بخور و نخورهای شب‌های امتحان

تیرویید که غده‌ای پروانه‌ای شکل و کوچک است، در جلوی گردن قرار دارد و با وجود کوچکی اندازه‌اش، نقش بسیار بزرگی در سلامت ما دارد؛

به طوری كه ترشح منظم هورمون‌‌های آن بسیاری از اعمال بدن ما را از میزان ضربان قلب گرفته تا ساختار پوست، تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. وقتی ترشح هورمون‌های تیروییدی از تعادل خارج می‌شوند، ما مبتلا به پرکاری یا کم‌کاری تیرویید خواهیم شد و از آنجا كه کارکرد این غده بر عملکرد سایر دستگاه‌ها هم تأثیر می‌گذارد، ابتلا به این اختلالات با علایمی بسیاری همراه خواهد شد.
آیا با تغییر در برنامه غذایی می‌توانیم بر شدت و ضعف این اختلالات تأثیر بگذاریم یا نه؟ دكتر حسینی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، به این سوال پاسخ داده‌اند.

آیا افراد مبتلا به بیماری‌های تیروییدی باید رژیم خاصی داشته باشند؟
برای کم‌کاری تیرویید یا پرکاری رژیم مشخصه‌ای وجود ندارد؛ البته عده‌ای معتقدند که چیزهایی که ما می‌خوریم روی عملکرد تیرویید تاثیرگذار است، برای مثال وجود برخی از مواد غذایی، فعالیت این غده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

ممکن است درباره این مواد غذایی بیشتر صحبت کنید؟
بله؛ برخی از مواد غذایی با عملکرد تیرویید تداخل دارند. این مواد شامل کلم و خانواده اش از جمله کلم بروکلی و گل کلم، کلم پیچ و مواد دیگری نظیر سویا هستند. اگر مصرف این دسته از سبزیجات و مواد غذایی زیاد باشد، می‌تواند به مواد گوآتروژن (گوآترزا) تبدیل شود و زمینه ابتلا به بیماری‌های تیروییدی را فراهم کند. البته باید به این نکته توجه کرد که همین مواد اگر پخته باشند این اثرات را نخواهند داشت.

آیا می‌شود مشکلات تیروییدی را با رژیم غذایی درمان کرد؟
نه؛ اگر فردی کم‌کاری و پرکاری تیرویید دارد و تصور می‌کند که می‌تواند با رژیم غذایی آن را درمان کند، در اشتباه است. چنین چیزی امکان ندارد، مگر در موارد خاصی که برای مثال، کمبود ید بسیار شدیدی در بدن وجود داشته باشد و بدن به سمت گواتر یا کم‌کاری تیرویید می‌رود.
این نوع کمبود را می‌توان با اضافه کردن ید یا مصرف کردن نمک ید دار تامین کرد. اما اینکه کسی اگر کم‌کاری تیرویید داشت به جای مراجعه به پزشک غدد به رژیم غذایی روی بیاورد کار غلطی است.

شاید بتوان کلسترول بالا یا قند بالا را با رژیم غذایی درمان یا کمی برطرف کرد اما مشکلات تیروییدی چیزی نیست که بتوان آن را با رژیم غذایی رفع کرد. در مورد کلسترول و قند بالا هم فرد لازم است نزد پزشک متخصص قلب یا غدد مراجعه کند و در کنار آن رژیم غذایی را هم رعایت کند. در بحث تیرویید چنین چیزی وجود ندارد. برای همین این ذهنیت که غذا می‌تواند دارویی برای درمان بیماری تیروییدی باشد، اشتباه است.

پس نقش تغذیه در بیماری‌های تیروییدی را چگونه تشریح می‌كنید؟
بالاخره بیماری‌های تیروییدی پیامدهایی دارند که این پیامد‌ها را می‌توان با تغذیه کم کرد؛
برای مثال، افرادی که داروهای تیروییدی مصرف می‌کنند، باید مراقب زمان مصرف دارو و غذای‌شان باشند؛ چرا که مصرف هم‌زمان داروهای تیروییدی با برخی از غذاها در جذب دارو تداخل ایجاد می‌کند. خوردن غذاهای فیبری هم‌زمان با داروهای هورمونی در جذب داروها تاثیرات منفی می‌گذارد. از طرفی، این افراد باید از خوردن گردوی زیاد و سویا پرهیز کنند. کم‌کاری تیرویید نیز تبعاتی مثل چاقی دارد، در حالی که فرد مبتلا به پرکاری تیرویید از لاغری رنج می‌برد، و بنابراین لازم است علاوه بر دریافت دارو تحت رژیم هم باشد. حتی بهتر است بیماران تعداد وعده‌های غذایی‌شان را افزایش دهند و در مقابل، از حجم هر وعده مقداری کم کنند. دریافت پروتئین نیز باید کمی افزایش یابد. گنجاندن تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت ماکیان و ترکیب غلات و حبوبات در رژیم غذایی برای تأمین نیاز پروتئینی این عزیزان مهم تلقی می‌شود. برای کسانی که کم‌کاری تیرویید دارند و دچار چاقی هستند هم رژیم‌هایی در نظر گرفته می‌شود که علاوه بر تامین کالری و دریافت دارو، دچار اضافه وزن نشوند.

بهترین منبع دریافت ید در کم‌کاری ناشی از کمبود این ماده معدنی، کدام است؟
اگر کم‌کاری ناشی از کمبود ید باشد، بهترین توصیه مصرف همان نمک یددار است ولی منابع دیگر ید فرآورده‌های دریایی هستند ماهی‌ها علاوه بر ید مملو از اسیدهای چرب امگا3 نیز هستند.‌ جالب است بدانید كه وجود این نوع از اسید چرب به جذب ید هم کمک می‌کند؛ یعنی شما با خوردن ماهی با یك تیر، دو نشان می‌زنید!

درباره مصرف مکمل‌ها چه‌طور؟ آیا نیازی به مصرف آنها هست؟
مکمل‌ها در بهبود شرایط بیماران تاثیر آنچنانی ندارند. بیماران می‌توانند با مصرف میوه و سبزی مواد مورد نیاز خود را تامین کنند ولی باید دقت کرد در صورت مصرف مکمل‌ها یا مولتی ویتامین‌ها فاصله زمانی را بین مصرف دارو و غذا رعایت کنند. مصرف هم‌زمان داروهای هورمونی و این مواد، جذب داروها را کم می‌کند. بنابراین مصرف مکمل‌ها باید با فاصله دو ساعت از خوردن غذاها صورت گیرد.

تاثیر مصرف لبنیات و میوه‌ها در کنترل پیامدهای این دسته از بیماری‌ها چه قدر است؟
استفاده طولانی مدت از داروهای تیروییدی موجب پوکی استخوان می‌شود بنابراین مصرف شیر و ماست در افرادی که کم‌کاری تیرویید دارند، لازم است. بارها گفته ایم كه لبنیات از بروز پوکی استخوان جلوگیری می‌کنند. از طرفی، افرادی که دچار کم‌کاری تیرویید هستند به دلیل اینکه ممکن است چاق باشند به آنها توصیه می‌شود که بیشتر از میوه‌ها و سبزی‌ها استفاده کنند. با این کار هم ویتامین‌های ضروری‌شان تأمین می‌شود و هم كالری كمی را دریافت خواهند كرد.
در ضمن، با اینكه فیبر موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها خاصیت سیرکنندگی دارد اما باید میزان مصرف‌شان به اندازه باشد، چرا که مصرف زیاد فیبر هم می‌تواند در جذب دارو‌ها تاثیر منفی داشته باشد.
خلاصه اینکه
• بیماران مبتلا به کم‌کاری تیرویید باید از مصرف زیاد مواد غذایی گوآتروژن (گوآترزا) پرهیز کنند: انواع کلم، شلغم، بادام زمینی و سویا.

• سویا می‌تواند مانع جذب کافی داروهای تیرویید شود؛ بنابراین باید در مصرف آن احتیاط كرد.

• تنظیم کالری دریافتی برای جلوگیری از افزایش وزن نیز برای آنهایی كه به كم‌كاری تیرویید دچارند، ضروری است.

• مصرف منظم منابع غنی از فیبر (سبزی‌ها و میوه‌هایی مانند انجیر، آلو، سیب و مرکبات و حتی حبوبات و غلات سبوس‌دار) برای برطرف شدن یبوست به این بیماران توصیه می‌شود.

• نوشیدن آب (حداقل روزی 8 لیوان) به این بیماران توصیه می‌شود