فرشهای پوست پلنگی یا پوست ببری

یكی از نقشه های مهم فرش ایران، فرشهایی است كه به فرشهای پوست پلنگی یا پوست ببری معروف شده است. با اینكه بیشترین كاربرد این فرشها در بین دراویش است، نباید آنها را مختص دراویش دانست، زیرا چنان كه خواهیم دید گروههای دیگری از مردم از جمله عشایر و چادرنشینان هم به این نقشه و این فرشها رغبت زیادی نشان می دهند. در آن دوران، پوست حیوانات نقش دار،(چون پلنگ و ببر)، بر پوست حیوانات بی نقش (چون شیر و آهو) برتری داشت.

 

شاید وقتی بشر، بافتن را فراگرفت، یكی از نقشه هایی كه به آن تمایل پیدا كرد، نقشه پوست پلنگ و ببر بود. شواهدی باقی نمانده كه بتوان بر آنها صحه گذاشت، اما به نكته ای می توان تكیه نمود و آن شوق ویژه ای است كه دراویش و چادرنشینان به طبیعت و حیوان و خاك دارند.

 

 

بخش عمده مایملك مختصر این مردم را طبیعت در اختیار آنها قرار داده است. كشكول دراویش كه ظرف آب و غذای آنهاست، چیزی جز یك نارگیل دریائی به نام coco de mer نیست. چوبدستی و وسیله دفاعی شان چوبی خاردار است به نام منتشاء mantasha .كشكول فلزی یا تبرزین فولادی، ابزار پیشرفته و جدیدتری هستند كه به الهام از كشكول و منتشاء گیاهی ساخته شده اند. در مورد تن پوش و زیرانداز و روانداز نیز باید گفت دراویش به حداقل قانع بوده اند و از تكه پوست حیوانی و یا در صورت عدم دسترسی به آن، از پلاس پاره ای برای پوشاندن خود و به عنوان زیراندازشان به هنگام نشستن و خواب استفاده كرده اند.

 

با این وجود و به رغم این همه فقر و قناعت، دراویش خود را كمتر از سلاطین نمی دانند و اگر شاهان مالك و حاكم ملك وثروت اند، دراویش خود را پادشاهان ملك فقر می شمرند و طاقیه یا كلاه درویشی شان را تاج شاهی، و پوستی را كه بر آن می نشینند «تخت شاهی» می دانند و اغلب نام خود را با لقب شاه عجین می كنند. شاه نعمت الله و یا نورعلیشاه و مشتاق علیشاه نمونه هائی از این القاب هستند.

 

پیوند پوست پلنگ و ببر با شاهان و پهلوانان در اساطیر ایران مبحثی طولانی است. فردوسی در توصیف رستم از تن پوش «ببر بیان» وی نام می برد.

 

پیوند پوست پلنگ و ببر با شاهان و پهلوانان در اساطیر ایران مبحثی طولانی است. فردوسی در توصیف رستم از تن پوش «ببر بیان» وی نام می برد. در نقاشیهایی كه از قرن هشتم هجری به بعد باقی مانده است، برخی از شاهان و پهلوانان تن پوشی از این دو حیوان دارند. یكی از قدیمی ترین این نقاشیها كه قدمت آن به اوایل قرن هشتم هجری می رسد و اكنون در freer gallery واشنگتن است، كیومرث اولین پادشاه اساطیری ایران را با تن پوشی از پوست پلنگ و زیراندازی از پوست ببر نشان میدهد.

 

صحنه ای دیگر كه از كیومرث قابل ذكر است، نقاشی منتسب به سلطان محمد است. این نقاشی كه بی شك یكی از شاهكارهای نقاشی اوایل عصرصفوی است، كیومرث و دیگر درباریان را با قبای پوست پلنگی و یكی از آنها را هم را با قبای پوست ببری تصویر كرده است.

 

وجوه مشترك شاهان و دراویش زیاد است. علت اصلی این مسأله، ظواهر و ابزار مشترك این دو قوم است. هر دو دسته به بی نیازی رسیده اند یكی در ثروت و دیگری در فقر و هر دو دسته حاكم ملك خویش اند. شاهان حاكم بر سرزمینی محدود به مرز و دروازه اند، اما ملك دراویش را در و دروازه ای نیست. در مورد پلنگ و ببر و همچنین شیر باید گفت كه شاهان، قدرت خود را در صحنه هایی كه از جنگ با این حیوانات كه به نوبه خود سلطان جنگل و بیشه اند با پیروزی بر آنها و مصور كردن این صحنه ها بر صخره و كوه و كتاب به رخ دیگران می كشند و با زبان بی زبانی به مردمان می گویند: «شاهی كه بر شما فرمان می راند، مافوق همه قدرتهاست». دراویش هم كه پهنه زمین را ملك طلق خود می دانند، با بر تن كردن پوست حیوانات و یا نشستن بر آنها، وابستگی خود را به زمین و تسلط خود را بر عوامل آن به نمایش می گذارند.

 

سبك زندگی چادرنشینان و عشایر هم از دروایش و شاهان چندان دورنیست. راه ورود به دشتها، كوهها و دره ها به روی عشایر باز است. اینان هر كجا كه عزم كنند چادر خود را بنا می نهند و چندی بر آن منطقه حكم میرانند. و محیط زیست خود را از آن خود می دانند. ارتباط این قوم با زمین و طبیعت و حیوانات همان ارتباط تنگاتنگی است كه دراویش دارند. به علاوه، این قوم صاحب گوسفند و ابزار بافندگی و مسلط به فنون آنند. پس اگر زنان عشایر نقشه پوست پلنگ و ببر را بر فرشهای خود ببافند، كار عجیبی نكرده اند.

 

 

فرشهای پوست پلنگی و ببری (همچنین شیری) علاوه بر اینها، نمادی از شجاعت و شهامت برای عشایر نیز هست. زن عشایری با بافتن این فرشها و انداختن آنها بركف چادر، افسانه هائی از شكار این حیوانات نیرومند و خطرناك را به دست اجداد خود برای فرزندانش بازمی گوید و با زبان بی زبانی شوهر و پسرانش را به پیروی از گذشتگان در شهامت و بی باكی ترغیب می كند.

 

پوست پلنگ و پوست ببری كه زنان عشایری می بافند، تقلید موبه مو از پوست ببر و پلنگ نیست. این زنان كه هم تبحر زیادی در بافتن انواع طرحها دارند و هم صاحب اندیشه خلاق و نامحدودی هستند، از طرح پلنگ و ببر بس فراتر می روند و این طرحها را به قالبهای مختلف درمی آورند. گاه تمام سطح یك فرش را از نقشه پوست پلنگ و ببر می پوشانند و گاه با اضافه كردن چند رنگ، این نقشه ها را از حالت دورنگ به چندرنگ درمی آورند و گاهی چنان پیش می روند كه بیننده ای را كه به ریشه این نقشه ها آشنائی ندارد، سردرگم می كنند و آثار مدرن و امروزی را به یاد می آورند.

 

اگر فرشهای پوست پلنگی را ویژه ایران و ریشه های آنها را برآمده از ایران بدانیم، برای فرشهای پوست ببری باید سرزمین بس گسترده تری در نظر بگیریم. یك طرف این سرزمین، چین و ماچین و جهت دیگرش هند است. تبت، بیشترین فرشهای پوست ببری را بافته است. در آسیای غربی، ایران و تركیه بیشترین سهم را در این زمینه داشته اند. سهم تركیه بیشتر در منسوجات و سهم ایران هم در منسوجات و هم در فرش است.
منبع:tavoosonline.com

ویدیو مرتبط :
لحظه پوست اندازی مارمولک پلنگی!!

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

پوست مرغ را بکنیم یا نه؟

 

دكتر مجيد حاجي‌فرجي، متخصص تغذيه و رژيم درماني و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي در اين باره مي‌گويد: طبعا توصيه‌ها بر اين است كه در طبخ، پوست مرغ مصرف نشود، چرا كه از نظر تغذيه‌اي، پوست داراي چربي بالايي است و اسيد چرب اشباع و كلسترول بالايي دارد، به همين جهت ميزان كالري بيشتري را نيز ايجاد مي‌كند. از سويي تصور عامه بر اين است كه تركيباتي در پوست مرغ انباشته است كه منجر به بيماري‌ها مي‌شود و اختلالات هورموني در زنان و دختران را پديد مي‌آورد و مساله ديگر، اختلالات سرطاني است كه در درازمدت ايجاد مي‌شود؛ ولي نگراني متخصصان تغذيه بيشتر بر آنتي‌بيوتيك‌هايي است كه به صورت مكمل به جوجه‌هاي در حال رشد تزريق يا خورانده مي‌شود و در پوست آنها ذخيره مي‌شود؛ چراكه اين داروها به صورت منظم جهت سالم نگه داشتن آنها، به جوجه‌ها داده مي‌شود.

 

اين متخصص تغذيه در ادامه اظهار مي‌كند: گاه مشاهده شده است كه ترس عامه مردم از وجود هورمون در بدن مرغ و جوجه‌ها بيشتر از وجود آنتي‌بيوتيك‌هاست؛ چراكه آنها مي‌دانند اين هورمون‌ها باعث رويش موهاي زايد در بدن زنان و دختران مي‌شوند؛ ولي قابل ذكر است كه مرغداري‌ها براي رشد جوجه‌ها به جهت مقرون به صرفه نبودنش، از هورمون استفاده نمي‌كنند.

و همان طور كه گفته شد از داروهاي آنتي‌بيوتيك استفاده مي‌كنند.

 

باربيكيو و خطرات آن

 

درهر100 گرم گوشت مرغ با پوست، چيزي حدود 16 الي 17 گرم چربي وجود دارد كه اگر آن را با مقدار كالري كه براي هر گرم چربي است محاسبه كنيم، حدود 150 تا 155 كيلوكالري در 100 گرم گوشت به ما چربي مي‌دهد كه اين طبعا حدود 100 تا 120 گرم كلسترول و 5 گرم چربي اشباع دارد، حال اگر اين ران يا بال را از چربي (پوستش)‌ جدا كنيم اين مقدار چربي به 2/2 گرم چربي در 100 گرم تغيير مي‌كند.

 

دكتر حاجي فرجي با اشاره به اين مطلب درخصوص نحوه پخت گوشت به وسيله باربيكيو اظهار مي‌كند: در اين روش پوست گوشت به صورت خشك درآمده كه بسياري مايل به خوردن آن هستند غافل از اين كه اين پوست خشك شده (مرغ يا ماهي)‌ حدود 46 گرم چربي دارد كه اگر محاسبه شود 415 كيلوكالري فقط از پوست خشك و كبابي به دست مي‌آيد.

 

اين عضو هيات علمي مي‌گويد: ولي مساله‌اي كه در طبخ گوشت‌ها در باربيكيو نگران‌كننده است تماس مستقيم گوشت با حرارت، زغال و مواد سوزاننده‌اي است كه به كار مي‌رود كه خود داراي مواد سمي است و به گوشت منتقل مي‌شود كه در طول زمان احتمال بروز سرطان را زياد مي‌كند، پس بهتر است هنگام باربيكيو كردن گوشت، حتي‌المقدور آن را از پوستش جدا نكرده و پس از پخت كامل، گوشت را جهت كاهش خطر، از پوستش جدا كنيم.

 

 

از آنجا كه در سوخاري كردن نيز بايستي گوشت در روغن غوطه‌ور شود، باز همان عواقب و خطر بروز سرطان، گسترش پيدا مي‌كند، پس مي‌توان روش بخارپز يا آب‌پز نمودن گوشت را به عنوان كم‌خطرترين راه پخت ذكر كرد.