فرهنگ و هنر


2 دقیقه پیش

تشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالس

تشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالس | برگزاری مراسم عروسی | باغ عروسی تشریفات ۵ ستاره بهبود با مدیریت بهبود اصلانی صاحب سبک در اجرای دیزاین های ژورنالی و فانتزی ، اجرا ...
2 دقیقه پیش

خواندنی ها با برترین ها (81)

در این شماره از خواندنی ها با کتاب جدید دکتر صادق زیباکلام، اثری درباره طنز در آثار صادق هدایت، تاریخ فلسفه یونان و... آشنا شوید. برترین ها - محمودرضا حائری: در این شماره ...

نقوش بکاررفته در دستبافته های استان کهگیلویه و بویر احمد



نقوش دست بافتها, عشایر کهگیلویه و بویر احمد

این نقوش برگرفته از پیشینیان و نسل های قبلی است که به بافندگان امروزی انتقال یافته است و با نقوشی از طبیعت پیرامون خود و اشیاء خود و اشیاء مورد علاقه تولید کنندگان ترکیب و مزین شده است . تعدادی از این نقوش به دلیل مجاورت عشایر کهگیلویه و بویر احمد با عشایر قشقایی و بختیاری وارد بافته های این عشایر شده است.

 

یکی از نقوش تزیینی و قدیمی قالی های استان کهگیلویه و بویر احمد نقش حوض نام دارد . این نقشه مختص زمینه و متن قالی است . نقش حوض با استفاده خطوط شکسته فضاهای هندسی متن قالی بوجود می آید و بیشتر اوقات با نقوش گل خرده ( نقوشی کوچک مانند گل پنج پر ، چنگ و ... ) اطراف حوض ها و فضاهای خالی پر می شود . حوض انواع مختلفی دارد

 

نقش حوض ساده :
بیشتر در قالبهای قدیمی ( تقریباً 130 سال پیش) دیده می شود . این نقش از یک مربع ساده تشکیل شده و در پیرامون آن هیچ نوع گل خرده ای وجود ندارد و در وسط آن نقش چنگ را می توان دید .

 

نقش حوض چند ضلعی :

در این نوع نقش شکستگی خطوط بیشتر شده و اطراف و درون آن با خرده نقش پر شده است . در نمونه ای که تقریباً متعلق به 90 سال پیش است ، نقش حوض شش ضلعی که در پیرامون و درون با خرده نقش مزین شده است ، دیده می شود .

 

نقش حوض با نشان ساسانی :
این نقش در قالی هایی که تقریباً قدیمی هستند ، وجود دارد .

 

چند حوض در وسط :
نمونه هایی از قالی های متعلق به 60 سال پیش به این طرف دیده شده است که نقش حوض های بزرگی در متن قالی و حوض های کوچکی پشت سر هم قرار گرفته اند

 

نقوش دست بافتها, عشایر کهگیلویه و بویر احمد

 

حوض در حوض :
در این نقش تنوع شکستگی ها بیشتر شده و شکلی را پدید می آورند که به نقش حوض در حوض معروف است . این نمونه ها در 40 سال اخیر بیشتر دیده می شوند .

 

از دیگر نقوش رایج در استان کهگیلویه و بویر احمد نقش خشت می باشد . در این نوع نقش متن قالی به مربع های 20 × 20 سانتی متر تقسیم و درون هر مربع یک طرح مستقل از دیگری بافته می شود . پیرامون مربع ها با یک حاشیه ساده محاط شده است و درون خشت ها از شکل های ساده شده طبیعی و اشیای مورد علاقه بافندگان منقوش می گردد .

 

سرو یکی از شکل های ساده شده طبیعی است که در میان خشت ها بافته می شود . صنوبر و سرو که در جنگل های سرسبز این خطه به صورت تکه درخت دیده می شوند برای هنرمند قالیباف یاد آور سرسبزی جنگل و نمادی از شادابی و خرمی است . اصولاً سرو در هنر ایرانی به عنوان درخت مقدس و مظهر بهار و سرسبزی و مردانگی است . استفاده از سرو در تمدن آشوری و ایلامی و پس از آن در هخامنشی دیده شده است .

 

سروهای قالی های عشایر کهگیلویه و بویر احمد به شکل یک سرو ایستاده با شاخه های افقی است . این نوع سرو در حجاری های تخت جمشید نیز دیده می شود . نقوش حیوانات در قالی های کهگیلویه و بویر احمد نیز رایج است . حیواناتی از قبیل آهو ، شیر ، خرس ، کبک و ... که سمبل زیبایی ، شجاعت و ... محسوب می شوند .

 

از نقوش حیوانات نقش شیر اهمیت ویژه ای دارد . در بعضی از قالی ها یک یا دو شیر بزرگ در وسط قالی و شیرهای کوچکی در اطراف شیر بزرگ قرار می گیرند که نشان دهنده شجاعت و عظمت شیر بزرگ در برابر دیگر شیرها است . شیرهای بافته شده قالی های این خطه دارای یال و کوپال هستند . نقش سماور که در کنار نقش گیاهی بافته می شود و در سرتاسر متن قالی با تغییراتی در رنگ بافته می شود از نقوش دیگر قالی های عشایر استان کهگیلویه و بویر احمد است .

 

از نقوش بکار رفته در قالی های عشایر از دو نقش نعلبکی و کله اسبی می توان نام برد که بیشتر در بافته های عشایر همجوار با عشایر قشقایی دیده می شود . این نقش به موازات حاشیه قالی ، بصورت دو ستون با سرستون اسبی شکل در دو طرف قالی قرار می گیرد و یادآور سرستون های تخت جمشید است . حاشیه قالی های بویر احمد بسیار ساده است و شامل نقوش سرو و زنگوله ، پنجه خرسی ، صنوبری ، گلسرخی ، کژدمی و پنجره ای می باشد . حاشیه های قالی های قدیمی دارای تنوع بیشتری است و از نقوش هندسی در آنها استفاده شده است .

 

نقوش دست بافتها, عشایر کهگیلویه و بویر احمد

 
نقوش بکار رفته در گلیم های عشایری استان کهگیلویه و بویر احمد بسیار متنوع است که از میان آنها می توان به نقش شانه یا شونه اشاره کرد. این نقش در اکثر نقاط استان در بافت گلیم بکار می رود ولی در هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است .

نقش لوزی: نقشایه دیگری است که در گلیم های عشایر استان دیده می شود. تنوع رنگ آمیزی و تنوع نقش لوزی در مناطق تولید گلیم، بویژه در مناطق سادات محمودی بسیار چشم گیر است .

 

نقش آغاجری: یکی دیگر از نقوش رایج در گلیم این استان است که همیشه در ترکیب بندی افقی به کار می رود احتمال دارد بدلیل مجاورت عشایر این استان با عشایر قشقایی این نقش از گلیم های آنها اقتباس شده باشد.

 

نقش چهارپر: از نقوش بسیار جالب گلیم های این منطقه است که معمولاً بصورت تک گل های مجزا از یکدیگر در ترکیب بندی های افقی و لوزی دیده می شود.

 

نقش خراسانی: این نقش که معمولاً در ترکیب بندی افقی گلیم های عشایری به کار می رود به دو شکل متفاوت مشاهده شده است .

 

نقش چنگ: نقش زیبایی است که زینت بخش بسیاری از گلیم های منطقه است و اغلب درترکیب بندی لوزی مشاهده می شود.
دیگر نقوش بکار رفته در گلیم های این خطه عبارتند از : نقش پرنده، نقش دانه بیگی، نقش گل تهرانی، نقش فی البداهه.

 

حاشیه گلیم های استان کهگیلویه و بویر احمد بسیار ساده است و تنوع کمتری در آن دیده می شود. معروف ترین حاشیه ها عبارتند از : حاشیه خراسانی، حاشیه هفت و هشت، حاشیه کتابی و حاشیه بندروی.

 

نقوش دست بافتها, عشایر کهگیلویه و بویر احمد

 

نقش شیر :
از دیگر نقوش گبه است که هم در گبه های رنگی و هم در گبه های خودرنگ کاربرد دارد . نقش شیرها گاهی به صورت تک و کوچک در بین گلهای متنوع کوچک و گل خرده ها بافته می شود . گاهی اوقات شیرها پشت سرهم به صورت کوچک تکرار می گردد . پاره ای اوقات نیز شیرها بزرگ هستند و بصورت یک شیر تنها یا دو شیر نشسته روبروی هم یا ایستاده که شمشیری در دست دارند . به نشانه قدرت و جنگجویی دیده می شوند فضای اطراف شیرها نیز با گلهای کوچک پر می شود .

 

نقش قاب قرآنی :
این نقش که همان نقش بوته است ، بدلیل تزئینات بوته ها در اطراف قرآن ها به نام قاب قرآنی معروف است و در گبه های رنگی یا خود رنگ بکار می رود . گاهی اوقات تمام سطح گبه را می پوشاند. این نقش از روزگاران قدیم بر روی انواع دستبافت ها مانند قلمکار ، قالی و ترمه بکار رفته و رایج ترین نوع آن به « بته جقه ای» مشهور شده است .

 

نقش گل و بلبل :
در این نقش که از رایج ترین نقوش گبه های عشایر کهگیلویه و بویر احمد است ، دو بلبل روبروی یکدیگر بر روی یک شاخه گل که گل های آن همان نیم گل های هشت پر است ، نشسته اند .

 

نقش گل خرده :
از نقوشی است که در گبه های خود رنگ استان کهگیلویه و بویر احمد رایج است . گل خرده ها از نقوش متنوعی مانند چنگ و ستاره تشکیل می شوند و متن گبه با این نقوش کوچک و با نظمی خاص پر می شود . از دیگر نقوش این استان که در گبه های رنگی و خود رنگ عشایر بکار می رود ، نقش ستاره است که در کنار یکدیگر بافته شده و حد فاصل آنها شکلی شبیه لوزی ایجاد می شود .

 

نقش کاجی :
نقش کاج که مانند سرو مظهر سرسبزی و جوانی و زندگی است در گبه های عشایر استان کهگیلویه و بویر احمد به صورت درخت های کاج جدا از یکدیگر تمام متن گبه را می پوشاند . نقش کاجی در بعضی از گبه های خودرنگ مناطق تولید گبه (از جمله سربیشه) دیده می شود.

 

نقش گل کلمید :
این نقش شبیه کلم باز شده است . این نگاره شباهت زیادی به گل شاه عباسی بدون ساقه و برگ دارد .

 

نقش سماوری :
این نقش در تمام متن گبه تکرار می شود . در کنار ورودی سماورها نقش سروی که سر آن کمی خم شده است ، دیده می شود . نقش سماوری روی گبه ها با نقش سماوری قالی ها متفاوت است .

 

حاشیه گبه های کهگیلویه و بویر احمد مانند حاشیه قالی ساده ولی هندسی تر است . از معروف ترین و زیباترین حاشیه ها می توان از حاشیه شیری ، حاشیه خشت ، حاشیه گل ، حاشیه چنگ و حاشیه کژدمی نام برد .
منبع:yasuj.ichto.ir


ویدیو مرتبط :
تاکستان های در استان کهگیلویه و بویر احمد

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

صنایع دستی استان کهگیلویه و بویر احمد



جاجیم‌بافی, هنرهای سنتی, بافته‌های عشایری

زنان عشایر این استان؛ به منظور حفاظت از خود و خانواده‌شان و نیز وسایل و لوازم ناچیزشان در برابر برف و باران از سیاه چادر استفاده می‌كنند. سیاه چادر با دستگاه های ساده و ابتدایی بافندگی از موی بز تابیده نشده به دست می‌آید و معمولاً برای فروش بافته نمی‌شود. این سیاه چادرها با وجود داشتن منافذ متعدد در برابر آب كاملاً نفوذناپذیر است. كهن‌ترین سابقه‌ی سیاه چادر مربوط به تاریخ بین‌النهرین است.

 

این خانه‌های سیار در مدت زمان كوتاهی برپا شده و به راحتی برچیده می‌شود. كار چیدن موی بز برای بافتن سیاه چادر توسط مردان انجام می‌شود و زنان آن ها را می‌شویند و می ریسند و می‌بافند. آن چه باعث ترجیح موی بز بر پشم گوسفند می‌شود، خاصیت موی بز است كه الیاف بافته‌ی ان در اثر رطوبت قطور‌تر شده و از نفوذ آب باران به داخل سیاه چادر جلوگیری می‌كند و در فصل گرما الیاف نازک می‌شوند و عبور هوا امكان‌پذیر می‌شود.

 

از یک سیاه چادر تا ده سال می‌توان استفاده كرد. دارها افقی است و نحوه‌ی بافت همان عبور دادن پود به صورت یک در میان از میان تارهاست مانند بافت پارچه. بعد از ریسیدن نخ‌ها آن ها را گلوله می‌كنند كه به آن ها بشیر می‌گویند. دستگاه های دو وری افقی (ورد: برای جا به جا كردن تارها) بر روی زمین قرار می‌گیرد و چله‌كشی انجام می‌شود.

 

پودها به طور یک در میان از زیر و روی تارها می‌گذرد و بافت گونی مانندی ایجاد می‌كند و برای درست قرار گرفتن پودها از كركیت (دفه) استفاده می شود. این سیاه چادرها به درازای 4 تا 10 متر و پهنای 5/0 متر بافته می‌شوند و سیاه چادر اصلی از به هم دوختن چند تكه از آن ها به دست می آید. سیاه چادرهای زمستانی از تابستانی، ضخیم‌تر است. برای برپا كردن سیاه چادرها از تیرهای چوبی و طناب‌هایی به نام شباش استفاده می شود. به زبان محلی به این سیاه چادرها بهون می گویند. هر مته یا تكه از سیاه چادر دیواره‌ای از این خانه‌ی سیار را تشكیل می دهند.

 

جاجیم‌بافی, هنرهای سنتی, بافته‌های عشایری

 

جاجیم‌بافی:
از دیگر تولیدات سنتی منطقه كه به ویژه میان روستاییان خواستاران زیادی دارد، جاجیم است. بافندگان پس از خاتمه جاجیم را بریده و از به هم دوختن دو تا سه تكه از آن جاجیم را در اندازه‌ی دل خواه خود درمی آورند. جاجیم معمولاً از پشم تولید می‌شود و رنگ‌های آن بسیار روشن و زیباست. تفاوت گلیم و جاجیم در این است كه گلیم زبر و خشن‌تر است.

 

جاجیم یكی از مناسب‌ترین پوشش‌ها برای كرسی‌ها در قدیم بوده است و جاجیم‌ها ی هر منطقه نشان دهنده‌ی سنت آن ناحیه است. این محصول به دلیل این كه سبک و ارزان است جهت زیرانداز و روانداز و رخت خواب پیچ مناسب است. در حال حاضر تولید جاجیم در كهگیلویه و بویراحمد به دلیل جای گزین شدن پارچه‌ها ماشینی مشابه بسیار كم است. نقوش مورد استفاده در جاجیم بافی نقش خشت، لوزی، آغاجری، ماشوركش و ماریو (پله‌های هندسی صعودی).

 

 

نمدمالی:
این هنر اكنون در شهر یاسوج رواج دارد. مواد اولیه مورد مصرف نمدمالان پشم گوسفند است. تولید‌كنندگان این پشم را مستقیماً از ایلات و عشایر تأمین می كنند. فرآورده‌هایی كه تولید می‌شوند شامل نمد زیرانداز و پالتوی بعدی است كه بیش تر تولیدات شامل نمد زیرانداز است.

 

توبره:
یكی از زیباترین دست بافت‌های عشایر كهگیلویه و بویراحمد است كه دختران به عنوان جهیزیه به خانه‌ی شوهر می‌برند و به آن توربه نیز گفته می‌شود. توبره كیف مستطیل شكلی است كه دو طناب به دو طرف ان وصل شده است و در صحرا برای ریختن علف و علوفه استفاده می‌شود. نقوش روی توبره شامل نقش گل آدمی و گل توبره می‌شود.

 

آینه‌دان یا چنته:
یكی از بافته‌هایی است كه در هر خانه و سیاه چادری یافت می‌شود. كیف دسته بلندی است كه برای نگه داری قرآن كریم یا وسایل شخصی زنان به كار می‌آید. نقوش آن معمولاً تک نقش و یا قاب قالی است و منگوله‌هایی به آخر آن اضافه می‌شده است. بافت چنته شبیه به گلیم یا قالی است. گاهی دو روی آن قالی، گاهی گلیم، گاهی یک رو قالی و یک روی دیگر گلیم است. نقوش روی آن مانند نقوش قالی‌ها و گلیم‌هاست.

 

سفره:
از دیگر بافته‌های عشایری است كه در هنگام پخت نان از آن استفاده می شود به این نحوی كه زنان عشایری موقع پخت نان چانه‌های خمیر را روی آن می‌چینند. دستگاه آن دو وردی است و از نخ پنبه‌ای به عنوان تار و كامواهای رنگی برای پود استفاده می‌شود. قبلاً از مخلوط دو و پشم برای تار و از پشم سفید برای پود و از پشم‌های رنگی برای ایجاد نقوش استفاده می‌شده است. زمینه‌ی سفیدرنگ سفره‌ها با نقوش ساده و مجزا تزیین شده است و به وسیله‌ی حاشیه‌های زیبایی محدود می شود بافت آن شبیه بافت پارچه است.

 

پشتی:
برخی از عشایر اسكان یافته آن را تولید می‌كنند. این پشتی‌ها قالی یا گلیم‌های مربع شكل هستند. بیش تر اوقات هر دو رو قالی یا گلیم و گاهی اوقات یک رو، قالی یا گلیم است. نقوش مرسوم پشتی‌ها همان نقوش رایج گلیم‌هاست. عشایر ترک برای تهیه‌ی رویه‌ی پشتی‌ها از بافتنی به نام گچمه استفاده می‌كند كه تركیبی از گلیم‌بافی و قالی‌بافی است.

 

جور یا جوال:
بافتی شبیه گلیم دارد و ابتدا به شكل یک مربع بافته می‌شود. آن را از وسط تا كرده و اطرافش را می‌دوزند كه به شكل یک كیسه می‌شود. در قسمت پشت ورو دو دسته دارد كه عشایر برای حمل و نقل مواد مصری از آن استفاده می‌كنند.

 

جانماز:
عبارت است از گلیمی با تار موی بز و پود پشمی برای بافت آن از كرک شتر استفاده می‌شود كه بر اساس عقیده‌ی آنان این سنت پیامبر است. این محصول ساده و بدون نقش است و این به دلیل اخلاص و بی‌ریا بودن در درگاه خداوند است.

 

نمک دان:
بافته‌ی عشایری است كه در گذشته جهت حمل نمک از آن استفاده می‌شد كه در حال حاضر بافت آن از رونق افتاده است. این بافته مخلوطی از مو و پشم است و بر روی دستگاه چهار ورودی (ورد: برای زیر و رو كردن تارها) و به شیوه‌ی بافت گلیم و قالی بافته می‌شود. نمكدان یک كیسه‌ی چهارگوش است كه در بالا آن گلویی چهارگوش با زاویه‌ی 90 نسبت به چهارگوش اولیه قرار دارد و در هر دو طرف گلویی دو دسته از جنس تارها تعبیه شده است. نقوش روی آن بیشتر لوزی‌های كوچک به رنگ‌های متنوع و پشت سر هم است.

 

جُل:
یكی از بافته‌های خاص زندگی عشایری است. كه برای پوشاندن چهارپایان خصوصاً اسب و الاغ استفاده می‌شود. بافت جُل ساده و یک رو است شبیه گلیم بافته می‌شود و بدون نقش است. گاهی سوزن دوزی‌های هندسی بر روی آن انجام می‌شود. در گذشته برای بافت آن از پشم استفاده می‌شد ولی امروزه از پنبه استفاده می شود.

 

خورجین:
جهت حمل آذوقه به پشت چهارپایان انداخته می‌شد شكل ظاهری آن مانند دو كیسه است كه از یک طرف دهنه به هم متصل شده است. بافت آن مانند گلیم است و دارای پود پشمی و تار پنبه‌ای است. نقوش روی آن بیش تر راه راه و دارای رنگ‌های متنوع است.

 

گچمه بافی:
از صنایع دستی انحصاری كهگیلویه و بویراحمد است. هنری مركب از گلیم و قالی است كه در زمینه‌ی گلیم بافی گل‌های قالیچه‌ای بافته می‌شود. در بافت گچمه از پود استفاده نمی شود بلكه از خامه‌ای كه در بافت گلیم استفاده می‌شود بهره می‌گیرید و طرح‌های آن به صورت برجسته بافته می‌شود. از این ساخته به عنوان زیرانداز و یا تزیین چادر استفاده می‌كنند.
منبع:iran-eng.com