مردم برای ستاره هم پول نمی دهند!

هفته نامه همشهری جوان - مرجان فاطمی: شبکه نمایش خانگی این روزها به واسطه دو سریال «دندون طلا» و «شهرزاد» توجه خیلی ها را جلب کرده؛ سریال های فاخری که هرکدام از زیر دست کارگردان های تراز اول بیرون آمده اند. در این اوضاع و شرایط، این طور به نظر می رسد که چرخه اقتصادی این محصولات به واسطه برند کارگردان ها و سوپراستارهای سینمایی، خوب می چرخد و سود فراوانی عاید سرمایه گذاران و شرکت های توزیع کننده می شود، اما شواهد نشان می دهد که قصه این طور نیست و حتی این برندها هم نمی توانند برای رونق و فرش بروش بیشتر کاری از پیش ببرند و نهایتا باید به برگشت سرمایه اصلی خشنود باشد.


وقتی اوضاع و شرایط برای سریال های الف و درجه یک اینچنین است، معلوم نیست سریال های درجه جیم مثل «سیگنال موجود است» در این چرخه چه فروشی دارند و با چه امیدی به میدان می آیند. اصلا در این اوضاع و شرایط، حضور چنین سریال هایی در این عرصه چه دلیلی می تواند داشته باشد؟ در این مطلب با اعداد و ارقام واقعی، میزان فروش و برگشت سرمایه های شبکه نمایش خانگی را همراه نظرات کارشناسی مسعود رجبی فروتن، مدیر کال سابق و سید صادق موسوی، مدیر کل فعلی شبکه نمایش خانگی وزارت ارشاد بررسی می کنیم.

آیا سریال های شبکه نمایش خانگی با ردیف کردن ستاره ها فروششان را تضمین می کنند؟ سعید رجبی فروتن به تحلیل این موضوع پرداخته است.

بازار کساد است، حتی با ستاره ها

از زمانی که پای سریال سازی به شبکه نمایش خانگی باز شد و مردم عادت کردند که برای تماشای این جنس سریال ها دست توی جیب شان کنند، انتظارها از محصولات این شبکه هم بالا رفت. با باز شدن پای کارگردان های مطرحی مثل مهران مدیری، داوود میرباقری، کمال تبریزی، حسن فتحی و... این تفکر قوت بیشتری هم گرفت. این طور به نظر می رسید که چرخه اقتصاید شبکه نمایش خانگی بسیار خوب است و به همین دلیل هم آنها عطای تلویزیون را به لقای آن بخشیده اند و دیر بر نمی گردند، اما واقعا چنین خبرهایی نیست. اگر کل میزان فروش سریال های مهم نمایش خانگی را مرو کنیم، می بینیم که از سود آنچنانی خبری نیست. بیشتر مردم تمایل ندارند حتی برای بهترین سریال ها هم پولی بپردازند، چه برسد به کارهای ضعیفی مثل «سیگنال...» و... به همراه مسعود رجبی فروتن، مدیر کل سابق شبکه نمایش خانگی، این مساله را تحلیل می کنیم.

کسی برای ستاره پول نمی دهد

یک تفکر غالب این است که گمان می کنیم شبکه نمایش خانگی به واسطه حضور کارگردان های بزرگ و بازیگران مطرح، سود کلانی می برد. برای همین هم مدام دست روی ستاره های مختلف می گذارد تا از شانس حضور آنها استفاده فراوان ببرد، اما واقعا حضور سوپراستارهای می تواند فروش یک سریال در شبکه نمایش خانگی را تضمین کند؟


اگر این طور بود که مجموعه «کوچه مروارید» در روزهای اوج جذابیت جناب خان و رامبد جوان باید کولاک به پا می کرد. این مجموعه اما در همین روزها به کف فروش هم نرسید یا همین الان «سیگنال موجود است» می توانست به واسطه روی بورس بودن مهران غفوریان و جواد رضویان بدجوری بترکاند، اما چه شد؟ اینها به کنار، فکر می کنید حامد بهداد برای فروش بیشتر «دندون طلا» چقدر موثر بود؟

داوود میرباقری همین چند وقت قبل در مصاحبه ای از فروش پایین مجموعه اش حرف زده و گفته بود که اصلا راضی کننده نیست؛ یعنی حتی با ستاره های روی بورس و درجه یک هم نمی شود راه به جایی برد.

شوق برگشت سرمایه اولیه

بیماری چرخه اقتصادی شبکه نمایش خانگی، اتفاقی است که گویا از همان ابتدا وجود داشته. مسعود رجبی فروتن، مدیر سابق شبکه نمایش خانگی هم کاملا به این مساله معتقد است کو می گوید: «بر اثر تجربه خودم می گویم که معمولا در خوش بینانه ترین حالت، مجموعه های ما بدون احتساب درآمدهایی مثل آگهی، تقریبا هزینه هایشان سر به است ؛ یعنی سرمایه گذار و تهیه کننده شاید آنچنان سودی عایدشان نشود و به همین خرسند و خشنودند که توانسته اند سرمایه خودشان را برگردانند و مجددا دورخیز کنند برای کارهای بعدی یا تجربه سریال های قبلی کمکشان کند تا دستاوردهای مادی را در پروژه های بعدی که می بندند به دست بیاورند.»

مشارکت چطوری است؟

درباره سریال های مختلف شرایط هم یک مقدار فرق می کند؛ مثلا آن طور که از صحبت های رجبی فروتن بر می آید، بعضی اوقات تهیه کننده و ناشر قرارداد می بینند که بعد از فروش، در سود و زیان سهیم باشند که در این صورت، قطعا اتفاق  خاصی برای سرمایه گذار اثر نمی افتد، چون در این صورت، میزان فروش طوری نیست که بشود به آن امیدوار بود.

یک وقت هم هست که مجموعه یا فیلم سینمایی، رایت یا حقوق ویدئویی اثر را به طور کامل به موسسه ناشر یا همان ویدئورسانه واگذار می کند و همان ابتدا بدون در نظر گرفتن سود و زیان، مبلغی را طبق توافق می گیرد و می رود. تنها فرقی که سریال های فاخر و درجه الف با آثار سطح پایین دارند، همین جاست؛ یعنی با سرمایه گذار کل مبلغ پیشنهادی اش را می گیرد و کار را واگذار می کند یا در فروش هرکدام از محصولات، سهم بیشتری طلب می کند که طبیعتا درباره مجموعه هایی مثل «شهرزاد» این اتفاق کاملا منطقی است.

اخطار! درجه کیفی را ببینید

از نقطه نظر مردم اما مساله یک مقدار فرق می کند. یک مخاطب فارغ از اینکه محصول توزیع شده در شبکه نمایش خانگی چه کیفیتی دارد و با کدام درجه کیفی تولید شده، مبلغ 4 هزار تومان می پردازد؛ یعنی فرقی نمی کند «شهرزاد» و «دندون طلا»ی درجه الف بخرد یا «سیگنال...» و «عطسه» درجه جیم؛ همه ز دم 4 هزار تومان است.

تنها نکته ای که این وسط وجود دارد این است که درجه بندی سریال ها روی آنها درج شده و مدیران معتقدند که مردم می توانند سریال های درجه کیفی پایین را نخرند.

البته همه اینها در شرایطی اتفاق می افتد که حتما چنین درجه ای روی کاور سریال درج شده باشد. رجبی فروتن می گوید: «مرجع نظارتی از گذشته تا الان تنها راهکار تمهیدی که در دست داشته این بوده که آثار را به لحاظ کیفی درجه بندی کند و درواقع قصدش این بوده که آثار را به لحاظ کیفی درجه بندی کند و درواقع قصدش این بوده که برای مردم فرهنگسازی کند و به آنها بگوید اثری که خریداری می کنید از سه حالت خارج نیست: یا درجه بندی کیفی الف دارد یا ب یا جیم. مواظب باشید با توجه به درجه ای که از ما گرفته، شاید شدت و ضعف داشته باشد و شاید انتظارتان را برآورده نکند.» اما در حال حاضر نه روی «سیگنال...» درجه ای درج شده، نه «عطسه»!

می گوید: «تا جایی که من یادم است حتی طرح روی جلد هم به مرجع نظارتی ارائه می شد و مرجع روی عنوان هایی که در طرح جلدها درج می شد تاکید و دقت ویژه ای می کرد. الان را نمی دانم، اما اگر قید نشده مرجع نظارتی حتما پیگیر ماجرا می شود.»

ریز و درشت 4 هزار تومان

با وجود تمام این درجه بندی ها ماجرای یکسان بودن قیمت همچنان عجیب است. رجبی فروتن دلیل مهمی برایش می آورد. «پیش فرض این است که همین مبلغ 4 هزار تومان که در نظر گرفته شده، حداقل مبلغی است که می تواند امکان خرید را برای مشتریان فراهم کند. درباره برخی محصولات مثل «شهرزاد» اگر واقعا بخواهیم به تناسب حجم سرمایه ای که برای تولید آنها هزینه شده، قیمت بگذاریم. مطمئن باشید که مبلغ باید بیش از این 4 هزار تومان باشد، اما در این صورت قطعا با ریزش و کاهش مخاطب رو به رو می شویم.»


درباره سریال های ضعیف چطور، چرا مخاطب باید برای تماشای سریال مثل «سیگنال...» که برای تلویزیون تولید شده و کیفیت بسیار پایینی دارد، باز هم مبلغ 4 هزار تومان بدهد؟ می گوید: «مبلغ اگر بخواهد کمتر از این باشد، مطمئن باشید که هزینه های تولید کارهایی که حتی شاید با انتقاد من و شما هم رو به رو هستند هم در نمی آید. بنابراین اصلا منطقی نیست.»

توضیحات مدیر کل شبکه نمایش خانگی وزارت ارشاد درباره سریال های این شبکه

به قیمت و سود کاری نداریم

سید صادق موسی، مدیر کل شبکه نمایش خانگی درباره میزان دخالت وزارت ارشاد رد سود و زیان تولید کننده ها، محتوای آثار، پارامترهای تعیین درجه کیفی آنها و خلاصه نبود قانون مشخص برای تعیین قیمت سریال های این شبکه توضیح می دهد.

حوزه دخالت شبکه نمایش خانگی ارشاد در جنس مشارکت میان سرمایه گذار و ناشر چقدر است؟ قانون ثابتی برای تقسیم مبلغ فروش یک عدد محصول شبکه نمایش خانگی وجود دارد؟ یعنی شبکه نمایش خانگی در این مساله هم ورود می کند یا این مساله کاملا به عهده تولیدکننده و ناشر است؟

ما ناظر به قراردادهای خصوصی بین افراد نیستیم. نمی دانیم چه منافع اقتصادی ای بین تهیه کننده، کارگردان و توزیع کننده وجود دارد و با چه نسبتی تقسیم می شود. اینها کاملا امور شخصی است و ما به هیچ عنوان ورود نمی کنیم.

کیفیت آثار ارائه شده در شبکه ویدئویی، تحت نظارت شماست؟

بله؛ هر محصول طبق پارامترهای تعیین درجه کیفیت، هر بار توسط گروهی از کارشناسان ارزیابی می شود.

این پارامترها چه چیزهایی هستند؟ یک سریال برای اینکه بتواند وارد شبکه نمایش خانگی شود، باید استاندارد خاصی داشته باشد یا برای هر سریالی یک سطح کیفی در نظر می گیرید؟

پارامترهای مختلفی داریم و براساس آنها محصولات را درجه بندی می کنیم. اصلا مولفه محتوایی نداریم که مثلا بگوییم این اثر چون ارزشی است، باید الف بگیرد و آن یکی چون کمدی است، باید بشود جیم. فرض بر این است که آنچه باعث ارتقای درجه کیفی یک اثر می شود، پارامترهای زیبایی شناسانه است. مثل کارگردانی دقیق، فیلمبرداری خوب، انتخاب بازیگر، شخصیت پردازی، نماها و کارهای فنی مثل تدوین و صداگذاری و... همه این پارامترها باعث می شود که اثر درجه کیفی خاصی بگیرد.


پس حتما باید استانداردهای خاصی داشته باشد، در این صورت، سریالی که برای تلویزیون ساخته شده، اما به لحاظ کیفی، مناسب پخش از این رسانه نبوده، چطور ممکن است استاندارد حضور در شبکه نمایش خانگی را داشته باشد؟

پارامترهای ممیزی تلویزیون با شبکه نمایش خانگی خیلی فرق می کند و استانداردهای این دو هم متفاوت است. برای همین است است وقتی می گوییم کاری الف است، به نظر می رسد استانداردهای خاصی دارد و جیم به لحاظ سطح کیفی متفاوت است. مردم باید به درجه کیفی محصولی که می خرند، دقت کنند.

و اگر روی محصولی درجه کیفی درج نشده باشد؟

درجه کیفی باید حتما چاپ شود و اگر نشود، تخلف صورت گرفته تذکر می دهیم یا در کارهای بعدی مراقبت بیشتری روی محصول این گروه اعمال می کنیم. فرضمان این است که چنین قانونی رعایت می شود و اگر نشود، کاملا تخلف است.

ارشاد روی قیمت محصولات شبکه نمایش خانگی هم اعمال نظر نمی کند؟ یعنی تمهیدی صورت نگرفته که محصولی با کیفیت و استانداردهای الف ویژه هم قیمت یک سریال جیم ستاره دار نباشد؟

ما اصلا در قیمت دخالت نمی کنیم؛ مثل حوزه نشر کتاب می ماند، ما در شبکه نمایش خانگی آیین نامه ای نداریم که بگوییم تو مکلفی یک محصول را 3 هزار تومان بفروشی یا 5 هزار تومان، اگر کسی فکر می کند اثرش ارزش کمتری دارد، می تواند حتی قیمتی پایین تر روی آن بگذارد یا کسی که محصولی فاخر تولید کرده می تواند ان را با قیمت بالاتر بفروشد.