با غذا ماست بخوریم، دوغ بنوشیم یا کفیر؟

 صبح بخیر: بیشتر افراد دوست دارند همراه با غذای خود یک خوراکی دیگر را به عنوان چاشنی میل کنند؛ از نوشابه گرفته تا ماست، دوغ و ترشی! نوشابه که به دلیل مضراتش اصلا در بحث ما جایی ندارد و بهتر است از سبد خریدهایتان (البته اگر جایی در آن دارد) زودتر حذف شود! در مورد ترشی هم شماره پیش در بخش طب مکمل به طور مفصل صحبت کردیم. با این حساب ماست، دوغ و کفیر به عنوان چاشنی‌های سالم باقی می‌مانند. به همین دلیل سراغ کارشناسان علم تغذیه رفتیم تا در این مورد بیشتر بدانیم.



اگر سوءهاضمه دارید، باید حواستان باشد که همراه با غذا هیچ‌کدام از این خوراکی‌ها را میل نکنید. در افراد سالم شیره‌های گوارشی آنقدر قوی هستند که کلسیم موجود در ماست را هضم کرده و تداخلی در روند هضم غذا ایجاد نمی‌شود. اما افرادی‌که دچار سوءهاضمه و مشکلات گوارشی بوده و شیره‌های گوارشی کمتری در سیستم گوارشی‌شان ترشح می‌شود، با مصرف زیاد ماست، دوغ و کفیر همراه با غذا مشکلشان دوچندان می‌شود، زیرا کلسیم موجود در این خوراکی‌ها عملکرد بعضی هورمون‌ها و آنزیم‌های گوارشی را مهار می‌کند؛ بنابراین توصیه کلی این است که این چاشنی‌ها 30 تا 45 دقیقه قبل یا بعد از غذا مصرف شود و مقدار مصرفشان نیر محدود باشد.

البته این نکته را نباید فراموش کرد که ماست با وجود کلسیم بیشتری که نسبت به دوغ و کفیر دارد، هضمش سخت‌تر است، اما بالا بودن حجم آب در دوغ و کفیر و رقیق بودنشان باعث افزایش مدت زمان هضمشان می‌شود؛ به خصوص اینکه همه ما معمولا این چاشنی‌ها، به‌ویژه دوغ و کفیر را به صورت سرد مصرف می‌کنیم و این در حالی است که عمل آنزیم‌های گوارشی در دمای 37 درجه آغاز شده و تا دمای 52 درجه به بیشترین حد خود می‌رسد؛ بنابراین غذاهای گرم بسیار راحت‌تر و سریع‌تر از غذاهای سرد هضم و جذب می‌شود. به همین دلیل غذاهای سردی که مصرف می‌کنیم، به صورت هضم نشده به روده رسیده و در آنجا مورد هجوم باکتری‌ها قرار می‌گیرد كه نتیجه‌اش چیزی جز سنگینی، نفخ و درد شکم نیست.

---

اگر استرس دارید، دچار بیماری‌های دستگاه گوارش هستید، مدت زیادی آنتی‌بیوتیک‌درمانی کرده‌اید یا زیاد مسافرت می‌روید، کفیر بهترین نوشیدنی برای شماست. در واقع افرادی که در شرایط مذکور هستند، مشکلات گوارشی زیادی از جمله اسهال، یبوست و... برایشان پیش می‌آید و کفیر می‌تواند گزینه مناسبی برایشان باشد. کفیر از هر لحاظ با ماست و دوغ برابر است اما پروبیوتیک بودنش باعث می‌شود که یک سر و گردن از دیگر لبنیات بالاتر باشد! در حقیقت میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌های سودمند پروبیوتیک که در کفیر موجود است، می‌تواند بسیاری از مشکلات گوارشی این افراد را بهبود بخشد.

البته ماست پروبیوتیک هم در بازار موجود است و با نام «پروماس» عرضه می‌شود اما ممکن است این نوع ماست به اندازه کفیر، شناخته شده و در دسترس نباشد. به هرحال هر دوی این محصولات خواص مشابهی دارند و افراد می‌توانند به دلخواه خود از آنها استفاده کنند.

---

در حقیقت این خوراکی‌ها در صورت کم‌چرب و کم‌نمک بودن، از لحاظ ارزش غذایی تفاوت چندانی با هم ندارند و توصیه کلی این است که در وعده‌های روزانه، تنوع غذایی را رعایت کرده و از همه این خوراکی‌ها به اندازه استفاده کنید. تنها مزیت کفیر نسبت به دوغ و ماست، پروبیوتیک بودن آن است که همین مزیت می‌تواند کمک زیادی به بهبود سیستم گوارش و جذب بهتر ویتامین‌ها و مواد‌معدنی کند.

البته افرادی‌که دچار کم‌خونی فقر آهن هستند، بهتر است نه تنها ماست، دوغ و کفیر بلکه هیچ نوع مواد لبنی را همراه با وعده اصلی غذای خود مصرف نکنند تا جذب آهن که هم در گوشت و هم در سبزیجات و حبوبات موجود است، به بهترین شکل خود توسط بدن صورت بگیرد.

---

ماست از گروه لبنیات و سرشار از کلسیم بوده و مصرفش یکی از ضروریات رژیم غذایی سالم است؛ بنابراین مصرف روزانه 2 تا 3 واحد لبنیات در روز الزامی است که بخشی از آن را می‌تواند ماست یا دوغ تشکیل دهد.

البته مصرف همزمان ماست با گوشت ممکن است باعث عدم جذب آهن شود، زیرا آهن و کلسیم هردو عنصر دو ظرفیتی بوده و ناقل مشترک دارند؛ بنابراین مصرف همزمان‌‌شان حالت رقابتی ایجاد می‌کند و از آنجا که تمایل این ناقل به ترکیب با کلسیم بیشتر از آهن است این اتفاق زمانی می‌افتد که میزان دریافتی هر دوی این عناصر بسیار زیاد باشد؛ بنابراین برای مصرف یک کاسه ماست همراه با غذا نباید نگران بود.

دوغ هم نیمی از خواص ماست را دارد و می‌تواند بخشی از نیازهای تغذیه‌ای بدن را فراهم کند. البته بعضی‌ها تصور می‌کنند هر میزان مصرف دوغ آزاد است ولی نباید فراموش کرد که نوشیدن بی‌رویه دوغ می‌تواند جذب آهن را تحت تاثیر قرار داده و در نهایت هم باعث چاقی شود؛ البته این نکته در مورد دوغ‌های گازدار که باعث تحریک اشتها می‌شوند، بیشتر صادق است. نوشیدنی کفیر هم به دلیل داشتن مخمرها و مواد حاصل از آنها خواص بیشتری نسبت به دوغ داشته و با در نظر گرفتن تعادل در مصرف، گزینه بهتری نسبت به دو مورد قبل است.

سلامت: سالاد، ماست، شور، ترشی یا سبزی‌خوردن؟ شما عادت به خوردن کدام یک از این خوراکی‌ها با غذاهای اصلی‌تان دارید؟ آیا می‌دانید که در مورد هریک از این مواد غذایی، بایدها و نبایدهایی مطرح است و شما نمی‌توانید بدون محدودیت، هرچقدر که دلتان خواست، آنها را در کنار غذای خود داشته باشید؟ در این مطلب به بررسی خوبی و بدی این چاشنی‌ها یا کنار بشقابی‌ها می‌پردازیم...


شور و ترشی

انواع شور و ترشی جزو خوراکی‌های طعم‌دهنده و اشتهاآور محسوب می‌شوند. با این حساب، افراد سالمی که کمی بدغذا هستند و اشتهای چندانی به خوردن ندارند، می‌توانند با همراه کردن انواع ترشی‌ها و شورها با غذاهای اصلی خود، اشتهایشان را تحریک کنند و غذای بیشتری بخورند. البته، این توصیه بیشتر برای افراد لاغر و کم‌غذا مطرح می‌شود و به‌طور حتم، افراد چاق با قرار دادن شور و ترشی در کنار بشقاب اصلی غذای خود، پرخوری بیشتری خواهند کرد و به‌طور حتم،‌ مشکل چاقی و اضافه‌وزنشان هم تشدید خواهد شد. از طرف دیگر، شورها حاوی نمک بالایی هستند و مصرفشان به افراد مبتلا به فشارخون، بیماران قلبی و برخی از بیماران کلیوی و آنهایی که پزشک معالجشان برایشان محدودیت‌هایی در مصرف نمک در نظر گرفته است هم توصیه نمی‌شود. ضمن اینکه پیشنهاد مصرف ترشی همراه غذا هم برای افراد مبتلا به زخم‌های گوارشی چندان مطرح نیست چون احتمال تشدید بیماری با مصرف ترشی‌های حاوی سرکه یا آبغوره برای چنین بیمارانی، وجود خواهد داشت. هرگز فراموش نکنید حتی افراد سالم هم باید حجم مناسب و متعادلی از شوروترشی را با وعده‌های غذایی خود مصرف کنند. این حجم متعادل می‌تواند برابر با حدود 2 تا 3 قاشق مرباخوری باشد. زیاده‌روی در مصرف شورها باعث وارد شدن حجم بالایی از نمک به بدن و کم‌آبی بدن می‌شود.

ماست

ماست‌ها انواع مختلفی دارند؛ از ماست‌های ساده گرفته تا انواع طعم‌دار آنها یا ماست و موسیر و ماست و خیار که طرفداران زیادی هم بین ما ایرانی‌ها دارد. ماست، منبع خوبی برای دریافت کلسیم و پروتئین است و خیار هم یک صیفی کم‌کالری و سرشار از آب محسوب می‌شود. به این ترتیب، همراه کردن ظرف کوچکی از ماست و خیار با غذاهای اصلی، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. افرادی که مبتلا به چاقی و اضافه‌وزن هستند، می‌توانند سالاد یا ماست و خیار خود را به‌جای همراه غذا، قبل از غذا مصرف کنند. این کار باعث پرشدن حجمی از معده می‌شود و از آنجا که یکی از واکنش‌های سیری، پرشدن حجم معده است، بنابراین اشتهای این افراد برای صرف وعده‌ اصلی غذایی کاهش پیدا می‌کند و آنها غذای کمتری می‌خورند. البته، بهتر است این را هم بدانید که انواع ماست‌ها مانند سایر لبنیات، حاوی پروتئین‌های خاصی هستند که روی جذب آهن موجود در گوشت‌ها تاثیر منفی می‌گذارند. این نوع پروتئین‌ها حتی در جذب آهن «هِم»، اختلال ایجاد می‌کنند. از این‌رو، افراد مبتلا به کم‌خونی، خانم‌ها و دخترخانم‌ها می‌توانند ماست یا ماست‌وخیار خود را با فاصله‌ای از غذای اصلی خود میل کنند و این خوراکی را درست، همراه با غذا نخورند.

سبزی و سالاد

یکی دیگر از کناربشقابی‌های پرطرفدار در ایران، سالاد شیرازی است. شما می‌توانید برای بالا بردن ارزش تغذیه‌ای سالاد شیرازی و وعده اصلی غذایی خود، مقداری آبلیمو، آبغوره یا آب‌نارنج تازه به این سالاد سنتی اضافه کنید. ویتامین C فراوان موجود در لیمو، غوره و نارنج، به جذب بهتر عناصر دوظرفیتی موجود در غذا مانند آهن، کمک می‌کند. با این حساب، افراد سالم می‌توانند غذاهای حاوی گوشت را با سالاد شیرازی میل کنند. نکته مهمی که در مورد این سالاد وجود دارد، این است که با چاشنی‌های ترش طعم‌دار می‌شود و مصرف آن می‌تواند برای افراد مبتلا به مشكل‌های گوارشی مانند زخم یا التهاب معده،‌ مشکل‌ساز بشود. از طرف دیگر، به افراد مبتلا به ناراحتی‌های گوارشی توصیه می‌شود رژیم غذایی کم‌فیبر هم داشته باشند. با این حساب، مصرف انواع سالاد (سالاد کاهو یا سالاد صیفی‌ها)، ماست و خیار و حتی سبزی خوردن باید برای آنها با محدودیت‌هایی همراه باشد. متاسفانه برخی افراد عادت به مصرف سالاد کاهو یا حتی سالاد شیرازی با سس مایونز فراوان دارند. این عادت اشتباه می‌تواند به‌مرور زمان، باعث ابتلا به اضافه‌وزن و چاقی یا بالارفتن چربی خون بشود. افرادی که مشکل گوارشی یا اضافه‌وزن ندارند، می‌توانند سالاد کاهو را با مقداری آبلیمو یا آب نارنج تازه و مقدار کمی روغن زیتون یا کنجد، طعم‌دار کنند.

نظر طب سنتی درباره مصرف سالاد با غذا

دکتر رسول چوپانی، متخصص طب سنتی و عضو هیات‌علمی دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی در دومین سمینار تخصصی طب سنتی در زمینه اصلاح سبک زندگی، تاکید کرد که تداخل‌های غذایی باعث ایجاد اختلال در دستگاه گوارشی و سوءهضم می‌شوند: «براساس مطالعه‌های انجام شده در طب سنتی یکی از بدترین عادت‌های خوراکی این است که چند غذای مختلف از نظر رنگ، طعم و کیفیت را در یک نوبت غذایی مصرف کنیم.» براساس این گفته، بهتر است که مصرف انواع سالاد ‌همراه غذای اصلی تاحد ممکن محدود و مصرف سالادها به کمی قبل یا بعد از صرف غذای اصلی، موکول بشود. دکتر چوپانی به این نکته هم اشاره کرد که مصرف یکی، دو بار سالاد ‌همراه غذا، مشکلی ایجاد نمی‌کند اما استمرار این عادت، می‌تواند مشکلات گوارشی مختلفی را در درازمدت برای افراد به وجود بیاورد. وی تاکید داشت که دو غذای سرد، گرم، لزج، نفاخ و قابض نباید همزمان باهم مصرف شوند. به عقیده این متخصص طب سنتی، تداخل غذاها با یكدیگر باعث هضم ناقص، ایجاد اختلال در هضم و در نهایت اثرهای سوء بر دستگاه گوارش می‌شود. از این‌رو، باید با مدیریت در مصرف غذا، شرایط ابتلا به ناراحتی‌های گوارشی و عوارض ناشی از آن را برای خودمان ایجاد نکنیم.