پشتی قشقایی (صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد)

صنایع دستی ایل قشقایی کهگیلویه و بویراحمد

 

علاوه بر متكاهای استوانه ای و تخت كه درهمه جا به عنوان بالش و متكا شناخته می شود قوم قشقایی از نوعی متكای دست بافت به نام پشتی استفاده می كنند كه در رنگ ها و طرحهای مختلف بافته می شود .

 

پشتی قشقایی غالبا به شكل مربع تولید شده و طول یك ضلع آن 80- 100 سانتی متر است از نقوش مختلف قالی ، گلیم و جاجیم در این ویژه دستبافت استفاده می شود تا نقوش پرندگان و حیوانات اهلی و وحشی نظیر بزكوهی ، پلنگ ، شیر . همچنین از نقوش مینیاتوری نیز در این پشتی ها بهره گیری می شود.

 

پشتی را ممكن است بصورت تكی در پشت استفاده نمایند و ممكن است دوعدد از آن را دركنار هم بافته و بصورت زیر و پشت نظیر مبل یا صندلی استفاده كنند. محتوای این پشتی ها برخلاف پشتی های بازار نرم و راحت است و ابر مخصوص داخل آن قرار داده می شود كه با یك زیپ قابل بیرون آوردن و شستشو است.

 

متكای دست بافت ایل قشقایی

 

 

پشتی یکی از صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد است.

 

منبع:negahmedia.ir

ویدیو مرتبط :
کشت گیاهان دارویی در استان کهگیلویه و بویراحمد

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

صنایع دستی استان کهگیلویه و بویر احمد

زنان عشایر این استان؛ به منظور حفاظت از خود و خانواده‌شان و نیز وسایل و لوازم ناچیزشان در برابر برف و باران از سیاه چادر استفاده می‌كنند. سیاه چادر با دستگاه های ساده و ابتدایی بافندگی از موی بز تابیده نشده به دست می‌آید و معمولاً برای فروش بافته نمی‌شود. این سیاه چادرها با وجود داشتن منافذ متعدد در برابر آب كاملاً نفوذناپذیر است. كهن‌ترین سابقه‌ی سیاه چادر مربوط به تاریخ بین‌النهرین است.

 

این خانه‌های سیار در مدت زمان كوتاهی برپا شده و به راحتی برچیده می‌شود. كار چیدن موی بز برای بافتن سیاه چادر توسط مردان انجام می‌شود و زنان آن ها را می‌شویند و می ریسند و می‌بافند. آن چه باعث ترجیح موی بز بر پشم گوسفند می‌شود، خاصیت موی بز است كه الیاف بافته‌ی ان در اثر رطوبت قطور‌تر شده و از نفوذ آب باران به داخل سیاه چادر جلوگیری می‌كند و در فصل گرما الیاف نازک می‌شوند و عبور هوا امكان‌پذیر می‌شود.

 

از یک سیاه چادر تا ده سال می‌توان استفاده كرد. دارها افقی است و نحوه‌ی بافت همان عبور دادن پود به صورت یک در میان از میان تارهاست مانند بافت پارچه. بعد از ریسیدن نخ‌ها آن ها را گلوله می‌كنند كه به آن ها بشیر می‌گویند. دستگاه های دو وری افقی (ورد: برای جا به جا كردن تارها) بر روی زمین قرار می‌گیرد و چله‌كشی انجام می‌شود.

 

پودها به طور یک در میان از زیر و روی تارها می‌گذرد و بافت گونی مانندی ایجاد می‌كند و برای درست قرار گرفتن پودها از كركیت (دفه) استفاده می شود. این سیاه چادرها به درازای 4 تا 10 متر و پهنای 5/0 متر بافته می‌شوند و سیاه چادر اصلی از به هم دوختن چند تكه از آن ها به دست می آید. سیاه چادرهای زمستانی از تابستانی، ضخیم‌تر است. برای برپا كردن سیاه چادرها از تیرهای چوبی و طناب‌هایی به نام شباش استفاده می شود. به زبان محلی به این سیاه چادرها بهون می گویند. هر مته یا تكه از سیاه چادر دیواره‌ای از این خانه‌ی سیار را تشكیل می دهند.

 

 

جاجیم‌بافی:
از دیگر تولیدات سنتی منطقه كه به ویژه میان روستاییان خواستاران زیادی دارد، جاجیم است. بافندگان پس از خاتمه جاجیم را بریده و از به هم دوختن دو تا سه تكه از آن جاجیم را در اندازه‌ی دل خواه خود درمی آورند. جاجیم معمولاً از پشم تولید می‌شود و رنگ‌های آن بسیار روشن و زیباست. تفاوت گلیم و جاجیم در این است كه گلیم زبر و خشن‌تر است.

 

جاجیم یكی از مناسب‌ترین پوشش‌ها برای كرسی‌ها در قدیم بوده است و جاجیم‌ها ی هر منطقه نشان دهنده‌ی سنت آن ناحیه است. این محصول به دلیل این كه سبک و ارزان است جهت زیرانداز و روانداز و رخت خواب پیچ مناسب است. در حال حاضر تولید جاجیم در كهگیلویه و بویراحمد به دلیل جای گزین شدن پارچه‌ها ماشینی مشابه بسیار كم است. نقوش مورد استفاده در جاجیم بافی نقش خشت، لوزی، آغاجری، ماشوركش و ماریو (پله‌های هندسی صعودی).

 

 

نمدمالی:
این هنر اكنون در شهر یاسوج رواج دارد. مواد اولیه مورد مصرف نمدمالان پشم گوسفند است. تولید‌كنندگان این پشم را مستقیماً از ایلات و عشایر تأمین می كنند. فرآورده‌هایی كه تولید می‌شوند شامل نمد زیرانداز و پالتوی بعدی است كه بیش تر تولیدات شامل نمد زیرانداز است.

 

توبره:
یكی از زیباترین دست بافت‌های عشایر كهگیلویه و بویراحمد است كه دختران به عنوان جهیزیه به خانه‌ی شوهر می‌برند و به آن توربه نیز گفته می‌شود. توبره كیف مستطیل شكلی است كه دو طناب به دو طرف ان وصل شده است و در صحرا برای ریختن علف و علوفه استفاده می‌شود. نقوش روی توبره شامل نقش گل آدمی و گل توبره می‌شود.

 

آینه‌دان یا چنته:
یكی از بافته‌هایی است كه در هر خانه و سیاه چادری یافت می‌شود. كیف دسته بلندی است كه برای نگه داری قرآن كریم یا وسایل شخصی زنان به كار می‌آید. نقوش آن معمولاً تک نقش و یا قاب قالی است و منگوله‌هایی به آخر آن اضافه می‌شده است. بافت چنته شبیه به گلیم یا قالی است. گاهی دو روی آن قالی، گاهی گلیم، گاهی یک رو قالی و یک روی دیگر گلیم است. نقوش روی آن مانند نقوش قالی‌ها و گلیم‌هاست.

 

سفره:
از دیگر بافته‌های عشایری است كه در هنگام پخت نان از آن استفاده می شود به این نحوی كه زنان عشایری موقع پخت نان چانه‌های خمیر را روی آن می‌چینند. دستگاه آن دو وردی است و از نخ پنبه‌ای به عنوان تار و كامواهای رنگی برای پود استفاده می‌شود. قبلاً از مخلوط دو و پشم برای تار و از پشم سفید برای پود و از پشم‌های رنگی برای ایجاد نقوش استفاده می‌شده است. زمینه‌ی سفیدرنگ سفره‌ها با نقوش ساده و مجزا تزیین شده است و به وسیله‌ی حاشیه‌های زیبایی محدود می شود بافت آن شبیه بافت پارچه است.

 

پشتی:
برخی از عشایر اسكان یافته آن را تولید می‌كنند. این پشتی‌ها قالی یا گلیم‌های مربع شكل هستند. بیش تر اوقات هر دو رو قالی یا گلیم و گاهی اوقات یک رو، قالی یا گلیم است. نقوش مرسوم پشتی‌ها همان نقوش رایج گلیم‌هاست. عشایر ترک برای تهیه‌ی رویه‌ی پشتی‌ها از بافتنی به نام گچمه استفاده می‌كند كه تركیبی از گلیم‌بافی و قالی‌بافی است.

 

جور یا جوال:
بافتی شبیه گلیم دارد و ابتدا به شكل یک مربع بافته می‌شود. آن را از وسط تا كرده و اطرافش را می‌دوزند كه به شكل یک كیسه می‌شود. در قسمت پشت ورو دو دسته دارد كه عشایر برای حمل و نقل مواد مصری از آن استفاده می‌كنند.

 

جانماز:
عبارت است از گلیمی با تار موی بز و پود پشمی برای بافت آن از كرک شتر استفاده می‌شود كه بر اساس عقیده‌ی آنان این سنت پیامبر است. این محصول ساده و بدون نقش است و این به دلیل اخلاص و بی‌ریا بودن در درگاه خداوند است.

 

نمک دان:
بافته‌ی عشایری است كه در گذشته جهت حمل نمک از آن استفاده می‌شد كه در حال حاضر بافت آن از رونق افتاده است. این بافته مخلوطی از مو و پشم است و بر روی دستگاه چهار ورودی (ورد: برای زیر و رو كردن تارها) و به شیوه‌ی بافت گلیم و قالی بافته می‌شود. نمكدان یک كیسه‌ی چهارگوش است كه در بالا آن گلویی چهارگوش با زاویه‌ی 90 نسبت به چهارگوش اولیه قرار دارد و در هر دو طرف گلویی دو دسته از جنس تارها تعبیه شده است. نقوش روی آن بیشتر لوزی‌های كوچک به رنگ‌های متنوع و پشت سر هم است.

 

جُل:
یكی از بافته‌های خاص زندگی عشایری است. كه برای پوشاندن چهارپایان خصوصاً اسب و الاغ استفاده می‌شود. بافت جُل ساده و یک رو است شبیه گلیم بافته می‌شود و بدون نقش است. گاهی سوزن دوزی‌های هندسی بر روی آن انجام می‌شود. در گذشته برای بافت آن از پشم استفاده می‌شد ولی امروزه از پنبه استفاده می شود.

 

خورجین:
جهت حمل آذوقه به پشت چهارپایان انداخته می‌شد شكل ظاهری آن مانند دو كیسه است كه از یک طرف دهنه به هم متصل شده است. بافت آن مانند گلیم است و دارای پود پشمی و تار پنبه‌ای است. نقوش روی آن بیش تر راه راه و دارای رنگ‌های متنوع است.

 

گچمه بافی:
از صنایع دستی انحصاری كهگیلویه و بویراحمد است. هنری مركب از گلیم و قالی است كه در زمینه‌ی گلیم بافی گل‌های قالیچه‌ای بافته می‌شود. در بافت گچمه از پود استفاده نمی شود بلكه از خامه‌ای كه در بافت گلیم استفاده می‌شود بهره می‌گیرید و طرح‌های آن به صورت برجسته بافته می‌شود. از این ساخته به عنوان زیرانداز و یا تزیین چادر استفاده می‌كنند.
منبع:iran-eng.com