با اسب درمانی آشنا شوید!

مجله همشهری جوان: این روزها در کنار همه روش های عجیب و غریب درمانی، یکی اش حسابی گرفته و ملت دارند درباره اش اطلاعات کسب می کنند. روشی به نام «اسب درمانی» که انگار یکی از شیوه های نوین درمانی است و گویا خیلی ساخته دنیای مدرن نیست و اتفاقا گره خورده به ابن سینا و ماجرای «قولنج» معروف. روش درمانی که قرار است از سرتاپای شما را مداوا کند و صحیح و سالم همه تان را به خانه هایتان برگرداند. البته برای اسب درمانی حتما لازم نیست که لگن خاصره تان دچار ایرادشده باشد چون درمانگران این روش مدعی اند می توانند از استرس و درد معده گرفته تا اوتیسم و مشکلات گفتاری همه را با هم معالجه کنند.

حدود 20 نفر هم اکنون در تهران در حال معالجه توسط شیوه ای عجیب و جالب هستند. این تعداد کسانی هستند که به نوعی با یک بیماری ذهنی یا حرکتی درگیرند و این روش توسط درمانگر یا پزشکشان تجویز شده است. دو باشگاه اسب سواری هم در خدمت فعالیت های این شیوه آموزشی و درمانی قرار دارند. این اساتید اسب درمانی می گویند که تا به حال حتی یک نفر هم نبوده که بیماری اش حداقل کمی بهتر نشده باشد.از شاگرد سه ساله که با پوشک روی پونی ها (اسب های کوچک) آموزش دیده گرفته تا یک شاگرد 20 ساذله مبتلا به اوتیسم که بعد از مداو در آلمان، متخصصان برایش اسب درمانی تجویز کرده بودندو ... همه درمان شده اند.

افسردگی، استرس، بیماری های جسمی و اوتیسم در حیطه ساب درمانی قرار می گیرند! اینها تازه جدا از افراد سالمی هستند که به عنوان یک عامل رفع استرس و به دست آوردن آرامش به اسب نگاه می کنند. البته عنایت بفرمایید که درمان توسط اسب به دو شیوه انجام می شود که در شیوه اول مداوای بیماری های روانی و اختلالات ذهنی توسط صحبت کردن و در کنار اسب بودن و تیمار کردنآن انجام می شود و روش دیگر اصلاح حرکات جسمی در بیماران حرکتی و دارای اختلالات حرکتی است.


درمان کهن و گران

نقل است که ابتدا در زمان بقراط و بعدها ابن سینا برای درمان بیاری های لگنی از این شیوه درمانی استفاده می شده است. یکی از همین اسب درمانگران! در روایتی جالب می گوید: «ابن سینا برای درمان قولنج یک مرد از گاو استفاده کرد. او بعد از دادن یونجه، آب زیاد و بزرگ شدن شکم گاو، فرد مریض را روی گاو نشاند و آن فرد درمان شد. البته آن موقع این افراد را روی گاو می گذاشتند و امروزه با اسب این کار را انجام می دهند چون تمام حیوانات چهارپا این خصوصیت درمانی را دارند.» و بعد وقتی با چهره متعجب ما مواجه می شود، بدون اینکه تغییری در لحنش ایجاد کند می گوید: «بله، اسب درمانی یا Hippotherapy بعد از تحقیق توسط چند کنجکاو در این زمینه کشف شد. این کشف مهم را هم اولین بار آلمانی ها و بلژیکی ها انجام دادند اما کلید کشف این حقیقت در دستان بقراط بزرگ است. او بعد از تحقیق در زمینه درمان توسط اسب به این نتیجه می رسد که حرکت اسب و در کل تمام چهارپایان چند بعد دارد؛ یعنی چپ، راست و رو به جلو (عنایت بفرمایید که دنده عقب ندارند) که باعث می شود لگن خاصره انسان وقتی سوار بر اسب است، تحریک شود و مفاصل لگن و ران انسان باز شود. این موضوع باعث برقراری تعادل در حرکات دیگری است که از هر نظر مناسب است چون تنها چارپای قابل آموزش و کنترل است. خانم واعظی یکی از مربیان باشگاه اسب درمانی اولین مورد اسب درمانی اش را دو سال پیش آغاز کرده است.

«کودکی مبتلا به بیماری رشدی برای اولین بار پیش ما آمد که حتی قادر به دست گرفتن مداد هم نبود و وقتی روی اسب سوار می شد. سرمی خورد و تعادل مغازی نداشت اما الان یورتمه آزاد می رود و حتی با کودکان عادی به یک مدرسه می رود.» دوره های درمانی بستگی به مشکل و بیماری دارد: «ما در اینجا مسئول سوارکاری بیماران می شویم و اینکه چقدر بهبود پیدا کنند. زیر نظر پزشک های خودشان است و ما فقط بهبودشان را به صورت عینی و در راستای سوارکاری با اسب ارزیابی می کنیم.»

من اسبم را دوست دارم

سریال «سیاه قشنگ» و تمام سکانس های عاطفی بین جوان سوارکار با اسبش (مشکی) برای خیلی ها حس خوبی را به وجود می آورد. حسی شبیه اینکه «کاش من هم یکی از اینها داشتم تا اینقدر خوب من را بفهمد.» این خاطره را گفتیم تا بدانید تا اینجای کار ما به این نتیجه رسیده ایم که اسب درمانی یک چنین کاری با شما می کند، یعنی شما در این روش درمانی آنقدر پیشرفت می کنید که به حسی می رسید و کم کم با اسبتان درد دل می کنید و از نوسانات قیمت ها و اینجور چیزها هم حرف می زنید.

این حرف اصلا خنده دار نیست و اتفاقا امروز خیلی ها به این نتیجه رسیده اند که می تواند یک شیوه درمانی برای دوری از استرس باشد. البته این حرف ما نیست، خانم مربی این را می گوید: «درمان توسط اسب از دو جهت موثر است. اول در بیماران اوتیسم که مشکل شان در ارتباط گرفتن با دنیای بیرون است. برای همین وقتی که سوار اسب می شوند و ناخودآگاه افسار اسبو کنرتل حیوان را دست خود می بینند و خود را با آن هماهنگ می کنند. این باعث می شود که کم کم بعد از گذشتن چندین جلسه با دنیای اطراف ارتباط خودشان را پیدا کنندو خب مشکلات حرکتی و رفتاریشان هم برطرف شود. مثلا همین که بعد از گذشتن چند جلسه بچه ها اسب های خودشان را تیمار می کنند و شاید نیم ساعت آنها را مانند عروسک نوازش می کنند، باعث آرامش فکر و ذهنشان می شود. عامل بعدی همان شبیه بودن حرکات اسب یا در کل چهار پایان با انسان و دمای بدنشان است. چون دمای بدن اسب 38 درجه است و برای اینکه خشکی مفاصل برطرف شود لازم است!»

الهام بابایی کارشناس روانشناسی بالینی و یکی از مربیان کار که به صورت تخصصی دو سالی می شود انواع موردهای درمانی را با کودکان بیمار داشته، تاکید می کند که در هیچ کدام از بچه ها بهبود کامل را مشاهده نکرده ولی بهتر شدن شرایط را دیده است. برای همین بیشتر ترجیح می دهد از حس خودش به اسب ها بگوید تا بهبودی بچه ها: «خودم وقتی اسب سواری می کنم، آنقدر آرامش می گیرم که از هیچ روش دیگری این اتفاق برایم نمی افتد.»

الو، پونی خودتی؟

در کاردرمانی با فیزیوتراپی گاهی به خاطر تمرین ها و کشش ها ممکن است آسیب دیدگی بیشتر شود اما به دلیل شباهت حرکات اسب به انسان و هماهنگی شان این حرکت ها به طور طبیعی در بدن و به اندازه تداعی می شود. آموزش با توجه به نوع بیماری فرد و سن او انجام می شود. در کودکان مبتلا به بیماری های ذهنی در باشگاه از اسبچه ها یا همان پونی ها استفاده می کنند. مانند دوچرخه که به سایز فرد تهیه می شود. اسب هم با توجه به سایز فرد باید باشد تا به بدنش آسیب نرساند و کنترل کردن آن راحت تر باشد. اما این وسط می ماند هزینه هایی که باید برای این ماجرا پرداخت کرد. آنهایی که این روش را در ایران جا انداخته اند. کمی با مشتری ها گران حساب کرده اند. به همین خاطر قیمت برای کودکان بیماری ذهنی و کاردرمانی و گفتار درمانی جلسه ای 40 تا 50 تومان است.

یک عدد زین ولتژ لطفا

الهام بابایی بعد از اینکه محل کار با بچه ها را نشان می دهد. توضیح می دهد که با اسب های کوچک و درمانژ گرد کار می کنند: «وقتی قرار است افسار اسب را دست بچه بدهیم، باید کنترل کامل روی حرکاتش داشته باشیم تا خطری کودک را تهدید نکند. به علاوه برای بچه های دارای مشکلات و بیماری های سخت زین مخصوص سوارکاری تهیه کردیم. مثلا – زین ولتژ – مانند خرکدر ژیمناستیک است و دو دسته جلو دارد. ما در درمان به دمای بدن اسب برای بدن کودک احتیاج داریم کودک را روی اسب قرار می دهیم تا دمای بدن اسب را احساس بکند و فقط دوتا دست جلو در دست بچه قرار می گیرد.»

انواع بیماری ها

«در تمامی این مراجعه ها تجویز و راهنمای پزشک یا گفتار درمان و کاردرمانگر باعث آشنایی خانواده بیماران و معرفی شان به این باشگاه ها شده است. فلج مغزی، تاخیر رشد، آسیب های مغزی، سکته مغزی، اوتیسم و معلولیت های یادگیری، ضربه به سر بسته، سندرم داون، اختلالات هیجانی، مشکل شنوایی، دیستروفی عضلانی، فلج، اسکولیوز از جمله بیماری هایی است که اسب درمانی را جزو روش های درمانی شان تا به امروز پیشنهاد داده اند.»

اینها را یکی از آن مربیان جدی باشگاه پشت سر هم و یک نفس می گوید. او حتی از اینکه به ما جوان ها هم گیر بدهد ابایی ندارد: «حتی در جایی از درمان به اعتیاد اینترنتی هم اشاره شده است. چون کارشناسان، اعتیاد به اینترنت را یک بیماری می دانند و تلاش های زیادی را برای درمان این بیماری به عمل آورده اند. اخیرا در کره جنوبی، کشوری که یکی از بیشترین کاربران اینترنت و بالطبع معتادان به آن را دارد، اقدام جالبی برای برخورد با این پدیده انجام شده است و آن اسب درمانی معتادان به اینترنت است.» پس اگر روزی روزگاری احساس اعتیاد به اینترنت پیدا کردید، سریعا به ما اطلاع بدهید تا در اسرع وقت یک دوره کامل اسب درمانی برایتان هماهنگ کنیم تا از شر اعتیادتان خلاص شوید و دیگر تا این اندازه به عنوان آینه عبرت ازتان یاد نکنند.

نظر یک روانشناس برجسته از اثرات اسب درمانی بر کاهش اضطراب ها و استرس های روانی

تسکین دهنده است اما درمانگرانه

روش های درمانی جدید مثل اسب درمانی برای کاهش اختلالات روانی و رفتاری تا چه حد موثر است؟ دکتر مصطفی اقلیما، روانشناس اجتماعی به این سوال و شائبه هایی که درخصوص غیراصولی بودن این روش های درمانی وجود دارد جواب می دهد.

اسب درمانی به عنوان یکی از شیوه های درمان برای بیماری های ذهنی و حرکتی مورد استفاده قرار می گیرد. چقدر این روش به عنوان یک روش علمی و اصولی مورد تایید است؟

- هر چند وقت یک بار در ایران عده ای یک شیوه درمانی را بر سر زبان ها می اندازند و ادعا می کنند که می تواند موثر باشد. اسب درمانی مانند موزیک درمانی یکی از روش های بسیار متعددی است که برای بیماران روانی مورد استفاده قرار می گیرد. یک دوره ای موزیک درمانی مد شده بودو از این شیوه به عنوان یک روش موثر درمانی یاد می شد. چیزی که باید بدانیم، این است که بیماری های ذهنی مانند اوتیسم به هیچ وجه قابل درمان نیستند و این ادعا برای درمانگر بودن توسط هزار و یک روش درمانی آنها غلط و اشتباه است. به طور کلی موزیک درمانی، اسب درمانی و ... آرامش بخش و تسکین دهنده هستند ولی درمانگر نه!

پس اینکه این روش می تواند درمان مناسبی برای مشکلات حرکتی شود غلط است؟

برای کار با کودکان دارای مشکل حرکتی، فیزیوتراپی و کاردرمانی یکی از روش هایی است که امروزه در همه دنیا و ایران مورد استفاده قرار می گیرد. در فیزیوتراپی کار توسط دستگاه و به صورت استاندارد انجام می شود و در کاردرمانی هم با دست روی عضلاتی که ضعیف تر هستند کار می شود تا قوی تر شوند. همین روش ها هم اصولی هستندو هم کافی. بنابراین باید بگویم چنین روش هایی که هر از گاهی مد می شوند، نه لازم است نه درست. ضمن اینکه فشاری که روی افراد مبتلا به بیماری، چه از لحاظ مالی چه روانی وارد می شود، آنقدر زیاد است که رفتن به باشگاه و اسب سواری با هزینه های بالا اصلا مقدور نیست.

اسب در بیماری های روانی مثلا درمان استرس تاثیری ندارد؟

ببینید، به طور کلی هیچ درمانی برای رفع استرس وجود ندارد. در ترس شما علت ترس و ریشه آن را به خوبی می دانید و سعی می کنید آن را برطرف کنید ولی استرس هیچ دلیلی ندارد و شما بی دلیل دلتان شور می زند و هیچ وقت دلیلش را نخواهید دانست. فرض کنید من همیشه استرس داشته باشم. برای اینکه سعی کنم استرس را کمی کمتر کنم، باید مسئولیت کمتری در جامعه قبول کنم تا توقع کمتری هم از من وجود داشته باشد و فشار زیادی را تحمل نکنم. دارو یا روش های درمانی برای استرس حکم آرام کننده دارد و نمی تواند درمان کننده باشد.