تربیت کودکان 3 تا 14 سال

آيا براي تربيت کودکان اصول يکساني وجود دارد که والدين با رعايت آن اصول بتوانند به نحو مطلوبي عمل کنند؟هر چند که شايد نتوان اصول کاملا روشني را براي تربيت بيان کرد، ولي مي توان به چند اصل کلي اشاره کرد که فرايند تربيت را آسانتر مي کند. در زير به برخي ار مهارتها و اصول مهم اشاره مي شود:

با ثبات عمل کنيد

ثبات داشتن در رابطه با کودک يکي از اصول مهم فرزندداري است معهذا ممکن است در پيروي از آن در موقعيت هاي روزانه با مشکل مواجه شويد. اگر هنگامي که کودک کاري را انجام مي دهد به او لبخند بزنيد لکن در زمان ديگري همان کار يا شبيه آن را انجام دهد به او سخت بگيريد کودک به شدت دچار سردرگمي مي شود. چرا اين عمل در يک زمان خطاي بزرگي بود و در زمان ديگر خنده آور؟ هنگامي که اجازه مي دهيد حالات خلقي شما عکس العمل هايتان را نسبت به کودک تحت تاثير قرار دهد، قرار گرفتن در اين بي ثباتي آسان مي شود. پس مواظب باشيد کودک خود را به علت رفتار مثبت که انجام داده تشويق نماييد و به علت رفتار منفي تنبيه نماييد نه اينکه ملاک تشويق يا تنبيه شما حالات خلقي شما باشد. روزي شاد و پر حوصله و روز ديگر به دلايل گوناگون خسته و بي حوصله.

هماهنگ باشيد

بعنوان پدر و مادر لازم است اصول يکساني داشته باشيم حداقل در جلوي کودکان وانمود کنيم که در تربيت آنان هماهنگيم. اگر رفتاري را پدر تائييد مي کند و مادر رد، باعث تعارض کودک مي شود پس بهتر است به عنوان والدين قبلا با يکديگر هماهنگ باشيم و حداقل در جلوي کودکان عدم هماهنگيمان را بروز ندهيم.

در مورد فرزند خود مودب باشيد. صحبت مودبانه درهنگام خشم و ناراحتي، معلم خوبي براي کودک و نوجوان است که حتي در هنگام خشم به طور صحيحي رفتار کنند.زماني خاص براي توجه بدون قيد و شرط به بچه ها اختصاص مي دهيد

منظور از توجه بدون قيد و شرط، يعني بدون توجه به رفتار کودک زمان خاصي را با وي صحبت مي کنيم، درد دل مي کنيم، درد دل او را گوش ميدهيم و يا بازي مي کنيم، بستگي به سن فرزندان دارد. وي بايد احساس کند زماني خاص را به وي اختصاص داده ايم. مي توانيم هر روز چند دقيقه و در آخر هفته يک ساعت اين کار را انجام دهيم.

رابطه اي سالم با کودکتان برقرار کنيد

براي ايجاد رابطه اي سالم از شيوه گوش دادن فعال استفاده کنيد. وقتي فرزندتان چيزي مي گويد به خوبي به سخنانش گوش دهيد، حتي اگر با کودک موافق نيستيد، اجازه دهيد صحبتهايش تمام شود، تماس چشمي مناسب و انجام ندادن کاري ديگر در هنگام صحبت با کودک، به وي مي فهماند که براي حرف زدن وي ارزش قائليد و عقايد او براي شما مهم است. لحن صحبت شما در هنگام امر کردن به وي بايد مودبانه باشد و حتي الامکان دستوري نباشد. به همان اندازه که نسبت به بهترين دوست خود مودب هستيد در مورد فرزند خود مودب باشيد. صحبت مودبانه به کودک ياد مي دهد که حتي در هنگام خشم به طور صحيحي رفتار کنند. اگر خيلي هم از دست فرزند خود ناراحتيد بگوييد تو فلان کار را انجام دادي و من به اين علت عصبانيم ولي توهين نکنيد. وعظ کردن و بحث اخلاقي را در حداقل خود بکار بريد، زيرا آنها در بازنگهداشتن ارتباط، مفيد نمي باشد.

الگوي مناسبي باشيد

هر چه امر مي کنيد، بهتر است در ابتدا خودتان آن کار را انجام دهيد و از هر چه فرزندتان را باز مي داريد خودتان هم انجام ندهيد. بچه ها بيشتر از آنکه از کلام ما آموزش ببينند، از رفتار ما آموزش مي بينند. پس ابتدا از خود شروع کنيم.

آزادي و محدوديت زياد ايجاد نکنيد

کودک نبايد زياد آزاد باشد و نه زياد محدود. محدوديتهايي که ايجاد مي شود بايد پايدار و منطقي باشد. اگر مي گوييد شب بايد در منزل خودتان بخوابد و منزل کس ديگري نباشد، دليل آن را توضيح دهيد و در برابر اصرار کودک و ديگران کوتاه نياييد. اگر محدوديتها منطقي باشد، چانه بردار نيست و براي آينده کودک بهتر است.

درموقع مناسب به کودک دستور دهيد

اگر دستوري که به کودک مي دهيد درحد توانايي اش نيست يا اينکه فعلا سرگرم کار ديگري است و دستورش را اجرا نمي کند، به هيچ وجه به وي دستور ندهيد زيرا اين کار وي را نافرمان بار مي آورد.

لازم نيست همه خواسته هاي کودک برآورده شود

در اين مورد منطقي عمل کنيد و بلافاصله بعد از اين که کودک چيزي خواست برايش تهيه نکنيد. ضمن اينکه بايد زياد او را ناکام نگذاريد ولي عمل کردن به همه خواسته هاي او باعث مي شود در آينده از کنترل شما خارج شود.

مواظب باشيد کودک خود را به علت رفتار مثبت که انجام داده تشويق نماييد و به علت رفتار منفي تنبيه نماييد نه اينکه ملاک تشويق يا تنبيه شما حالات خلقي شما باشد. متناسب سن کودک به او کار و مسئوليت محول کنيد

لازم نيست همه کارهاي فرزندتان را شما انجام دهيد و کودک در منزل فقط مصرف کننده باشد. همچنانکه کودک رشد مي کند مي تواند بسياري از کارهاي خود و خانه را انجام دهد. چنين استقلالي را به کودک بدهيد. در غير اين صورت کاملا متکي به ديگران تربيت مي شود.

در مورد موفقيتها و شکستهاي کودکان منطقي عمل کنيد

برخورد منطقي با شکستها و موفقيتها باعث مي شود انگيزه براي کارهاي بعدي در کودک از بين نرود. بزرگ کردن موفقيت و زياد منفي جلوه دادن شکست هيچ کدام صحيح نيست. اگر فرزندتان در يک مسابقه ورزشي مدال مي آورد، آن را زياده از حد بزرگ و با اهميت جلوه ندهيد، زيرا اگر دوباره نتوانست مدال بياورد شديدا احساس بي ارزشي مي کند و اگر هم شکست خورد آن را زياد مهم تلقي نکنيد تا بتواند باز تلاش خود را از سر گيرد. در اين مورد، شکست و موفقيت در تحصيل حائز اهميت ويژه اي است.

باید و نباید های تربیت کودکان زیر 5 سال

بعضی والدین فكر می كنند گاز گرفتن متقابل به كودك یاد می دهد كه گاز نگیرد، اما كودكان نمی دانند كه گاز گرفتنشان باعث درد شما می شود و برعكس. تنها اثرش این است كه به هر دوتان آسیب می رسد و روابطتان خدشه دار می شود.

یادبگیر:

6 تا 18 ماهه

وقتی در حال بازی با كودكتان هستید ناگهان كودك دستتان را گاز می گیرد. چه باید كرد؟

آنچه نباید انجام دهید.

1ــ گاز نگیرید، بعضی والدین فكر می كنند گاز گرفتن متقابل به كودك یاد می دهد كه گاز نگیرد، اما كودكان نمی دانند كه گاز گرفتنشان باعث درد شما می شود و برعكس. تنها اثرش این است كه به هر دوتان آسیب می رسد و روابطتان خدشه دار می شود.

آنچه باید انجام دهید.

1ــ كودك را به كناری زده و محكم بگویید «گاز گرفتن درد دارد.»

2ــ متناوباً رفتاری مثل در آغوش گرفتن كودك را نشان دهید.

3ــ به كودك جسمی نرم (مثل دندونی) بدهید تا كودك گاز بگیرد.

كودكان منمن، جیغ زدن، گریه و گاز گرفتن را انجام می دهند تا با نیازهاشان ارتباط برقرار كنند. لمس و كشف می كنند تا در مورد خود و محیط اطرافشان شناخت پیدا كنند. نه اینكه آسیب زده یا  سرپیچی كنند. آن رفتارهای كودك كه خطرناكند یا به دیگران آسیب می رسانند را بایستی محدود كنیم. اما نبایستی كودكان را بترسانیم یا به آنها آسیبی برسانیم.

هدف ما كمك به كودكانمان است كه احساساتشان را بدون صدمه به خود یا دیگران نشان دهند.

1ــ مراقب نشانه ها باشید و یاد دهید زمانی كه كودك خیلی هیجان زده یا ناراحت است، ناراحتی خود را بیان كند.

2ــ به كودك بفهمانید كه چگونه نیازهایش را به طرق مختلف مثل كف زدن یا خندیدن بیان كند.

3ــ در پاسخ و واكنش ثابت قدم باشید.

---

سنین 2 تا 3 سال

بچه لگد و جیغ می زند، با كج خلقی اسباب بازیها را به زمین می كوبد به خاطر اینكه اسباب بازی كه می خواسته، برایش نخریدید. چه باید كرد؟

آنچه نباید انجام دهید.

1ــ سعی نكنید برای كودك نوپایتان دلیل و استدلال بتراشید. بچه ها در كج خلقی به حرف منطقی گوش نمی دهند.

2ــ خونسردی نشان ندهید، چون این عمل كودك را به وحشت خواهد انداخت  خاطره بدی در ذهن او به جای می گذارد.

3ــ در مقابل كودك تسلیم نشوید، چون تسلیم در مقابل رفتار بد كودك، نوعی پاداش دادن به اوست. و كج خلقی هایش را تقویت می كند.

4ــ به كودك رشوه مثل آب نبات یا خوراكی ندهید. او ممكن است برای گرفتن این رشوه چنین رفتاری را شروع كند.

آ‌نچه باید انجام دهید.

1ــ سكوت كنید و در مقابل آنچه دیگران فكر می كنند نگران نباشید.

2ــ از خرده گیری و نزاع چشم پوشی كنید. تا جایی كه ممكن است به كودك بی توجهی كنید.

3ــ در صورت لزوم اگر كودك قصد مجروح یا صدمه زدن احتمالی را دارد، با نگهداشتن اجباری از این عمل خودداری كنید.

4ــ اگر كج خلقی كودك ادامه پیدا كرد فروشگاه را ترك كنید.

5ــ در موقعی كه كودك آرام است برایش توضیح دهید كه اگر با كج خلقی وسایل را پرتاب یا خراب كند، فروشگاه را ترك خواهید كرد.

6ــ به رفتار خوب پاداش دهید.بعد از آن عمل خوب، زمان ویژه ای به كودك صرف كنید.

زمانی كه بچه ها جسور و رام نشدنی می شوند همه ما زمانی صداهای وحشتناك كودك را شنیده ایم. این عمل گهگاهی به چه علت رخ می دهد! اما بچه ها نیاز دارند تا این مرحله را بگذرانند. آنها نیاز دارند تا به توانایی های ما در مقابل آنها پی ببرند، تا خود را از والدین جدا كنند و كنترل خود را یاد بگیرند. ما می توانیم به بچه ها یاد دهیم  رفتار شایسته و بجایی در مقابل پاداش رفتار خوب، چشم پوشی رفتار محرك و جلوگیری به خود یا دیگران داشته باشند.

1ــ قبل ورود به فروشگاه، رفتاری كه انتظار دارید و نتیجه بد رفتاری را برای كودك شرح دهید.

2ــ احساس اطمینان در همه روشهاتان داشته باشید، همینطور اصرار برای گفتگو یا تسلیم را نپذیرید.

---

سنین 3 تا 4 ساله

كودك چیزی را با زور پیش می برد یا همبازی اش را نیشگون می گیرد، یا از حرفهای بیجا و نابجا استفاده می كند. چه باید كرد؟

آنچه نباید انجام دهید.

1ــ به كودك با دست ضربه نزنید. این به كودك آموزش می دهد كه ضربه زدن بسیار خوب است به شرط اینكه بزرگتر باشید.

2ــ انتقاد نكنید یا بدخو نشوید. این عمل اعتماد به نفس كودك را كم می كند و خاطره بدی در ذهن او به جای می گذارد.

3ــ كودك را از داشتن جفت یا همتای دیگر محروم نكنید.

آنچه باید انجام دهید.

1ــ به دلیل تراشی برای كج خلقی كودك گوش دهید و حرفها، احساسات و اظهارات درستش را تأیید كنید.

2ــ به كودك كلمات مناسب برای برقراری احساسات را بفهمانید.

3ــ به كودك «مهلت دهید» تا از دستورات پیروی كند.

دستوراتی برای «مهلت دادن»

1ــ با قاطعیت از كودك بخواهید كه صدایش را به قصد مهلت دادن كنترل كند.

2ــ كودك را نزدیك اما جدا قرار دهید چون تمایل به فعالیت دارد.

3ــ به كودك بگویید كه مجبور است برای دقایقی با توجه به سنش آرام بنشیند. مثلاً كودك 3 ساله 3 دقیقه آرام می نشیند.

4ــ مهلت تا زمان معین ادامه دارد.

بچه ها در این سنین شروع به یاد گرفتن دستورات و محدودیتها می كنند، اما اشتباه هم می كنند. آنها به تذكر دهنده و اثرات و نتایج فوری نیاز دارند كه به اعتماد به نفس شان احترام گذارند و به آنها كمك كند تا بدون خجالت یا اوقات تلخی از والدین شان یاد بگیرند.

1ــ بازی كودك را مشاهده كنید و از رفتار خوب او تعریف كنید. به عنوان مثال بگویید. «من واقعاً تاب خوردن و خندیدن تو را دوست دارم»

2ــ مطمئن باشید شما به عنوان والدین و دیگر بزرگسالان در زندگی كودك الگوی خوبی برای بیان احساسات هستید..