زنبوری که سوسک‌ها را به بردگی در می‌آورد

دیجیاتو: حتما بارها در فیلم های علمی و تخیلی دیده اید که انسان های [معمولا] شرور، با کار گذاری تعدادی تراشه در بدن فردی، او را به برده خود تبدیل کرده و به انجام اعمالی ناشایست می گمارند.

در این مطلب قصد داریم شما را با حشره ای آشنا کنیم که چنین رفتاری را از خود نشان می دهد و با نیش زدن به بخش های بسیار دقیقی از مغز سوسک ها و تزریق نوعی سم به داخل آن، آنها را برده خود می کند و سپس در بدن فلج آن تخم ریزی کرده و بدین سان مواد غذایی مورد نیاز برای رشد شفیره خود را تامین می کند.

میلیون ها سال است که این جانور دارویی با خاصیت کنترل ذهن قربانیانش را تولید می کند و علاوه بر این، از یک شیوه جراحی فوق العاده برای این منظور کمک می گیرد.

عملیات نیش زدن


این جانور در طول دوران حیات خود تنها یک بار بارور می شود اما در همان یک مرتبه به تعداد کافی تخم در بدنش تولید می شود که بتواند از طریق آنها، ده ها سوسک را فلج کند.

در  ابتدا این حشره که به خاطر درخشش بالای پوستش زنبور جواهر نشان خوانده می شود قربانی خود را با بو کشیدن و از طریق قوه بینایی اش رهگیری می کند و سپس با حمله ای برق آسا به آن ضربه می زند و آرواره هایش را در داخل بدن سوسک فرو می کند.

در مرحله بعد، سوسک را وارونه می کند و روی شکم آن می نشیند. اما قربانی هم چندان بی حرکت نیست و به شکلی دیوانه وار تلاش می کند تا مانع از این اقدام شود.

Ram Gal زیست عصب شناس می گوید: نیش زدن به طعمه ای که غالبا شش برابر بزرگ تر از شما باشد کار ساده ای نیست و این مساله به خصوص زمانی که زهر باید به مغز طعمه نفوذ کند دشوارتر هم می شود و مستلزم آن است که نیش جهت گیری مناسبی داشته باشد تا در موقعیت صحیح قرار بگیرد.

در هر صورت،پس از آنکه زنبور جواهر نشان روی شکم سوسک قرار گرفت، نخست با استفاده از زهر خود دو پای اول سوسک را فلج می کند و با این کار دیگر مانعی برای وارد کردن نیش به قسمت گردن قربانی وجود ندارد.

نیش دوم که به قسمت گردن وارد می شود از دقت به مراتب بالاتری برخوردار است و در مقایسه با مرحله اول تزریق زهر به پاها که تنها چند ثانیه طول کشید مدت بیشتری به درازا می کشد و تقریبا یک دقیقه زمان می برد.

Gal می گوید در این مرحله، زنبور می تواند بدون وجود هیچ مانعی نیش خود را به بافت های مختلف سر سوسک وارد کند تا با استفاده از اندام های حسی خاصی که در راس نیشش قرار دارد به مغز آن برسد. بله، زنبور مسیر منتهی به مغز سوسک را حس می کند و زهر خود را به دو نقطه مختلف از آن تزریق می کند.

در این مرحله سوسک که تازه یک جراحی سنگین را پشت سر گذاشته به هوش می آید و رفتاری غیر طبیعی را از خود نشان می دهد؛ این جانور علاوه بر اینکه هیچگونه خصومتی نسبت به جراح خود ندارد، حالا نوعی احساس عطوفت و مهربانی نسبت به آن پیدا کرده استو حتی شروع به آراستن خود می کند.

در همین حین، زنبور جواهر نشان به پرواز در می آید تا پیش از آنکه سوسک به حالت عادی باز گردد، پناهگاهی برای خود بیابد.

مرحله سوم از اصلاح واکنش های رفتاری جانوری در قربانی آغاز شده و سوسک کاملا رام می شود. Gal می گوید که قربانی تا چندین روز به همین وضعیت باقی می ماند و هیچ تلاشی برای رها کردن خود نمی کند.
مرده متحرک


حالا وقت آن رسیده که زنبور شاخک های سوسک را از بدنش جدا کند و Hemolymph (نسخه حیوانی خون که حاوی قند و پروتئین های مختلف است) موجود در بدن آن را بنوشد و از این طریق انرژی از دست رفته اش در جریان مبارزه و جراحی را بازیابد.

جالب است بدانید که سوسک بیچاره کمترین مقاومت را هم از خود نشان نمی دهد. پس از آنکه فرایند نوشیدن خون قربانی تمام شد، زنبور، ریشه یا همان رستنگاه شاخک را گاز می گیرد و آن را با خود به محل مورد نظرش می برد.

سوسک در اینجا رفتاری شبیه به یک سگ دست آموز را از خود نشان می دهد، زنده است و بر بدن خود کنترل کامل دارد و با اربابش کاملا همکاری کرده و حتی با پای خود به سمت سرنوشت نامعلومش حرکت می کند.


پس از آنکه به لانه یا همان پناهگاه رسیدند، زنبور سوسک را به داخل هل داده و یکی از تخم های خود را روی پای آن قرار می دهد و سپس شروع به جمع کردن سنگ ریزه می کند و با این کار قربانی و نوزاد خود را در داخل لانه حبس می کند.

این فرایند حدودا سی دقیقه به طول می انجامد و در جریان آن سوسک تلاشی برای کنار زدن تخم نوزاد از روی پای خود یا حتی گریختن از قبری که هنوز درب آن باز است نمی کند.

زمانی که فرایند بستن و مهر و موم کردن لانه تمام شد (که این کار نیز برای حفاظت از سوسک در برابر جانوران دیگر انجام می شود) و تخم تبدیل به شفیره شد، زنبوره به پرواز در می آید تا قربانی دیگری را برای خود پیدا کند.

پس از حدودا دو روز، تخم شکسته می شود و شفیره حفره ای را در داخل شکم سوسک ایجاد می کند و از hemolymph خارج شونده از بدن آن تغذیه می کند. در مرحله بعد، لارو از طریق این حفره وارد شکم قربانی می شود و از اندام های داخلی آن تغذیه می کند اما مراقب است که آسیبی به سیستم های عصبی آن نرساند و آنها را برای پایان کار نگه می دارد.

پس از خورده شدن سیستم های عصبی، سوسک می میرد و لارو هم نوعی ترکیب ضد میکروب را روی دیواره های داخلی بدن حشره که حالا خالی شده می پاشد و یک ماهی را در این محیط زندگی می کند (بالاخره لارو داخل یک جسد به سر می برد که منشا میکروب و انواع آلودگی است و باید آن را پاک سازی کند) و در نهایت به شکل یک زنبور بالغ از آن خارج می شود.


دانشمندان معتقدند که ترکیبات مختلف به کار رفته در داخل زهر این سوسک و همچنین تزریق آن به بخش های مختلف بدن حشره است که باعث بروز چنین رفتارهایی (فلج موقت، حس مهربانی برای زنبور و خودآرایی برای آن و بردگی) می شود.

جالب است بدانید که اگر Gal تخم زنبور را در محیط آزمایشگاهی از روی پای سوسک بر می داشت، پس از چند روز جانور به حالت عادی باز می گشت. به همین خاطر تصور می شود که فرایند بردگی این قربانی به عواملی فراتر از تزریق ماده فلج کننده به سیستم عصبی اش مربوط می شود.

علاوه بر این، اگر خاطرتان باشد گفته بودیم که حشره با پای خود به سمت لانه زنبور می رود و پس از اتمام فرایند جراحی همان رفتاری را از خود نشان می دهد که اگر در شرایط عادی آن را به پشت برگردانید خواهید دید، پس این مساله نشان می دهد که سیستم های عصبی جانور درست کار می کنند، با این همه، سوسک به انتخاب خود و کاملا مشتاقانه تصمیم می گیرد که به دنبال قاتلش برود.

با در نظر داشتن اینکه سوسک کاملا قادر است فرار کند، این سوال مطرح می شود که چرا دست به چنین اقدامی نمی زند؟

Gal می گوید، حشرات نیز درست مانند پستانداران ماشین های صرف نیستند که به شکلی کاملا مصمم به محرک های بیرونی واکنش نشان دهند بلکه آنها نوعی توانایی اولیه دارند که براساس آن انتخاب می کنند چه زمانی وارد عمل شوند و کدام عمل را انجام دهند.

به بیان دیگر و با توجه به دیگر تحقیقات صورت گرفته روی حشرات، اینطور به نظر می رسد که این جانوران تصویری داخلی از محیط خارجی دارند (درست مانند پستانداران) و علاوه بر این، نوعی وضعیت درونی دارند که انگیزه لازم را برای انجام فعالیتی خاص و ارجحیت دادن به آن نسبت به عملی دیگر ایجاد می کند و این همان چیزی است که انسان تحت عنوان «اختیار» از آن یاد می کند.

بنابراین زنبور جواهر نشان به جای آنکه آشکارا و با استفاده از مواد شیمیایی به سوسک دستور دهد و او را به بردگی خود درآورد، از طریق نوعی جراحی مغزی، اختیار را از آن می گیرد و این را هم در نظر داشته باشید که زنبور همه این کارها را برای مراقبت از نوزادان و عمل به وظایف خود در قبال آنها انجام می دهد.

به عمروعاص افشای بردگی عمروعاص تو دین خود را پیرو کسی قرار دادی که گمراهیش آشکار است، پرده‏اش دریده، و افراد بزرگوار در همنشینی با او لکه‏دار، و در معاشرت با او به سبک مغزی متهم می‏گردند، تو در پی او می‏روی، و چونان سگی گرسنه بدنبال پس مانده شکار شیر هستی، به بخشش او نظر دوختی که قسمتهای اضافی شکارش را به سوی تو افکند، پس دنیا و آخرت خود را تباه کردی، در حالی که اگر به حق می‏پیوستی به خواسته‏های خود می‏رسیدی. اگر خدا مرا بر تو و پسر ابوسفیان مسلط گرداند، سزای زشتیهای شما را خواهم داد، اما اگر قدرت آن را نیافتم و باقی ماندید آنچه در پیش روی دارید برای شما بدتر است. با درود.

( وَ مِنْ کِتابٍ لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ ) إِلى ‏عَمْرِو ‏بْنِ‏ ‏الْعاصِ‏: فَإِنَّکَ قَدْ جَعَلْتَ دِینَکَ تَبَعاً لِدُنْیَا امْرِى‏ءٍ ظاهِرٍ غَیُّهُ، مَهْتُوکٍ سِتْرُهُ، یَشِینُ الْکَرِیمَ بِمَجْلِسِهِ، وَ یُسَفِّهُ الْحَلِیمَ بِخَلْطَتِهِ، فَاتَّبَعْتَ أَثَرَهُ، وَ طَلَبْتَ فَضْلَهُ ‏اتِّباعَ‏ ‏الْکَلْبِ‏ ‏‏لِلْضِّرْغامِ‏‏: ‏یَلُوذُ ‏‏إِلى‏ ‏‏مَخالِبِهِ‏‏، وَ یَنْتَظِرُ ما یُلْقِى إِلَیْهِ مِن فَضْلِ فَرِیسَتِهِ. فَأَذْهَبْتَ دُنْیاکَ وَ اخِرَتَکَ! وَ لَوْ بِالْحَقِّ أَخَذْتَ أَدْرَکْتَ ما طَلَبْتَ، فَإِن یُمَکِّنِ اللَّهُ مِنکَ وَ مِن ‏ابْنِ‏ ‏أَبِى‏سُفْیانَ‏ أَجْزِکُما بِما قَدَّمْتُما، وَ ‏إِن‏ ‏تُعْجِزا وَ تَبْقَیا فَما أَمامَکُما شَرٌّ لَکُما، ‏وَ ‏السَّلامُ‏.