نمد «کچه» هنر صنایع دستی و میراث گذشته‏‌های دور قوم ترکمن

نمد یکی از صنایع دستی مردم ترکمنستان می باشد.

 

نمد ساده‌ترین نوع فرش است که تولید آن آسان بوده و نیاز به دستگاه خاصی برای تولید آن نیست و بیشتر با دستان توانای نمدمال تهیه می‌شود که پیدایش آن به ۱۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد و هم‌اکنون در جامعه ترکمنی با توجه به زیبایی نقوش جز صنایع دستی محبوب قرار دارد.

هر چند که فرش دستباف و فرش‏های ماشینی جای نمد را در کاربرد میان مردم کم کرده‌است، اما این هنر به عنوان میراث زیبا صنایع دستی گذشته‏‌های قوم ترکمن، هم‏‌اکنون در جامع ترکمنستان از احترام و جایگاهی مهمی برخوردار بوده علاوه بر این نمد، زینت نمایشگاه‏های صنایع دستی، موزه‏ها، نگارخانه‏‌ها و نیز فروشگاه‏‌های عمومی تبدیل شده‌‏است، نمد در هر خانه ترکمن به عنوان جانمازی نیز به صورت گسترده استفاده می‏‌شود.

 

این محصول برای پوشاندن کف اتاق، سالن، پوشش آلاچیق، پوشش اسب، رویه‌ زین و … به کار می‌رود. هم اکنون استفاده از نمد ترکمنی برای فرش کردن اطاق کمتر استفاده می‌شود اما خانه‌ای نیست که در آن از نمد به عنوان سجاده استفاده نشود.

 

 

• طرز تهیه نمد ترکمنی

طرز تهیه نمد به شرح زیر است: ابتدا پشم را می‌شویند و پشم شسته شده را روی حصیری از جنس نی، خشک می‏‌کنند. بعد از خشک شدن با چوبی باریک مانند حلاج‌ها، ضربه می‌زنند و با این کار، الیاف پشم کاملا از هم جدا می‌شود و پف می‏‌کند. بعد از مرحله‌ی حلاجی، پشم را به رنگ‏های دلخواه، رنگ آمیزی می‌کنند و پشم‌های رنگ شده را روی حصیری از نی بر اساس ذهنیات خود، شکل می‏‌دهند، این شکل‌ها گرفته شده از طبیعت اطراف و بیشتر به شکل قوچ و شاخ قوچ است.

 

حصیر را با نقش‌های شکل گرفته، لوله کرده و با طناب می‌بندند و حصیر لوله شده را در سطحی از زمین که با کاه پوشانیده اند قرار می‌دهند و به تدریج بر روی آن، آب گرم می‌ریزند و حصیر لوله شده را با طنابی که به دور آن پیچیده‌اند بر روی زمینی که با کاه پوشیده شده، می‌غلطانند. این عمل حدود ۳ ساعت ادامه می‌یابد.

 

بعد از ۳ ساعت، نمد را که اکنون الیاف بهم چسبیده است، از حصیر بیرون می‏‌آورند و در مرحله آخر، نمد مال‌ها، حدود ۶ ساعت نمد را بر روی همان حصیر می‌مالند در حالی که مرتب به آن آب نیمه گرم می‌پاشند. نمد مالی نیز مثل قالی بافی منحصرا کار زن هاست و مرد ترکمن در این گستره، جز کمک در حصیر غلطانی نقش دیگر ندارد.

 

نقش و نگار نمد با نقش و نگار در قالی فرق می‌‏کند. مشهورترین این نقش‌ها شامل دیه گؤز، چشم شتر، قُچ، قوچ، ثاری چیبین، عقرب زرد، تیرانا، ماهی غضروفی (خاویار) و قوشماقچه می‌شود. بدین جهت نمد نسبت به اندازه‌اش متنوع است چنان که «بیر امزیک، ایکی امزیک، اوچ امزیک، دورت، امزیک، بأش امزیک» اندازه‏های نمد ترکمنی است. کاربرد تصاویر در زمینه اصلی نمد در اشکال و رنگ‌های متنوع مانند، جنگ میان حیوانات، تصویر درختان و صحنه‌های با انسان برخی در شکل آبستراکت، نشانگر نماد‌های دوران کهن بوده که تا امروز نیز در نزد ترکمن‌ها و دیگر اقوام ترک زبان مانده‌‏است. کاربرد تصاویر هندسی، دومین نوع ویژگی و زینت نقوش نمد است.

 

چنین طرح‌های هندسی در فرش ترکمن نیز دیده می‌شود. همانگونه که گفته شد، نمد ترکمن‏های یموت و به طور کلی ترکمن‏ها مطابق تاریخ و سابقه ۲۵۰۰ ساله خود با نقش با شاخ قوچ به رنگ‏های سیاه وسرخ، با ابرهایی به رنگ‏های سفید و سرخ که نشان از سمبول آسمان و زمین بوده با نقوش نمد‏های قیرقیزها و دیگر اقوام ترک مشترک می‌باشد.

 

نمد ساده‌ترین نوع فرش است

 

طرز تهیه نمد ترکمنی

 

نمد یکی از محصولات صنایع دستی سنتی ترکمنستان با قدمت ۱۰۰۰ سال است.

 

 

منبع:qereqnews.ir

ویدیو مرتبط :
صنایع دستی زن ترکمن

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

هنر و صنایع دستی ایران (نخ ریسی)

دوک نخ ریسی اولین وسیله پارچه بافی است که الیاف را به نخ تبدیل می کند. تکامل این وسیله نقش مهمی درپیشرفت فن نساجی داشته و مقدمه پیدایش چرخ نخ ریسی است .

 

یافته های باستان شناسی نشان دهنده استفاده دوک از دوره نوسنگی است . در بسیاری از محوطه های باستانی عصر نوسنگی ایران دوکهای متعددی یافت شده اند. مهری از محوطه چغامیشِ خوزستان متعلق به 3300 ق م زنی را در حال نخ ریسی نشان می دهد.

 

 

تصویر نمونه ای از نخ ریسی در ایران باستان را نشان می دهد. زنی با دستانی پوشیده از زیور آلات، به حالت غیر رسمی و چهار زانو در برابر میزی نشسته. او دوک نخ ریسی را که در بالا دارای فرمی گُل مانند است با دست چپ خود گرفته است. لباس تونیک مانند بدون آستینی به تن دارد و سرپوشی که بر شانه اش افتاده،موهای بلند او را نمایان ساخته.

 

شخصی که در پشت ایستاده نیز لباسی با آستینی کوتاه به تن دارد. در این تصویر صندلی با پارچه ای پوشیده شده و در برابرمیزی که پایه های کوتاه و رویه ای ضخیم دارد، قرار گرفته. بر روی میزخوراکی از ماهی و شش -هفت عدد نان وجود دارد. به نظر می رسد زن از طبقه ی بالای اجتماعی باشد. در پشت سر او خدمتکاری مشغول باد زدن این زن است. این اثر در موزه ی لوور نگهداری می شود.جنس ماده ی این نقش برجسته نشان می دهد که این اثر متعلق به شوش و مربوط به قرن هفتم یا هشتم پیش از میلاد است.

 

در دوره اسلامی نیز دوک نخ ، چرخ نخ ریسی و دستگاه بافندگی مهمترین ابزارهای بافت بودند. مسکویه (320ـ421؛ ج 2، ص 230) احتمالاً به چرخ نخ ریسی در یکی از شهرهای عصر آل بویه اشاره دارد، که نشان دهندة کارآیی بالای این دستگاه است . این دستگاه در دورة اسلامی نیز با پیشرفتهای فنی همراه بود، از جمله تکامل رکابهای مخصوص بالا و پایین بردن متناوب تارها با حرکت پا، که تواناییهای بافنده را به مقدار زیاد افزایش می داد. در این دوره دستگاههای رکاب دار رواج یافت.
منبع:irandeserts.com