فرهنگ و هنر


2 دقیقه پیش

تشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالس

تشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالس | برگزاری مراسم عروسی | باغ عروسی تشریفات ۵ ستاره بهبود با مدیریت بهبود اصلانی صاحب سبک در اجرای دیزاین های ژورنالی و فانتزی ، اجرا ...
2 دقیقه پیش

خواندنی ها با برترین ها (81)

در این شماره از خواندنی ها با کتاب جدید دکتر صادق زیباکلام، اثری درباره طنز در آثار صادق هدایت، تاریخ فلسفه یونان و... آشنا شوید. برترین ها - محمودرضا حائری: در این شماره ...

نگاهی به آداب و رسوم سنتی و محلی مشهد



 

 مراسم طلب باران, اداب و رسوم ایرانی

«مشهد» عصاره  ادب و آداب و رسوم ایران زمین است.
فرهنگ و آداب و رسوم و عقاید و سنن هر مردمی‌نشان از عواطف و خلقیات و - در معنایی كامل - هویت انسانی آن مردم است.
مشهد الرضا (ع)، شهری كه به واسطه عشق به پیشوای هشتم شیعیان شكل گرفت، مهد ادب و آداب ایران زمین بوده و هست.
آداب و رسوم مشهد و شهرهای اطراف آن به محبت مهاجر پذیری فراوان شهر مشهد - بخصوص از شهرهای مجاور - بسیار نزدیك و گاه یكسان است كه بارانخواهی و كشتی با «چوخه» از این دست است.

از قدیم، خراسان منطقه‌ای كم آب و خشك بوده است؛ به طوری كه مراسم طلب باران در بسیاری از شهرهای خراسان از جمله مشهد مرسوم بوده و آداب مشتركی داشته است. بدین گونه که  زنان و دختران - با استفاده از دو تكه چوب و مقداری پارچه - عروسكی درست می‌كردند و آن را در سطح محله یا روستا می‌گرداندند؛ و با خواندن اشعار و تصنیفهایی در جمعیت، باران درخواست می‌کردند كه در آن معمولا به خداوند و حضرت «محمد» (ص) قسم یاد می‌شد و از مردم محله و روستا می‌خواستند برای پخت آشی به همین منظور طبخ كمك کنند.

مردم هر كدام در هنگامی‌كه به گرداننده‌ این عروسك برای طبخ آش و حبوبات و ... می‌رساندند، مقداری آب نیز روی عروسك می‌پاشیدند و دعاها و اشعاری را زیر لب زمزمه می‌کردند، از جمله: «الله بده تو باران، به حرمت مزاران، گندم به زیر خاكه، از تشنگی می‌ناله» و ... .
در بیشتر این مراسم طلب باران، نماز باران را به صورت جماعت بر بالای كوه یا تپه ای می‌خواندند و مردم معتقد بودند كه بعد از خواندن نماز و مراسم طلب باران حتما باران خواهد بارید.

خاستگاه شاهنامه «شت توس» است كه نبردهای تن بتن و حماسی فراوانی در آن به تصویر كشیده شده است.
كشتی باچوخه كشتی فراگیری در سطح ایران است. اگرچه این كشتی از قدیم در سراسر كشور با تفاوتهای اندكی مرسوم بوده، در خراسان و شهرهایی چون مشهد و «نیشابور» و «سبزوار» - به سبب تعصبات خاص در خصوص فرهنگ پهلوان و پهوان پروری و همان روحیه‌ قدیمی‌و كهنی كه مردم این سرزمین داشته و در شاهنامه انعكاس آن نمایانگر است – بیشتر نمود و ظهور داشته و دارد. نام این كشتی از نام لباس خاصی گرفته شده است كه كشتی گیران آن بر تن می‌كنند. چوخه لباسی پشمی‌است كه گاه در نبردها نیز از آن استفاده می‌شد.

آیین جوانمردی و پهلوانی از آیینهای كهن مردم خراسان در شهر توس و مشهد فعلی است. پهلوان از مردم بسیار آبرومند شهر بود و معمولا در مراسمی‌چون عروسی و ... - به سبب حفظ آمادگی جسمانی خود و سرگرمی‌و رشد مهارتها - مسابقاتی را در قالب كشتی باچوخه برگزار می‌كردند.
پهلوانان كشتی باچوخه معمولا با افرادی كه نسب آنها به ائمه می‌رسید (سیدها) كشتی نمی‌گرفتند و معتقد بودند که حرمت این افراد را باید حفظ کرد، به گونه ای كه به خود اجازه نمی‌دادند پشت سید را به خاك برسانند.

از گذشته مرسوم بوده است كه به افراد برتر این مسابقات كله قند هدیه می‌دادند. به همین سبب، امروزه در کنار جوایز دیگری که اهدا می‌شود، اما هنوز همان عنوان «قندبر» برای جوایز مانده است.

مشهد همواره مواجه با سیل مشتاقان زیارت از پیشوای هشتم شیعیان بوده و هست، ولی در گذشته به سبب كمبود امكانات و سفرهای سخت و دشوار و توسعه نیافتگی شهر، مرسوم بوده است كه مشهدی ها به استقبال كاروانیان می‌رفتند و به احكام و احسان تیمار مسافران و زوار می‌پرداختند و پس از آن نیز در منازل خود پذیرای آنان می‌شدند.

حتی قصبه ها و روستاهای اطراف مشهد حضور زوار و كاروانیان را متبرك و میمون می‌دانستند و از میوه ها و محصولات زراعی و باغی خود به كاروانیان هدیه می‌كردند.
مراسم عزاداری و سینه زنی و نوحه خوانی در همه جای ایران مرسوم است و در مشهد نیز این مراسم با آداب مشابه و گاهی خاص برگزار می‌شود.

«شله قلمكار» آش مخصوصی است كه با حبوبات و گوشت طبخ می‌شود و یكی از طعمهای بسیار ماندگاری است كه چشیدنش نام مشهد را به ذهن متبادر می‌سازد.
منبع :teletext.irib.ir


ویدیو مرتبط :
آداب رسوم سنتی آذربایجان برای عید نوروز Novruz Adetleri

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

نگاهی به آداب و رسوم مردم هند در عاشورا



 

نگاهی به آداب و رسوم مردم هند در عاشورا

 
شیعیان هند با خانه تكانی و نظافت حسینه‌ها، مساجد و احداث تكیه‌ها و آماده‌سازی مكان‌های عزاداری به منظور برگزاری آیین بزرگداشت یاد و خاطره سالار شهیدان و یارانش چند روز قبل از آغاز ماه محرم با شور و هیجان خاصی به استقبال این ماه می‌روند. شیعیان هند كه حدود ‪ ۱۰‬درصد جمعیت نزدیك به یكصد و پنجاه میلیونی مسلمانان این كشور را تشكیل می‌دهند، در ماه‌های محرم و صفر و بویژه در دهه عاشورا با علاقه‌ی وصف نشدنی، برنامه‌های مختلف و ویژه‌ای را برگزار می‌كنند. این برنامه‌ها از روز اول محرم آغاز می‌گردد و تا پایان روز عاشورا و مراسم ویژه شام غریبان در تمامی روز و تا ساعاتی از شب ادامه می‌یابد.

در مناطق شیعه‌نشین هند از جمله شهرهای "لكنهو"، "امرهه" و "كشمیر" عموما مكان‌های ویژه‌ای ساخته می‌گردد كه به "امام‌باره" معروف است و تقریبا مكانی همچون تكیه و حسینیه در ایران است كه عزاداری ماه محرم در آنها برگزار می‌گردد. امام‌باره شهر لكنهو مركز ایالت "اوتارپرادش" واقع در شمال هند كه پر جمعیت‌ترین ایالت هند است از جمله بزرگترین امام‌باره‌های هند است كه قدمت آن به حدود چهارصد سال می‌رسد و در شمار آثار باستانی هند ثبت شده است. بیشتر مراسم عزاداری در هند در ماه‌های محرم و صفر در امام‌باره‌ها برگزار می‌گردد. مجالس عزاداری امام حسین (ع) عموما شامل سخنرانی توسط علمای محلی و نیز نوحه خوانی به زبان محلی است. همانند دیگر مناطق شیعه‌نشین جهان در هند نیز چند روزدهه اول محرم هركدام به نام اهل بیت و یاران امام حسین (ع) نام‌گذاری شده است و هر روز به نام خاصی مراسم برگزار می‌گردد.
از روز چهارم محرم به نام حضرت حر عزاداری صورت می‌گیرد كه همراه با برگزاری مجالس عزا، مردم نذورات خود را نیز در قالب غذاهای ویژه‌ای كه برای این ایام می‌پزند ادا می‌كنند. روز پنجم به نام فرزندان حضرت زینب (س)، روز ششم به نام حضرت علی اكبر، هفتم محرم به نام حضرت قاسم، هشتم به یاد ذنهم به نام حضرت علی اصغر و دهم به نام سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین گرامی داشته می‌شود.
از روزاول محرم عزاداران با شربت پذیرایی می‌شوند اما در روزهای تاسوعا و عاشورا مردم همراه با دیگر غذاها نذورات خود را به صورت غذایی كه به حاضری معروف است و شامل مقداری نان و كباب و یا غذایی شبیه به قیمه ایرانی است در اختیار عزاداران قرار می‌دهند. در روز نهم كه به یاد حضرت علی اصغر گرامی داشته می‌شود توزیع شیر میان مردم بسیار رایج است. از اول تا ششم محرم عموما مجالس عزاداری در منازل و یا امام‌باره‌ها انجام می‌گردد اما از این روز به بعد دسته جات عزادار بعد از ظهرها به خیابان‌ها آمده و مراسم خود را به صورت راهپیمایی در خیابان انجام می‌دهند. این نوع عزاداری در روز هفتم كه به نام حضرت قاسم (ع) انجام می‌گردد به "مهنی" معروف است. مردم مسلمان هند اعتقاد دارند كه بنا بر بعضی روایات در چنین روزی حضرت قاسم (ع) با دختر امام حسین (ع) ازدواج كرده است.
در عزاداری روز نهم كه به نام حضرت علی اصغر برگزار می‌شود، عزاداران گهواره‌ای را به صورت نمادین روی دستان خود حمل می‌كنند. شیعیان هند شب عاشورا را نیز همانند شبهای قدر گرامی می‌دارند و تا صبح بیدار می‌مانند و به عزاداری و مرثیه سرایی می‌پردازند. عزاداری روز عاشورا نیز كه از بامداد این روز آغاز می‌گردد تا عصر ادامه می‌یابد و عموما مردم در این فاصله به حرمت شرایطی كه در این ساعات در روز عاشورا بر خاندان امام حسین (ع) گذشته است از خوردن پرهیز می‌كنند و بعد از اتمام رسمی مراسم به هنگام عصر روزه نمادین خود را با غذاهای نذری كه با عدس و برنج پخته می‌شود افطار می‌كنند كه به‌این عمل "فاقه‌شكنی" گفته می‌شود. سینه زنی، زنجیر زنی، قمه زنی و راه رفتن با پای برهنه روی آتش از جمله كارهایی است كه عزاداران عاشورا در بزرگداشت این روز انجام می‌دهند.

بعد از نماز مغرب و عشا مراسم شام غریبان آغاز می‌گردد و مردم هر شهر یا محله در یك محل جمع می‌شوند اما رسوم ویژه‌ای برای این شب آنچنان كه در ایران معمول است وجود ندارد و تنها مرثیه خوانان به ذكر مصیبت بازماندگان عاشورا می‌پردازند. در مراسم سینه زنی و زنجیر زنی از بعضی سازها همچون طبل و تعدادی ادوات موسیقی محلی نیز هماهنگ با نوای مرثیه استفاده می‌گردد.
از جمله آداب و رسوم ویژه ماه‌های محرم و صفر در بین شیعیان هند این است كه هیچگونه مراسم ازدواجی دراین ماه انجام نمی‌گیرد و مردم ترجیح می‌دهند لباس نو خریداری نكنند و از برگزاری مراسمی همچون جشن تولد نیز پرهیز می كنند.
زنان نیز علاوه بر آنكه در مجالس عمومی كه در امامباره‌ها برگزار می‌گردد شركت می‌كنند مجالس ویژه‌ای را در منازل خود نیز به مورد اجرا می‌گذارند كه در آن زنانی كه به "حدیث خوان" معروفند برای شركت‌كنندگان در مراسم سخنرانی و مرثیه سرایی می‌كنند.
تا پیش از سال ‪ ۱۹۷۸‬در هند حركت دستجات عزادار در خیابان‌ها ممنوع بود اما از این سال به بعد شیعیان اجازه یافتند مراسم خود را در معابر عمومی نیز انجام دهند.

منبع: nosratdarvishi.com