کرد.
با تلخی دهان چه کنیم؟
یکی از مهمترین نشانه های روزهداران در ماه رمضان، تلخ کامی و بوی بد دهان است. پزشکان میگویند تلخ کامی، دلایل مختلفی دارد؛ عفونت دندان و لثهها، دخانیات، مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی، ویتامینهای تجویزی در دوران بارداری و حتی آنتیبیوتیکها، رفلاکس معده، تغییرات هورمونی (استروژن) در دوران قاعدگی و بارداری، دیابت، کارکرد نادرست کلیهها و کبد و درست مراقبتنکردن از دهان و دندان که باعث تجمع جرم و باکتریها میشود، میتواند از دلایل تلخ کامی به شمار رود. بههمین خاطر به روزهداران توصیه میشود در وعده افطار، مصرف مرکبات و نوشیدن آب پرتقال یا آبلیمو را که منجر به تولید بیشتر بزاق و شسته شدن طعم تلخ دهان در طول روز میشود، فراموش نکنند.
تلخ کامی در دوران روزهداری، با بوی بد دهان هم همراه است. البته این مسأله موقتی است و مشکل جدی به شمار نمیرود، دلیل آن هم این است که فرد برای ساعتهای طولانی غذا نمیخورد، به همین خاطر بدن به شکل طبیعی در هنگام مصرفنکردن کربوهیدرات یا با مصرف رژیم کم کربوهیدرات، مکانیسم تأمین انرژی سلولها را از طریق متابولیسم چربیهای ذخیرهای بدن انجام میدهد که در نتیجه آن اجسام کتونی (Keton Bodies) تشکیل میشوند که این حالت را کتوزیس (Ketosis) میگویند. این اجسام کتونی به علت حضور در جریان خون و گذر از عروق خونی تغذیهکننده سلولهای بافت ریهها، ایجاد بوی بد دهان را باعث میشوند. به همین خاطر توصیه میشود، روزهداران در روز حداقل دو تا سه بار، بعد از وعدههای سحر، افطار و پیش از خواب، مسواک بزنند و پس از آن از نخ دندان و دهانشویه برای جلوگیری از تجمع جرم و باکتریها استفاده کنند. استفاده از نمک نیز در جلوگیری از تجمع باکتریها بسیار کمککننده است.
روزهداران چگونه ورزش کنند؟
توصیه پزشکان این است که افراد در ماه رمضان، سطح ورزش را از نظر شدت و مدت کاهش دهند. متخصصان پیشنهاد میکنند یک ساعت پس از افطار بهترین زمان برای انجام تمرینهای ورزشی در ماه رمضان است. علی مظاهرینژاد، معاون آموزشی گروه پزشکی-ورزشی دانشگاه علوم پزشکی ایران معتقد است: «ورزش نهتنها با روزه منافاتی ندارد، بلکه اگر به صورت درست و اصولی انجام شود، روزهدار را در مقابل خستگیها و دشواریهای روزه بهویژه در هوای گرم مقاومتر میکند.» به گفته مظاهرینژاد، ورزش باعث سوختن چربیهای بدن شده و ذخایر چربی بدن را کاهش میدهد، همچنین تعادلی میان سوختن کربوهیدراتها و چربیها صورت میگیرد.
در زمان روزهداری به علت اینکه کربوهیدرات کمتری وارد بدن میشود، بدن چربیها را بیشتر میسوزاند. این متخصص تغذیه توصیه کرد که روزهداران پس از افطار از خوردن غذاهای چرب و شیرین پرهیز کرده و مایعات زیادی بنوشند، همچنین لازم است قبل از ورزش ٢ لیوان آب خورده و هنگام ورزش نیز آب مصرف کنند تا آب بدن آنها حفظ شود. توصیه میشود افراد ورزشکار و عادی از افطار تا سحر مایعات، میوهها و سبزیجات مصرف کنند تا آب بدن آنها حفظ شود.بهگفته او، ورزشکاران در روزهای عادی ممکن است روزی یک تا ٢ مرتبه به مدت ٢ ساعت فعالیت هوازی انجام داده و هفتهای ٣مرتبه نیز تمرینات قدرتی انجام دهند، اما در ماه رمضان توصیه میشود فعالیتهای هوازی را به یک نوبت (پس از افطار) کاهش داده و تمرینهای قدرتی را نیز حداقل ٢ مرتبه در هفته انجام دهند.
بیماران در ماه رمضان چه کنند؟
متخصصان میگویند روزهداری خیلی از بیماریها را کنترل کرده و حتی احتمال ابتلا به آن را کاهش میدهد. یکی از آنها سکته قلبی است. بهگفته یک متخصص تغذیه و رژیم غذایی، حدود ٢٠روز پس از شروع ماه مبارک رمضان میزان «هموسیستئین» اصلیترین عامل بروز سکته قلبی در خون به شدت کاهش و میزان کلسترول خوب (HDL) نیز افزایش مییابد و غلظت خون هم در حد طبیعی قرار میگیرد. احمدرضا درستی، توضیح بیشتری میدهد و به آنا میگوید: «در این ماه به دلیل اینکه افراد از پرخاشگری، رفتارهای تهاجمی، استرس و هیجان، کشیدن سیگار، مصرف چای و قهوه دوری میکنند، امکان بروز سکته قلبی در آنها کاهش مییابد که مجموعه این تغییرات در وضع رفتار و تغذیه افراد، دو عامل مهم برای حفظ سلامتی فرد در طول ماه مبارک رمضان است.» او توصیههایی هم به بیماران مبتلا به فشار خون میکند: «افراد مبتلا به پرفشاری خون، باید در طول روز بهصورت مداوم فشار خون خود را چک کنند. اگر در طول روز بیمار دچار تغییر و بالا رفتن فشار خون شود، نباید روزه بگیرد اما اگر در طول روز فشار خون فرد تغییر نکرد، روزهگرفتن موردی ندارد.»
روزهداران چگونه خون اهدا کنند؟
سازمان انتقال خون پیش از آغاز ماه رمضان، پیشبینی کاهش ذخایر خونی را کرده بود. علیاکبر پورفتحالله، رئیس سازمان انتقال خون گفته بود که بهدلیل گرمتر شدن هوا و طولانی بودن ساعت روزهداری، ذخایر خون با کاهش شدیدی مواجه میشود، از این رو از روزهداران خواسته بود تا مراکز اهدای خون را فراموش نکنند. این درحالی است که بررسیها نشان میدهد روزهداری تاثیری در کیفیت خون نداشته و افراد میتوانند صبح برای اهدای خون اقدام کنند، آنها روز قبل و بعد از اهدای خون در فاصله افطار تا سحر، باید مایعات بهویژه نوشیدنیهای شیرین مصرف کنند تا دچار ضعف و بیحالی نشوند.
این افراد میتوانند در ماه رمضان با مراجعه به پایگاههای ثابت و سیار سازمان انتقال خون، خون اهدا کنند، چرا که این مراکز علاوه بر ساعتهای رسمی کار، پس از افطار نیز پذیرای اهداکنندگان هستند و در شبهای قدر تا سحر به فعالیتشان ادامه میدهند. براساس اعلام سازمان انتقال خون استان تهران، تمام مراکز اهدای خون وصال در طول ماه مبارک رمضان از ساعت ۸ صبح تا یک بامداد، مرکز نارمک در دوشیفت صبح از ساعت ۸ تا ۱۵ و شیفت شب از ساعت ۱۹ تا یک بامداد و مرکز پیروزی فقط از ساعت ۱۹ لغایت یک بامداد فعال است. مراکز سیار اهدای خون هم در حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، هیأت رزمندگان غرب تهران و امامزاده حسن(ع) از ساعت ۱۹ تا پایان مراسم آماده خدمت به اهداکنندگان روزهدار خواهند بود. ۱۴ واحد اهدای خون مترو امامخمینی(ره)، افسریه، تجریش (روزهای زوج)، نازیآباد (روزهای زوج)، چیذر (روزهای فرد)، صادقیه، ورامین، آزادی، مترو شهرری، بیمارستان شهید رجایی (شنبه تا چهارشنبهها)، شهر قدس (روزهای زوج)، رباطکریم (روزهای فرد) و شهریار از ساعت ۸ صبح تا١٥ در یک شیفت کاری فعالیت میکنند.
ویدیو مرتبط :
اصلاح تغذیه در ایام روزه داری (organickhanegi.ir)
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
خط قرمزهای تغذیه در روزه داری
خط قرمزهای تغذیه در روزه داری روزه داری میتواند به تغذیه مناسب کمک شایانی کند. بدن انسان برای حفظ سلامتی خود همواره مقداری چربی به عنوان ذخیره انرژی در نقاط مختلف ذخیره میکند. این چربیها به مرور ممکن است مقداری از کاروتنوئیدهای خورده شده توسط فرد را در خود ذخیره نموده و تغییر رنگ دهند. به علاوه در مدت طولانی اگر این چربیها در بدن باقی بمانند، به شکل فشردهتر در آمده و احتمال مورد استفاده قرار گرفتن چربیهای قرار گرفته در مرکز بدن نیز کمتر میشود. روزه داری به بدن فرصت میدهد تا این چربیهای زمانمند را بسوزاند و پس از پایان دوره روزهداری، به جای آنها چربی تازه و مناسبتری را جایگزین نماید. به ویژه برای افرادی که چربی زیادی در بدن خود ذخیره کردهاند، فرصت مغتنمی فراهم میشود تا مقداری از چربیها را برای تولید انرژی به مصرف رسانند و از اضافه وزن خود بکاهند.
گرچه روزه حتی برای افراد لاغر نیز میتواند مفید باشد، ولی ذکر این نکته ضروری است که اگر فرد بسیار لاغر و یا دارای بیماری لطمه زننده و یا شرایط فیزیولوژیکی خاصی باشد که طبق نظر پزشک، روزهداری منجر به صدمه به بدن او میشود، روزهداری برای او قابل توصیه نخواهد بود.
بدن انسان علاوه بر نیاز به انرژی برای زنده ماندن و انجام فعالیتهای روزمره، به پروتئینها نیز برای ساخت سلولهای جدید (جایگزین سلولهای مرده و نیز سلولهای اضافه در زمان رشد و نمو) نیاز دارد. اگر مقدار انرژی که از کربوهیدراتها (اعم از کربوهیدراتهای ساده مثل قند و شکر و یا انواع پیچیده مثل نشاسته موجود در نان، برنج، سیبزمینی، ذرت و جو) و چربیها (اعم از انواع حیوانی و یا گیاهی شامل روغنهای مایع و جامد) به بدن میرسد کافی نباشد، بدن به ناچار به سوزاندن پروتئینهای با ارزش خود روی میآورد. افرادی که در اثر داشتن رژیمهای غذایی نادرست وزن زیادی را در مدتی کوتاه از دست میدهند، در واقع عضلات خود را از دست میدهند. لازم به ذکر است پروتئینی که در بدن از بین برود ممکن است مدتها وقت و غذای مناسب لازم باشد تا بتواند دوباره جایگزین شود. به همین ترتیب، اگر روزه داری برای کسانی منجر به سوخت شدید پروتئینهای بدن شود، لازم است رژیم غذایی این افراد به دقت مورد بازنگری و کنترل قرار گیرد.
به هنگام روزه داری، سطح انسولین خون در طی روز پایینتر از روزهای معمولی است. در واقع بدن از ذخایر انرژی خود یعنی گلیکوژن یا قند حیوانی ذخیره شده در کبد و عضلات و همچنین از چربی موجود در بافت چربی برای تامین انرژی استفاده میکند که اینها موجب افزایش سطح انسولین خون نمیشوند و به همین دلیل، هنگام روزه داری میزان انسولین خون کمیپایین تر از روزها ی دیگر است. کاهش انسولین خون احتمال ذخیره چربی (شروع چاقی) و همچنین احتمال مقاوم شدن سلولها به انسولین (که خود زمینهساز شروع دیابت است) را کاهش میدهد. روزهداری علاوه بر این که منجر به استراحت دستگاه گوارش میشود، سوختوساز بدن را تنظیم کرده و احتمال ابتلا به برخی بیماریها از جمله افسردگی و استرس، افزایش فشارخون، میگرن، افزایش وزن، بیخوابی و گاها دیابت را کاهش میدهد. با این حال، در برخی موارد روزه داری میتواند در افراد بیمار لطماتی را به سلامت فرد وارد سازد که به همین دلیل لازم است این افراد برای اطمینان از بیخطر بودن روزه گرفتن با پزشک خود مشورت کنند تا درصورت احتمال لطمه به سلامتی، از روزه گرفتن خودداری نمایند. در این مقاله به تاثیر روزهداری بر بعضی بیماریها میپردازیم. باشد که اطلاعات ارائه شده بتواند در امر راهنمایی مبتلایان به هنگام روزهداری سودمند افتد.
دیابت و روزه داری
دیابت از جمله بیماریهایی است که بسته به میزان شدت و همچنین نوع آن، توصیههای متفاوتی برای روزه داری خواهد داشت. افراد مبتلا به دیابت که دارو دریافت میکنند، با توجه به شدت بیماری و با مشورت پزشک ممکن است مجاز به روزهداری باشند. در مبتلایان به دیابت غیروابسته به انسولین (دیابت نوع ۲) که دارای اضافه وزن بالا باشند (BMI بالاتر از ۲۸ دارند) و با دریافت منظم دارو (به صورت ۲ بار در شبانه روز) قندخون خود را کنترل میکنند، روزهداری نه تنها مضر نیست، بلکه میتواند مفید نیز باشد.
افراد دیابتی که دارای شرایط زیر هستند (با تشخیص پزشک) لازم است از روزه داری خودداری نمایند.
۱) افراد مبتلا به دیابت (چه از نوع وابسته به انسولین و چه غیر وابسته به انسولین) که هنوز بیماری خود را کنترل نکرده اند و قند خون آنها هنوز به حد قابل قبولی نرسیده است.
۲) مبتلایانی که قند بالا داشته، ولی هنوز از داروی خاص و همچنین فعالیت بدنی مناسب جهت درمان دیابت پیروی نمیکنند.
۳) مبتلایان به دیابت نوع ۱ (وابسته به انسولین) که در روز چند نوبت لازم است انسولین تزریق کنند.
۴) دیابتیهای مبتلا به عفونت.
۵) افراد مبتلا به پرفشاری خون کنترل نشده و همچنین آنژین (نوعی بیماری قلبی) درمان نشده.
۶) آنان که سابقه کتواسیدوز ( افزایش اجسام کتونی درخون و ادرار) دارند.
۷) افرادی که در طول روز ۲ بار یا بیشتر به افزایش قندخون (هیپرگلیسمی) یاکاهش آن (هیپوگلیسمی) دچار میشوند. اگر فرد دچار تعریق، عرق سرد و تپش قلب شود، این نشانه افت قند خون است که در این صورت باید روزه باز شود.
۸) خانمهای باردار و یا شیرده مبتلا به دیابت
۹) افراد سالخورده مبتلا به دیابت
توصیههای لازم برای افراد مبتلا به دیابت در طول ماه مبارک رمضان
۱) افزایش دریافت مواد غذایی پرچرب و پرکربوهیدرات و به طور کلی پرخوری در افراد دیابتی، منجر به افزایش قند خون و افزایش وزن خواهد شد. بیماران دیابتی در طول روزهای ماه رمضان مانند روزهای معمولی باید از دریافت کالری بیش از حد و همچنین مواد غذایی حاوی کربوهیدرات ساده مانند قند و شکر بپرهیزند.
۲) انجام فعالیت بدنی سبک یا متوسط در افراد مبتلا به دیابت غیروابسته به انسولین، عارضهای نخواهد داشت.
۳) در طول ساعات روزهداری حتما قند خون و اجسام ستونی ادرار باید در چندین نوبت بررسی شود.
۴) وزن فرد باید در طول ماه رمضان روزانه کنترل شده و در صورت هر گونه کاهش وزن شدید یا افزایش وزن بیشتر از ۲ کیلوگرم، حتما با پزشک مشورت شود.
۵) در صورت احساس هر گونه علایم ناشی از کاهش یا افزایش شدید قند خون، باید روزه را باز کنند.
۶) بعد از پایان ماه مبارک رمضان میزان و نوع داروی مصرفی و همچنین رژیم غذایی به حالت قبل ازماه رمضان برگردد.
۷) اگر برای خوردن سحری بیدار نشوند، بهتر است از روزه گرفتن در آن روز منصرف شوند، زیرا احتمال پایین افتادن قند خون و عوارض دیگر افزایش مییابد.
۸) اگر بعد از افطار قند خون بالای ۲۵۰ باشد، لازم است شب بعد ۲۰ درصد از کالری دریافتی کم شود. اگر هنگام سحر نیز قند خون بالای ۲۰۰ باشد، باید از غذای سحری دفعات بعدی ۲۰ درصد کم شود. چنانچه قند خون بالای ۳۵۰ باشد، توصیه میشود اصولاً روزه نگیرند.
۹) چنانچه مصرف قرص فراموش شود (خصوصاً در صورتی که معمولاً قند خون بالاست)، بهتر است آن روز را روزه نگیرند .
۱۰) بیماران دیابتی که به نحوی دچار عوارض مزمن دیابت بر کلیهها، چشم، قلب و … شدهاند، هر چند ممکن است با روزه گرفتن دچار مشکل حادی نشوند، ولی برای پیشگیری از پیشرفت عوارض مزمن بهتر است روزه نگیرند و یا با متخصص مربوطه مشورت کنند.
روزه داری، عیوب انکساری چشم را تشدید نمیکند
روزه داری، عیوب انکساری چشم (نزدیک بینی و دوربینی) را تشدید نمیکند و جز در موارد نادری مثل نزدیک بینی شدید با نمره عینک بالاتر از ۱۸، در موارد دیگر منعی برای روزه داری وجود ندارد. تغذیه عصب بینایی در افراد مبتلا به نزدیک بینی شدید با نمره عینک بالاتر از ۱۸، در اثر روزه داری مختل میشود و به همین دلیل متخصصان چشم به این افراد توصیه میکنند روزه نگیرند. بیماران مبتلا به آب سیاه با فشار طبیعی دسته دیگری از بیماران چشمی هستند که روزهداری برای آنان ممنوع است.
درباره علت بروز تاری دید ناشی از گرسنگی باید گفت تاری دید که در برخی از افراد روزه دار ایجاد میشود، ارتباطی به عیوب چشم نداشته و عموما به دلیل کمخونی، کاهش قند خون، افت فشار خون و یا ناشی از اختلالات خونرسانی به چشم و مغز است.
روزه و سلامت روانی
روزه داری در بیماران مبتلا به افسردگی و بیماریهای خفیف علاوه بر این که انجام فریضه دینی است، ضمنا به عنوان یک شیوه روان درمانی و تغییر رفتار محسوب شده و سلامت روانی را تقویت میکند. روزه داری همچنین قدرت اراده و تصمیم گیری و توان اجرایی این بیماران را نیز افزایش میدهد. البته بیماران مبتلا به اختلالات روانی، باید علاوه بر تغذیه مناسب در ایام روزه داری، برنامه ریزی خاصی برای مصرف داروهای خود در افطار و سحر نیز داشته باشند. لازم به یادآوری است که اگر این بیماران در طی مراحل بهبود از تغذیه مناسب برخوردار نباشند، از نظر مکانیسمهای تطابق روانی ضعیفتر عمل کرده و به خوبی نمیتوانند با تغییرات حاصله از نظر سبک زندگی روزانه در این ماه کنار بیایند، در نتیجه با عود و یا تشدید علایم بیماری مواجه میشوند که به همین دلیل توصیه میشود این قبیل بیماران از روزهداری مستمر یک ماهه خودداری کنند.
روزه در سنگ کلیه و بیماریهای کلیوی
با توجه به این که در ماه مبارک رمضان، افراد در معرض کمآبی شدید قرار گرفته و مواد زائد با غلظت بالا در ادرارشان دفع میشود، بنابراین در این ماه برای پیشگیری از تشکیل سنگهای کلیه و سیستم ادراری، باید مبادرت به مصرف مایعات بیشتری در سحر و افطار نمایند. درعین حال، افرادی که تشکیل سنگهای ادراری در آنها فعال بوده و بیش از دو سنگ ادراری ظرف مدت ۶ ماه داشتهاند و یا هماکنون دارای سنگ ادراری هستند، بهتر است موارد احتیاط را در زمینه مصرف مایعات رعایت نمایند، اما روزهدارانی که فقط یک نوبت سنگ ادراری درمان شده داشتهاند، به شرط مصرف آب فراوان بین افطار تا سحر میتوانند روزه بگیرند، هر چند ضروری است که این افراد کماکان تحت نظر پزشک متخصص باشند.
بیماران کلیوی که تحت درمان دیالیز قرار گرفتهاند، باید از روزه گرفتن خودداری کنند. با توجه به اینکه بیماران دیالیزی قدرت تطابق پرخوری و کمخوری را ندارند و بیشتر اوقات هم کماشتها هستند، از نظر پزشکی، قادر به روزه گرفتن نمیباشند.
در خصوص روزه داری برای بیماران کلیوی (سنگ ساز)، توصیهمیشود که این افراد در طول روزهداری از انجام فعالیت فیزیکی سنگین و قرار گرفتن در معرض تعریق، خودداری نمایند و در طول شب برای رقیق کردن ادرار و شستشوی کلیهها مایعات فراوان بنوشند، تا حد امکان حجم غذای دریافتی را کمتر نموده و به خصوص در مواقع سحری، غذای سبک و آب زیاد بنوشند و مصرف غذاهای حاوی املاح سنگ ساز (مانند نوشابههای گازدار، غذاهای با منشا حیوانی که به علت دارا بودن فسفات زیاد، دفع کلسیم از ادرار را افزایش میدهند) و غذاهای حاوی اگزالات (از قبیل کاکائو، چای پررنگ، آجیل و سبزیجاتی مانند، اسفناج، کلم، ریواس و گوجه فرنگی) را کاهش دهند.
روزه گرفتن برای مبتلایان به عدم تناسب وزن
برخی از مبتلایان به اضافه وزن، به منظور لاغر شدن تحت رژیمهاى درمانى هستند و با آمدن ماه مبارک رمضان دچار سردرگمیمیشوند، زیرا محدودیتهاى ویژه غذایى آنان، زمان بندی خاص صرف غذا را میطلبد که در ماه مبارک این زمانبندىها به هم مىخورد. لازم به ذکر است که رژیم غذایى این گونه افراد تغییر عمدهای پیدا نمیکند و تنها با چند جابهجایى جزئى و رعایت چند مسأله مهم به همان نتایج مقرر دست خواهند یافت. در واقع این افراد همان مقدار مواد غذایی رژیم خاص خود را دریافت مینمایند، ولی ساعات دریافت غذا تا حدودی تغییر مییابد. به عنوان مثال، در روزهای عادی فاصله زمانی بین وعدههای شام و صبحانه روز بعد، حدود ۱۰ ساعت میباشد.
به همین ترتیب در روزهای ماه مبارک نیز مدت زمانی بین ۱۴-۱۰ ساعت بین سحری یک شب با افطار شب بعد فاصله وجود دارد. توصیه میشود صبحانه معمول روزهای غیر روزهداری را در افطار صرف نموده و با فاصله قابل قبولی شام را بر اساس شام روزهای معمول (غیر روزهداری)، صرف کنند. ضمنا ناهار روزهای معمول، در ایام روزهداری به سحری منتقل میشود. بدیهی است که میان وعدههای روزهای معمول (شامل آنچه که در قبل از ظهر و عصرانه صرف میشد) نیز، بین افطار و زمان خواب قابل صرف میباشند.
بهترین زمان براى انجام فعالیت بدنى آهسته و پیوسته، بعد از افطار است، چرا که انجام ورزش در طول روز موجب از دست دادن انرژى و تعریق گردیده و به نوبه خود میتواند سبب ضعف، بىحالى و سرگیجه شود. انجام پیادهروى آهسته و پیوسته پس از افطار علاوه بر مصرف کالری، با ایجاد حرکات عضلات شکم موجب به حرکت واداشتن دستگاه گوارش و کمک به هضم مواد غذایى خورده شده میشود.
کسانی که تا حدودی لاغر هستند، میتوانند به شرطی که غذای کافی را در وعدههای افطار تا سحر دریافت کنند، اقدام به روزه داری نمایند. باید توجه داشت که استفاده از مواد خیلی شیرین مانند زولبیا، بامیه، شیرینی و کیک به هنگام سحر به اشتها لطمه زده و تنها مدت زمان کوتاهی قند خون فرد را بالا نگه میدارند، بنابراین در هنگام سحر بهتر است از غذاهایی مثل سبزیجات، میوهجات، مغزهای گیاهی، پنیر، سبزی، گردو، نان، گوجهفرنگی، خیار، میزان مناسب چای و یا آب ولرم استفاده شود.
روزه و بیماریهای قلبی
پزشکان معتقدند در این ماه به دلیل آنکه افراد از پرخاشگری، رفتارهای تهاجمی، استرس و هیجان، کشیدن سیگار، مصرف چای و قهوه دوری میکنند، بنابراین امکان بروز سکته قلبی در آنها کاهش مییابد. مجموعه این تغییرات در وضعیت رفتار و تغذیه افراد، دو عامل مهم جهت حفظ سلامتی فرد در طول ماه مبارک رمضان است.
روزه به کاهش پرفشاری خون کمک میکند. افراد مبتلا به پرفشاری خون، باید در طول روز، فشار خون خود را چک کنند. اگر در طول روز، بیمار دچار تغییر و بالا رفتن فشار خون شود، نباید روزه بگیرد، اما اگر در طول روز فشار خون فرد تغییر نکرد، روزه گرفتن موردی ندارد.
حدود بیست روز پس از شروع ماه مبارک رمضان میزان «هموسیستئین»، اصلیترین عامل بروز سکته قلبی در خون افراد بهشدت کاهش مییابد. از طرف دیگر، میزان کلسترول خوب (HDL) نیز افزایش یافته و غلظت خون هم در حد طبیعی قرار میگیرد. کاهش میزان تری گلیسیریدها و کلسترول بد (LDL) از دیگر اثرات مثبت ناشی از روزهداری در این افراد خواهد بود.
بیماران قلبی- عروقی باید طبق یک رژیم غذایی خاص روزه بگیرند و از مصرف غذای سنگین در افطار خودداری نموده و درعین حال رژیم پایین آورنده فشار خون تجویز شده توسط مشاور تغذیه را رعایت نمایند. علاوه بر این، عدم استفاده از غذاهای نفخآور (مانند حبوبات و شیر در افرادی که مدت زمان طولانی شیر مصرف نکردهاند) و پرهیز از استرس برای این بیماران توصیه میشود. این افراد برای تنظیم میزان داروی مورد نیاز خود با مشورت پزشک میتوانند از داروهایی با اثر درازمدت استفاده کنند و مصرف داروهای دیورتیک را کاهش دهند.
روزه گرفتن در بارداری و شیردهی
زنان باردار در سه ماه اول بارداری به ویژه هشت هفته اول به دلیل تشکیل سلولهای مغزی جنین نباید روزه بگیرند. پس از آن نیز تنها در صورتی یک خانم باردار میتواند روزه بگیرد که فعالیت روزانه کمی داشته باشد و آزمایشهای خون و ادرار او نیز طبیعی باشد. خانمهای شیرده از ماه دوم شیردهی درصورتی که کاهش شیر در آنها اتفاق نیفتد و احساس ضعف و بی حالی شدید و یا سردرد و عوارض مشابه نداشته باشند، میتوانند همزمان روزه بگیرند.
روزه داری در مبتلایان به نقرس
غذا نخوردن، روزهداریهای طولانی و رژیمهای کم کربوهیدرات به دلیل ایجاد حالت کتوز میتوانند موجب تسریع حملات نقرس شوند. این بیماری گاه منجر به جراحی میشود. با پیشرفت بیماری، علایم سریعتر و برای مدت طولانیتر بروز میکنند. برای جلوگیری از تشدید بیماری، عموما (طبق توصیه متخصص) بهتر است روزهداری انجام نشود.
روزه داری در مبتلایان به صرع
افراد مبتلا به صرع که باید قرصهای ضد تشنج استفاده کنند، نمیتوانند روزه بگیرند، زیرا ممکن است در طول روز دچار کاهش کلسیم و یا قند خون شده و تشنج کنند.
روزه داری برای مبتلایان به کمخونی
در کسانی که سطح شاخصهای خونی در مرز پایین محدوده طبیعی میباشد، کاهش دریافت مواد مغذی در ماه رمضان ممکن است میزان این شاخصها را باز هم کاهش دهد. چنانچه شدت کمخونی در افراد بالا باشد به گونهای که نیازمند دریافت مکمل آهن در چند نوبت روزانه باشند، روزهداری قابل توصیه نخواهد بود.
کسانی که مبتلا به کمخونی خفیف تا متوسط هستند باید به کیفیت غذای مصرفی خود در این ماه مبارک توجه بیشتری نمایند و مصرف مواد غذایی غنی از آهن و پروتئینها به ویژه پروتئینهای از نوع هم (اولویت گوشت قرمز به پروتئین گیاهی) را افزایش دهند. همچنین مصرف میوههای خشک به خصوص زردآلو و تمشک و مصرف آجیل خام (مانند پسته و بادام) برای آنها مفید است. این افراد باید از مصرف چای تا ۲ ساعت بعد از غذا به ویژه پس از مصرف مواد غذایی غنی از آهن پرهیز کنند.
منبع:zibasho.com