هزینه ساخت فیلم راه آبی ابریشم

خبرگزاری ایرنا: از آنجا که فیلم های فاخر و پرهزینه در سینمای ایران عموماً با اقبال خوبی در گیشه همراه نبوده اند این سوال به ذهن متبادر می شود که ساخت این گونه فیلم ها در سینمای ایران ضرورتی دارد، یا خیر؟

با اکران فیلم سینمایی محمد رسول الله(ص) بحث درباره تولید فیلم های فاخر، اهمیت و ضرورت ساخت چنین فیلم هایی در سینمای ایران بالا گرفته است. از آنجایی که همواره این فیلم ها با توجه به هزینه ای که برای تولید صرف می کنند با در آمد آنها درگیشه هیچ تناسبی ندارد این سوال مطرح می شود که آیا نیازی به ساخت این فیلم ها در سینمای ایران احساس می شود؟

حجت الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی چندی پیش در گفت وگویی گفته بود: با ساخت فیلم فاخر در سینما مشکلی ندارم اما سال گذشته تقریبا 48 میلیارد تومان با قیمت دلاری 800تومان هزینه شده برای تولید چند فیلم ، به نام فیلم فاخر ولی در مجموع این فیلم ها 4 میلیارد و 700 میلیون تومان فروش داشته اند. در واقع این همه هزینه برای فیلم هایی که مردم تمایلی به دیدنش ندارند، چه معنی دارد؟

البته برای بررسی تولید فیلم های فاخر در سینمای ایران به سابقه تاریخی خیلی طولانی نخواهیم رسید و تعداد آنها نیز به بیش از انگشتان دو دست نرسیده است.

شاید نخستین پروژه فاخر سینمای ایران در 8 سال اخیر فیلم «ملک سلیمان» ساخته شهریار بحرانی باشد. این فیلم که در ارتباط با قصه قرآنی و سلیمان نبی ساخته شده روایتگر این موضوع است که خداوند به وسیله نشانه هایی به سلیمان یادآور می شود که باید از شرایط سختی برای رسیدن به یک جامعه آرمانی عبور کند. این فیلم با هزینه تولید بالا در گیشه با اقبالی 1٫5 میلیارد تومانی مواجه شد و توفیقی در این زمینه نداشت. البته بارها و بارها از تلویزیون هم پخش شد اما در آن جا نیز با استقبال مواجه نشد.

«راه آبی ابریشم» عنوان دیگر فیلم ایرانی است که لقب فاخر بودن را می توان به آن اطلاق کرد. این فیلم به کارگردانی و نویسندگی محمدرضا بزرگ نیا 6 سال پیش تولید شد و داستان سفر دو کشتی ناخدا سلیمان سیراف و ناخدا ادریس را روایت می کند که برای اولین بار می خواهند مال التجارهٔ خود را از میان دریا عبور داده، به چین ببرند.

فیلم راه آبی ابریشم نیز با بازی هنرمندانی چون عزت الله انتظامی، داریوش ارجمند، رضا کیانیان، بهرام رادان، پگاه آهنگرانی، پیام دهکردی و... چندان در گیشه موفق ظاهر نشد و با کمترین تاثیرگذاری از پرده نقره ای پایین آمد.

دیگر فیلم فاخر سینمای ایران «استرداد» به کارگردانی علی غفاری است که به موضوع غرامت جنگی که قرار بود توسط انگلستان، آمریکا و شوروی برای جنگ جهانی دوم به ایران داده شود، می پردازد. این فیلم نیز هرچند فروش آن از یک میلیارد گذشت اما این میزان فرش نیز با هزینه تولید آن فاصله بسیار داشت.

«چ» آخرین ساخته ابراهیم حاتمی کیا را نیز می توان به عنوان آثار فاخر چند سال اخیر سینمای ایران دانست که دو روز و دو شب از زندگی شهید چمران را روایت کرده است. این فیلم توانست در اکران نوروز سال 92 فروشی بالغ بر 2 میلیارد برای عوامل فیلم به ارمغان آورد که این میزان فروش نیز هیچ تناسبی با بودجه تولید فیلم نداشت.

فیلم سینمایی «فرزند چهارم» به کارگردانی و تهیه کنندگی وحید موسائیان دیگر فیلم فاخر سال ها اخیر سینمای ایران است که به مسائل انسانی در گیر و دار جنگ و قحطی می پردازد. این فیلم البته در گیشه به هیچ توفیقی دست نیافت و حتی فروش آن به مرز یک میلیارد تومان هم نرسید و شاید از برخی از مخاطبان اصلی سینما هم بپرسی نام این فیلم را در یاد نداشته باشند.

«برلین 7-» دومین ساخته رامتین لوافی که درباره چند مهاجر عراقی، که عواقب جنگ و حمله به عراق آن ها را به دنبال جایی برای زنده ماندن می کشد. این فیلم که به عنوان آثار پرهزینه در سینما ایران شناخته می شود با حضور بازیگرانی و خارجی چون مصطفی زمانی، مسعود رایگان، توم بیشاپز (آمریکا)، کارولین ایشهورن، هاینه لاترباخ، کریستین ویکتور کوینه (آلمان)، سمیر فوکس (مصر- آلمان) و مریم عباس (عراق - آلمان) ساخته شد. برلین 7- نیز از جمله ناکامان گیشه در سینمای ایران بود.

فیلم سینمایی «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش و «عقاب صحرا» به کارگردانی مهرداد خوشبخت از دیگر فیلم های فاخر سینمای ایران هستند که البته هنوز راهی به پرده نقره ای نبرده اند تا میزان استقبال مردم از این فیلم ها مشخص شود. همچنین فیلم «لاله» یکی از پربحت ترین آثار ساخته شده اخیر سینما ایران که هنوز کار تصویربرداری آن با توجه به حواشی که داشته به اتمام نرسیده است. فیلمی که ساخت آن با مشارکت مرکز سینمای مستند و تجربی و به کارگردانی اسماعیل نیک نژاد در دولت قبل آغاز شد اما همچنان مشکلات سرمایه گذار و کارگردان مانع از اتمام این پروژه سینمایی شده است.

اما با توجه به اینکه سینمای ایران در 10 سال اخیر چندین تجربه شکست تلخ در ساخت فیلم های پرهزینه موسوم به فاخر داشته است، چرا اصرار بر ساخت این فیلم ها همچنان وجود دارد؟ آیا هزینه برای ساخت فیلم محمدرسول الله (ص) به درستی مدیریت نشده است؟ یا مخالفان فیلم که از هزینه بسیار این اثر انتقاد می کنند نظرشان کارشناسی است؟

برای بررسی این موضوعات به سراغ دو تن از فعالان سینمای ایران رفته ایم تا نظر آنها را نیز در این خصوص جویا شویم که در ادامه از نظر شما نیز می گذرد.

**فرح بخش: فیلم محمد(ص) منشور فرهنگی سینمای ایران است

حسین فرح بخش از کارگردانان و تهیه کنندگان سینما ایران درباره ساخت فیلم فاخر در سینمای ایران به خبرنگار سینمایی ایرنا گفت: تولید فیلم فاخر در سینمای ایران پروژه ای شکست خورده است و در طول این سال هایی که از عمر سینما بعد از انقلاب اسلامی می گذرد ما هیچ فیلم فاخری که توفیقی در گیشه یا همان فرهنگ سازی داشته باشد، نداشته ایم.

وی با اشاره به اینکه فیلم فاخر به دلیل پرهزینه بودن باید مورد حمایت دولت قرار گیرد، افزود: تجربه نشان داده حضور دولت در ساخت فیلم فاخر به جای سرمایه گذاری هزینه کردن است، چرا که عموما سرمایه ای که دولت برای ساخت این فیلم ها هزینه می کند بازگشت ناپذیراست .

کارگردان فیلم مستانه ادامه داد: شکل بدتر قضیه آن است که حتی نمایش فیلم های فاخر در تلویزیون هم توفیقی نداشته است و با کمترین مخاطب همراه بوده است.

فرح بخش گفت:« سریال امام علی(ع) 20 سال پیش تولید و پخش شده است اما هنوز هم مردم درباره آن صحبت می کنند شما فیلم های فاخری که 10 سال گذشته ساخته شده را یک به یک بررسی کنید متوجه خواهید شد که علاوه بر شکست در گیشه در خاطر مردم و مخاطبان هم نمانده است.»

تهیه کننده فیلم خصوصی در ادامه به ساخت فیلم محمد رسول الله(ص) اشاره کرد و آن را یک استثنا در سینما ایران دانست و افزود: این فیلم منشور فرهنگی سینمای ایران است و نباید از آن به عنوان یک فیلم فاخر یاد کرد. چرا که اگر از ما بپرسند که در طول 36 سال انقلاب برای پیامبر اسلام(ص) در سینما چه کرده ایم هیچ جوابی نداریم.

وی اظهارداشت: ما باید ساخت فیلم درباره پیامبر(ص) را تجربه کنیم چون این فیلم ها راجع به مکتب دین ما است و آزمون و خطا کردن در این حوزه البته با دقت و وسواس زیاد به نوعی ضروری هم است.

** جلیلی: با هزینه برخی فیلم های فاخر می توانستیم 10 اثر تولید کنیم

ابولفضل جلیلی از کارگردانان با سابقه سینما ایران نیز درباره هزینه هایی که درسینمای ایران برای ساخت فیلم های فاخر می شود، اظهار داشت: به دلیل مدیریت نادرستی که در هزینه های سینما ایران در طول دوره های گذشته شده است ما شاهد کمترین تاثیر گذاری فیلم های پرهزینه سینما ایران بوده ایم.

وی با تاکید بر ساخت فیلم محمد رسول الله(ص) به کارگردانی مجید مجیدی گفت: این فیلم بدون شک باید در سینمای ایران ساخته می شد و شاید همین الان هم برای ساخت آن تاخیر داشته ایم.

کارگردان فیلم گال ادامه داد: فیلم محمد(ص) اصلاً نباید در قالب فیلم های فاخر ارزیابی یا گنجانده شود. این فیلم با یک هزینه کلانی ساخته شده که نیت اول آن فروش نبوده بلکه دلایل دینی و مذهبی داشته است که برای ما خیلی هم مهم است.

این نویسنده سینما خاطرنشان کرد: البته بااستقبالی که تا به حال از این فیلم شده است و اکران های خارجی که خواهد داشت قطعا در گیشه توفیق خواهد داشت اما باید این نکته را در نظر بگیریم که فروش فیلم در اولویت دوم سازندگان این اثر بوده است.

جلیلی با اشاره به برخی نقد ها که به دلیل پرداختن این فیلم به کودکی پیامبر بوده است نیز تاکید کرد: حضرت محمد(ص) از ابتدای تولد منشا خیر و برکت بوده اند و ساختن فیلمی درباره پیامبر بدون مشورت اهالی فن در این حوزه صورت نگرفته است. بنابراین بنده که آنقدر اطلاعات تاریخی در این زمینه ندارم خیلی نمی توانم اظهار نظری کنم.

این کارگردان سینما با انتقاد از هزینه هایی که بدون برنامه ریزی و تامل صرف ساخت فیلم های پرهزینه می شود، خاطرنشان کرد: با پول یکی از این فیلم می توانستیم بیش از 10 فیلم بسازیم و چراغ سینما نیز همچنان روشن بماند.

هزینه تولید فیلم محمد(ص) چقدر است؟

شاید از ابتدای آماده نمایش شدن فیلم سینمایی محمدرسوال الله(ص) به کارگردانی مجیدی آنچه بیش از همه بر سر زبان ها افتاد و مورد بحث قرار گرفت، هزینه ساخت این فیلم بود.

موضوعی که ابتدا در برخی رسانه ها مطرح شد و در ادامه دستمایه رسانه های غربی قرار گرفت تا با مطرح کردن هزینه هایی مثل 30 میلیون دلار معادل 100 میلیارد تومان توسط هالیوود ریپورتر، اولین ارقام درباره ساخت این فیلم مطرح شود.

اما به واقع اصل بودجه تولید ساخت فیلم محمدرسول الله(ص) توسط چه ارگانی و چه مقدار بوده است؟ برای پاسخ به این سوال باید کمی به عقب بازگشت یعنی حوالی سال 1386 که به پیشنهاد رئیس وقت بنیاد مستضعفان، شرکت نور تابان برای حمایت از تولید فیلم محمدرسوال الله(ص) تاسیس شد.

شرکتی که در نخستین نشست خبری فیلم محمد(ص) که در روز 17 دی ماه 1393 در بازدید خبرنگار از لوکیشن این فیلم انجام شد بیشتر بر سر زبان ها افتاد و ریز آمار هزینه های تولید این فیلم را به صورت شفاف مطرح کرد.

رحمت الله صادقیان درباره جزئیات هزینه ساخت این پروژه سینمایی که شامل ساخت و ساز شهرک و دستمزدهای پرداختی می شد، توضیح داد؛ هزینه ساخت دکورهای شهر مکه 141 میلیارد ریال، شهر مدینه با 19 هکتار 42 میلیارد ریال و ساخت و ساز ساختمان اداری 12.2 میلیارد بوده است.

همچنین 3 میلیارد ریال هزینه فیلمنامه، 6 میلیارد ریال هزینه مطالعات اجرایی، 152 میلیارد ریال هزینه پیش تولید، 310 میلیارد ریال هزینه تولید و 151 میلیارد ریال هزینه پس از تولید فیلم محمد رسول الله شده است.

با این اوصاف مجموع هزینه های صرف شده برای ساخت این فیلم 623.3 میلیارد ریال بوده است.

**تولید فیلم های فاخر و باید و نباید ها آن

اما درباره بررسی 9 فیلم فاخر سال های اخیر سینما ایران، می توان این نکته را یاد آور شد که متاسفانه طی سال های اخیر راه را در ساخت فیلم های پرهزینه و در مقایسه با میزان تاثیر گذاری و فرهنگ سازی به اشتباه رفته ایم، و تنها فیلمی که در این مسیر توانسته با هدف گذاری مناسب حرکت کند، به نظر فیلم محمدرسول الله(ص) بوده است.

این فیلم علاوه بر ارتقاء سطح فنی سینمای ایران در نور پردازی، فیلمبرداری و شهرکی که به گفته مسئولان آن حداقل تا 30 سال بدون کمترین آسیب باقی خواهند ماند، توانسته بخشی از زندگی مهمترین ستون دین اسلام پیامبر خاتم(ص) را به تصویر بکشد.

فیلم محمد رسول الله(ص) علاوه بر تاثیرات مذهبی که برای سینمای ایران دارد و خواهد داشت، در چند هفته ابتدایی اکران با استقبال خوبی مواجه شده و در طول 20 روز اکران فروش آن از مرز 6 میلیارد هم گذشته است.

هر چند مقایسه این میزان فروش با هزینه ای که برای تولید آن شده اصلاً قابل بیان نیست اما همین استقبال و دیده شدن فیلم از مهمترین اهداف تولید این اثر فاخر سینمای ایران بوده است که البته با آغاز اکران جهانی فیلم و حضور در جشنواره های خارجی بیش از بیش چهره واقعی دین اسلام و پیامبر(ص) را به سایر مردم دنیا نشان خواهد داد.