ثبت تصویر زیبای سحابی دوقلو M2-9

روز گذشته تلسکوپ فضایی هابل موفق شد تصویری رنگارنگ از یک سحابی دوقلو ثبت کند که انفجار گازهای درخشان و رنگارنگ را در یکی از آخرین مراحل زندگی یک ستاره‌ی در حال مرگ نشان می‌دهد.

وبسایت نوچه - آرزو مقدس: روز گذشته تلسکوپ فضایی هابل موفق شد تصویری رنگارنگ از یک سحابی دوقلو ثبت کند که انفجار گازهای درخشان و رنگارنگ را در یکی از آخرین مراحل زندگی یک ستاره‌ی در حال مرگ نشان می‌دهد. این سحابی که نوعی سحابی سیاره‌نما است، بیش از ۲۰۰۰ سال‌نوری از زمین فاصله دارد و از دو ستاره تشکیل شده که در حال گردش به دور یکدیگر هستند و در مرکز تصویر مشاهده می‌شوند.

    بسیاری از سحابی‌های سیاره‌نما که نشان‌دهنده‌ی یکی از آخرین مراحل تکامل ستاره‌هایی هم‌اندازه‌ی خورشید ما هستند، تنها از یک ستاره تشکیل شده‌اند اما در این سحابی دو ستاره دیده می‌شوند. ستاره‌ی بزرگ‌تر در حال رسیدن به آخرین روزهای زندگی خود است و گازهای لایه‌ی بیرونی خود را قبلاً در فضا پخش کرده است در حالی که ستاره‌ی دیگر در مراحل تکاملی از او جلوتر است و قبلاً به یک کوتوله‌ی سفید کوچک تبدیل شده؛ شکل خاص شبیه به بال نیز احتمالاً در اثر حرکت دو ستاره‌ی مرکزی حول یکدیگر به وجود آمده است.

بررسی تصاویر ثبت شده توسط تلسکوپ فضایی هابل نشان می‌دهد که این دو ستاره احتمالاً از لحاظ اندازه به خورشید بسیار نزدیک هستند و هر صد سال یک دور کامل حول یکدیگر می‌چرخند که این حرکت موجب به وجود آمدن شکل بال‌های پروانه می‌شود و همچنین کوتوله‌ی سفید را قادر می‌کند از گازهایی که از همراه بزرگترش فوران می‌کنند تغذیه کرده و باعث ایجاد هاله‌ای از ماده در اطراف دو ستاره شود.

این سحابی دوقلو در مقیاس کیهانی بسیار جوان و کم سن و سال به شمار می‌رود و اخترشناسان معتقدند احتمالاً تنها ۱۲۰۰ سال سن داشته باشد و رشد آن همچنان ادامه دارد. این نخستین بار نیست که هابل تصویر این سحابی دوقلو که به نام M2-9 نیز شناخته می‌شود را ثبت کرده است و در سال ۱۹۹۷ نیز تصویر دیگری با کیفیت پایین‌تر از آن ثبت کرده بود که نشان می‌داد گازهای تشکیل دهنده‌ی بال‌ها با سرعتی بیش از ۳۲۰ کیلومتر بر ثانیه در حال حرکت هستند.

تصویر هابل از این سحابی دوقلو در سال ۱۹۹۷

تصویر جدید هابل از سحابی جت دوقلو

تصویر جدید، پوسته‌ها و گره‌های گاز در حال انبساط متعلق به سحابی جت دوقلو را در جزئیات قابل‌توجه برجسته می‌کند. در این تصویر، دو لوب رنگین‌کمانی متشکل از ماده از یک سیستم ستاره‌ای مرکزی به بیرون بسط می‌یابند. در داخل این لوب‌ها، دو جت عظیم متشکل از گاز از سیستم ستاره‌ای و با سرعت بیش از یک میلیون کیلومتر در ساعت جاری می‌شوند.

این پروانه آسمانی، «سحابی جت دوقلو» و همچنین PN M2-9 نام گرفته است. حرف M در این اسم به رودولف مینکوفسکی، منجم امریکایی-آلمانی اشاره دارد که این سحابی را در سال 1947 کشف کرد. PN نیز به این واقعیت اشاره دارد که سحابی جت دوقلو، یک سحابی سیاره‌ای است.

پوسته‌های در حال انبساط و درخشان گازی که در تصویر هابل به وضوح مشخص‌اند، نشان‌دهنده مراحل پایانی عمر یک ستاره مسن دارای جرم پایین تا متوسط است. این ستاره نه تنها لایه‌های بیرونی‌اش را به داخل فضا ساطع کرده، بلکه هسته باقی‌مانده و عریان آن هم‌اکنون این لایه‌ها را درخشان کرده است. سحابی مزبور فقط یک سحابی سیاره‌ای نیست، بلکه یک سحابی دوگانه است.

سحابی‌های سیاره‌ای معمولی دارای یک ستاره در مرکزشان هستند، اما این سحابی دوگانه دو ستاره را در مرکز دارد؛ منجمان دریافته‌اند این دو ستاره هر یک دارای جرمی برابر جرم خورشید هستند. ستاره بزرگ‌تر به روزهای پایانی‌اش نزدیک می‌شود و از قبل، لایه‌های بیرونی گاز خود را به داخل فضا ساطع کرده است. این در حالی است که ستاره دیگر، بیشتر تکامل یافته و در واقع یک کوتوله سفید کوچک است.

شکل معمول بال‌های سحابی جت دوقلو عمدتا ناشی از حرکت دو ستاره مرکزی حول یکدیگر است. تصور می‌شود کوتوله سفید حول ستاره همتایش مدارگردی می‌کند و بنابراین گاز ساطع‌شده از ستاره در حال مرگ به درون دو لوب کشیده می‌شود و به شکل یک کره منسجم بسط نمی‌یابد.

با این حال، منجمان هنوز درباره این موضوع که آیا تمامی سحابی‌های دوقطبی توسط ستارگان دوگانه ایجاد می‌شوند یا خیر، اختلاف‌نظر دارند. در حالی که بال‌های سحابی هنوز در حال رشد هستند، منجمان محاسبه کرده‌اند که این سحابی تنها 1200 سال پیش شکل گرفته است.

دو ستاره موجود در قلب این سحابی از هر 100 بار، یکبار حول یکدیگر می‌چرخند و این چرخش نه تنها بال‌های پروانه و دو جت را خلق می‌کند، بلکه به کوتوله سفید این امکان را می‌دهد که گاز را از همتای بزرگترش به سرقت ببرد و تا 15 برابر مدار پلوتو بسط یابد. گرچه این دیسک دارای انداز‌ه‌ غیرقابل‌باوری است و کوچکتر از آن است که در تصویر هابل دیده شود.

اخبار علمی - ایسنا