گلیم سنه سوغات مردم کردستان / صنایع دستی در مسیر فراموشی

گلیم سنه از لحاظ بافت، رنگرزی، طرح و نقش بسیار حائز اهمیت است

 

گلیم دستباف یکی از هنرهای زیبای مردم کردستان است که با نقش بستن تار و پودهای آن، هنر مردم این خطه از غرب کشور به نمایش گذاشته می شود ولی با گذشت زمان دیگر این هنر در میان مردم کم رنگ شده و در حال فراموشی است.

 

گلیم سنه که در بافت آن از روش بافت چاکدار استفاده می شود، زبان گویای هنر مردم این شهر است و به وضوح می توان در آن هنر ایرانی را مشاهده کرد ولی هر روز که می گذرد از نام و اعتبار این هنر کاسته می شود و مردم نیز رغبتی برای ادامه آن ندارند.

 

در روش بافت چاکدار گلیم ها دو رو بافته شده و می توان از هر دو روی گلیم استفاده کرد و هر دو رو دارای نقوش واضح و رسایی است که نشان دهنده توانایی و هنر زنان و مردانی است که در گذشته های دور با فعالیت در این عرصه نه تنها نیازهای خود را تامین می کردند بلکه به محلی برای منبع درآمد آنها تبدیل شده بود.

گلیم که در کردی به آن (به ر) یا (به ره) می گویند یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی است که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا دیگر چهارپایان اهلی بافته می شود.
گلیم به شکل سنتی خود، معمولا برای پوشاندن زمین، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می شود ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن و تزئینی برای خانه ‌های شهری نیز خریداری می‌ شود.

 

این فرش در زبان های دیگر نام های مختلفی دارد و در افغانستان گیلیم، در اوکراین بداس، در قفقاز لیاط، در سوریه و لبنان چیلیم، در رومانی کیلیم و در ترکیه و لهستان و مجارستان و عربستان از نام های دیگر برای آن استفاده می شود.

 

گلیم در اکثر مناطق با بافت قالی بافته می شود اما مرکز اصلی گلیم سنه شهر سنندج است که با آموزش های معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی استان با این شیوه بافت در اکثر شهرها و بسیاری از روستاهای استان بافته می شود.

 

تاریخچه ابداع گلیم نامشخص است اما با توجه به ساختار آن و روش کار احتمال می رود قبل از ابداع قالی بافی و بعد از حصیر بافی شکل گرفته باشد و البته بر اساس شواهد موجود به احتمال زیاد قدمت آن به بیش از چهار تا شش هزار سال قبل از میلاد باز می گردد.

 

گلیم دستباف یکی از هنرهای زیبای مردم کردستان است

 
گلیم کردستان یا همان "گلیم سنه" از لحاظ بافت، رنگرزی، طرح و نقش، مواد اولیه و اندازه بسیار حائز اهمیت است و تمام مواد اولیه آن سنتی و با استفاده از وسایل بومی در خود منطقه تامین و فراهم می شود.
در نقوش آن بیشتر از نقوش کلاه فرنگ و لچک ترنج و سراسری و واگیره ای استفاده می شود ولی در طرح های گلیم بافندگان از طرح ها و فرم های بسیار زیبا و ریز استفاده می کنند.

 

در طرح های بافته شده استفاده از طرح های واگیره ای بیشتر مرسوم است اما استثناهایی مانند نقشه موسایی، نقشه جانوری و نقشه قفقاز وجود دارد و بافندگان از انها نیز استقبال می کنند.

 

گلیم بافته شده در این شهر از لحاظ مواد اولیه و نوع پشم و از لحاظ قطر و طول الیاف، میزان جعد پذیری، رنگ پذیری و سایش بهترین نقش و نگار و مواد اولیه را در دنیا دارا است و همچنین پشم گوسفندان مناطق کردستان و کرمانشاه و آذربایجان غربی برای گلیم بافی و قالی بافی بسیار مناسب است.

 

طرح گل میرزا علی سنه "این طرح از گوبلنی فرانسوی با نام آبوسن اقتباس شده است"، گل و گلدان، سه ترنج، طرح ماهى در هم و طرح ماهی دارای چندین نوع از دیگر طرح های ریخته شده بر جان گلیم های بافت سنه است.

 

طرح‌ های بوته ‌ای نیز از دیگر طرح ها در گلیم سنندج است که از چند نوع بته جقه چارکی بافته می شود و طرح میناخانی، طرح‌ محرمات سنه، گل وکیلی، سنگ رودخانه، گل چای، گل چینی و دیگر طرح های گلیم سنه است و اندازه بیشتر گلیم های بافت سنه از شش متر مربع کوچکتر است.

 

برای بافتن این نوع گلیم نیز همانند دیگر دستباف ها نیاز به دار قالی ‌بافی سر دار، زیر دار، راست روها، پیچ و مهره، کوجی "کورد"، هاف "پشت گرد" و نیمکت دارد.

در سنندج یک چوب دیگر در ابتدای بافت استفاده می‌ شود که به "بن جیر" مشهور است و باعث سالم بودن ابتدای بافت می شود و از عیوبی همچون شمشیری شدن جلوگیری می‌ کند و از دیگر ابزارهای مورد استفاده می توان به دفه و سوکه و قیچی اشاره کرد.

 

چون در بافت گلیم به دلیل ریز بافی باید دقت و تمرکز بافنده زیاد باشد و با توجه به دستمزدها و نیز واسطه‌ ها، که از قیمت واقعی کار می کاهد بافنده تمایل زیادی برای بافت آن نشان نمی‌ دهد.
همچنین بافت گلیم سنه بیشتر با خامه دستریس ارزش و اهمیت خود را دارد لذا با توجه به سختی تهیه خامه دست ریس و نیز مشکل رنگرزی با رنگ گیاهی بافت گلیم سنه را محدود‌تر کرده است.

منبع:mehrnews.com

ویدیو مرتبط :
فیلم تصادف شدید در کاروان وزیر بهداشت در مسیر کردستان

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

"گلیم عنبران" گنجینه صنایع دستی

در روستاهای شهرستان نمین بویژه در منطقه عنبران زنان و دختران بومی هنرهایی بر روی گلیم خلق می کنند که آوازه اصالت آن امروزه در تمام جهان شناخته شده و در این میان گلیم عنبران گنجینه صنایع دستی استان اردبیل است.

 

شهر عنبران واقع در هفت کیلومتری شمال شهرستان نمین کانون اصلی بافت گلیم است که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد و بومی خود به "گلیم عنبران" شهرت یافته است.
گلیم عنبران از قدیمی ترین زیر اندازهای ایرانی است که از تمدن غنی این مرز و بوم به یادگار مانده و به دلیل اینکه تغییرات بافت آن در طول اعصار محسوس نبوده یاد آور ایام زندگی ایرانیان باستان است.

 

نقوش سنتی و اساطیری گلیم های بافته شده عنبران سمبل نمادها و یا نقشهایی از خواست باطنی بافندگان و بیانگر آرزوها و نیازهای مردمان ساکن این مناطق است.

 

ترسیم اسطوره ها در نقش و نگار گلیم
نقوش سنتی رایج در گلیم‌های استان بیشتر نقش سماور، سینی و خرچنگ در متن گلیم و گردونه مهر (چلیپا) و نقش اژدها در حاشیه گلیم می باشد.

 

 

حاشیه های گلیم عنبران دارای چند دور نقش هستند که در درون آن نقش های اصلی گلیم بافته شده و این نقش ها عبارت اند از "بوکوگل"، "پوته"، "گانگل" و "جنگل" که هرکدام تداعی کننده ی بخشی از زندگی و محیط فکری ویژه ای با سابقه تاریخی خود است.

 

زنان و دختران روستایی با طرح گلیم، نه تنها هنری ماندگار بر جای می گذارند بلکه اسطورهای انسانی را که بدون توجه به محل زندگی در بین انسانها از اصول اخلاقی مشترک برخودار است، معرفی می کنند.

 

استفاده از الیاف بومی در بافت محصول
ویژگی منحصر به فرد گلیم عنبران بومی بودن الیاف و ابزار بافت آن است. بطوریکه هر زن روستایی می تواند با به پا کردن دار کوچکی در منزل هنر سده های متمادی را در تار و پود صنعت دست ساز خود جا دهد.

 

به گفته یکی از بافندگان منطقه، جنس گلیم از نخهای پشمی با ترکیب رنگهای الوان است بطوریکه تارهای آن از نخ محکم و سفید رنگ به نام "بهارش" یا "ویله" و پود ها از نخ های نرم رنگارنگ که درزبان تالشی "توق" نامیده می شود تشکیل می شود.

 

 

مهمترین ویژگی گلیم عنبران نقش دو طرفه آن است یعنی بیننده نمی تواند پشت و روی آن را تشخیص دهد و به همین دلیل دو روی این گلیم قابل استفاده است.

علاوه بر این گفتنی است سبکی وزن و کم حجم بودن و انعطاف پذیری آن رتبه خاصی را در بین سایر صنایع دستی موجود به این کالای ارزشمند اختصاص داده است.

 

بافت گلیم برای کاربری های مختلف
برای اینکه مشتریان بتوانند در انتخاب گلیم گزینه های متعددی داشته باشند، بافت این محصول برای کاربری های مختلف انجام می شود.

در حال حاضر بافت این محصول به شکلهای تابلو فرش، مفرش، زیر تلفنی، کیف دخترانه، وسایل آشپزخانه، دستگیره آشپزخانه، دمکش برنج، جای سیخ و جامدادی تولید می شوند.

 

اردبیل قطب تولید گلیم ایران است

 

در حال حاضر شهرستان نمین و روستاهای تابعه آن از جمله شهر عنبران و روستاهای بخش زهرا از توابع شهرستان گرمی از مراکز عمده تولید گلیم استان به شمار می آیند.

 

روستاهای حومه عنبران که مردمانشان به بافت گلیم اشتغال دارند می توان به میناباد، کلش، میرزانق، عنبران علیا و سرو آباد یا ساوو پیله اشاره کرد.

 

منبع:mehrnews.com