پس لرزه های ناتمام «خانه پدری»

مجله امید جوان - عبدالله خلیلی: پرونده فیلم «خانه پدری» هفته گذشته با هشت سانس نمایش در سینما کورش بسته شد. این اثر سینمایی سال 89 با سرمایه گذاری مشترک نیروی انتظامی (ناجی هنر) و بخش خصوصی ساخته شد اما با تکمیل فیلم نیروی انتظامی اولین نهادی بود که با آن به مخالفت برخاست و خواستار بایگانی فیلم شد. «خانه پدری» مشکلات زنان در جامعه مرد سالار ایران را در 70 سال اخیر به تصویر کشیده است.


هنگامی که گروه «هنر و تجربه» تصمیم گرفت این فیلم را برای افراد بالای 16 سال در پردیس های کورش، آزادی، خانه هنرمندان، هویزه مشهد و سوره اسفهان به نمایش درآورد. کمیسیون فرهنگی مجلس شواری اسلامی اعلام کرد که نمایندگان درباره «خانه پدری» نظر دارند و محتوای آن را مناسب نمی دانند. لذا این فیلم نباید از امتیاز اکران استفاده کند. البته مجلس تاکید داشت که غیر از نمایندگان، بسیاری از کارشناسان و از جمله برخی مسوولان ارشاد نیز با «خانه پدری» زاویه دارند.

به دنبال این موضع گیری، حوزه هنری اعلام کرد به دلیل سیاه و ضددینی بودن محتوای «خانه پدری» سینماهای آزادی، هویزه و سوره، تن به نمایش این فیلم نخواهند داد.

خانه هنرمندان نیز با پیروی از نظر حوزه «خانه پدری» را در اکران خود قرار نداد. بر این اساس توقیف چهارساله این فیلم این بار رنگ تحریم به خود گرفت.

در گفت و گویی با مهران رجبی بازیگر فیلم «خانه پدری» به بررسی زوایای پنهان این اثر هنری پرداخته ایم.


نظرتان درباره ممنوعیت نمایش «خانه پدری» چیست؟

- «خانه پدری» حساسیت برانگیز است و مدعی العموم های بسیاری دارد. به هر حال وقتی کسی سراغ موضوعات این چنینی می رود باید منتظر تبعات آن هم باشد. من معتقدم چالش هایی که بر سر این فیلم به وجود آمد با تعامل و همفکری قابل حل بود. به هر حال اجازه اکران ندادن که مسلما لذت بخش نیست.

به عنوان کسی که در آثار کیانوش عیاری با او همکاری داشته، این کارگردان سینما را به لحاظ فکری و حرفه ای چگونه ارزیابی می کنید؟

- درباره جهان بینی عیاری، خود او باید سخن بگوید، اما از حیث حرفه ای او یکی از بهترین کارگردانان نه تنها ایران بلکه جهان است.

ایده نمایش فیلم برای گروه سنی بالای 16 سال مناسب نبود؟

- به هر حال روشی بود که وزارت ارشاد می خواست آن را به نوعی تجربه کند اما نهایتا برای نجات گروه «هنر و تجربه» فیلم را از اکران برداشتند.

خسرو سینایی پیش از این در فیلم «عروس آتش» برخی از سنت های موجود در جنوب کشور را مورد نقد قرار داده بود. «خانه پدری» هم ردیف «عروس آتش» نبود؟

- خیر، موضوعی که خانه پدری به آن پرداخته بود، حادتر می نمود و برداشت هایی که از آن می شد را به نوعی می توان به امور دیگر تعمیم داد.


فیلم های کیانوش عیاری تلخ است حتی در سریال «کلید» شاهد بودیم که چگونه مادری از سر فقر، خود و دو فرزندش را به چاه انداخت. این فیلم از تلویزیون به نمایش در آمد.

- درباره پخش «کلید» روزگار قریب باید گفت که داستان در رژیم گذشته اتفاق می افتاد، ماجرای خانه پدری با روزگار قریب قابل مقایسه نیست به هر حال این فیلم دارای تنش های مذهبی است و برداشت های متفاوتی می توان از آن کرد از طرفی در «خانه پدری» علاوه بر تلخی موضوع ما با مساله جهان بینی هم روبرو هستیم. پدر داستان یک فرد مومن، مذهبی و نمازخوان است که بر اثر یک باور دست به چنین کاری می زند در حالی که در مورد روزگار قریب و زن فقیر بخش کلید می توان گفت که شاید آن خانم به دلیل اعتراض به حاکم زمان خود، دو بچه و خودش را به چاه انداخت.

باورهای غلط هنوز در جامعه ما وجود دارد یا خیر؟

-  نه تنها در جامعه ما بلکه جوامع دیگر هنوز هم باورهای غلط وجود دارد و بایستی برای ریشه کن کردن آنها تلاش کرد. با این حال مخالفان فیلم بر این باورند که در روند نقد این باور غلط به نوعی به احکام دینی توهین شده است.

این مساله از نگاه کسانی که به فیلم اجازه اکران دادند، پنهان مانده بود؟

- به هر حال منتقدان و مخالفان فیلم معتقد بودند که پنهان مانده است. در جامعه مدنی هم بایستی نظر مخالف را لحاظ کرد.

ظاهرا کشمکش چهار ساله بر سر فیلم خانه پدری به واسطه 10 دقیقه جنجالی آن است نمی شد این 10 دقیقه را حذف کرد؟

- خیر اگر حذف شود، اساس داستان از بین می رود.

در فیلم اعلام شده که سرمایه گذاری توسط ناجی هنر و بخش خصوصی صورت گرفته، چطور نیروی انتظامی در این فیلم ورود پیدا کرد و بعد هم به مخالفت با آن برخاست؟

- خود من هم زمانی که فیلمنامه را می خواندم وقتی اسم «ناجی هنر» را به عنوان اسپانسر دیدم تعجب کردم.

این انتقاد به دولت گذشته وارد است که به فیلمی اجازه ساخت می دهد و پس از هزینه شدن و ساخته شدن متوجه می شود که فیلم قابل نمایش نیست؟

- بله به هر حال این گونه اقدامات موجب می شود که نسبت به سیاست های فرهنگی بی اعتمادی به وجود بیاید. من امیدوارم ماجرای فیلم «خانه پدری» ختم به خیر شود.


مجموعه «پرده نشین» که نمایش آن به تازگی از سیمای جمهوری اسلامی ایران پایان یافته است، نشان داد که حتی می توان وارد زندگی خصوصی روحانیون شد و با نقد و بررسی آن چهره های محبوبی را به مردم ارایه داد، این طور نیست؟

- «پرده نشین» بدون غرض نشان داد که روحانیون ما در زندگی بایستی چگونه افرادی باشند. قهرمان روحانی با جاذبه داشت، عادل بود و حتی به واسطه عدالتی که به آن معقتد بود، دست از کارش کشید و حوزه را تحویل داد. البته من نمی خواهم بگویم که خانه پدری با غرض ساخته شده است. سال های همکاری با کیانوش عیاری مرا به این باور رسانده است که او کارگردان مغرض نیست.

حرف آخر درباره خانه پدری

بخش خشونت فیلم «خانه پدری» که در آن پدری فرزند خود را می کشد قابل سانسور نیست. از طرفی براساس قوانینی که هیات دولت مصوب کرده، نمایش فیلم های سینمایی که حاوی صحنه های خشونت آمیز باشد قابل اکران عمومی نیست. لذا وزارت ارشاد اعلام کرد که فیلم در حد محدود و به صورت اکران های خصوصی مثل موزه سینما و شرایطی مثل حضور نیافتن افراد کمتر از 15 سال نمایش داده شود.

با این حال گروه سینمایی هنر و تجربه با انتشار اطلاعیه ای خاطرنشان کرد: به دلیل فراهم نشدن شرایط مناسب برای خانه پدری، اکران این فیلم فعلا به تعویق می افتد.