طراحان قالی در ایران

تكمیل و تعالی نقشه قالی ایرانی به مرور زمان صورت گرفته است. بنابر شواهد تاریخی، قالی‎های ایران تا حدود 450 سال پیش مقارن سلطنت شاه طهماسب با طرح‎های هندسی بافته می‎شدند و شاید تا حدودی به تحقیق بتوان گفت تنها بعد از این زمان بود كه طرح‎هایی با خطوط منحنی و دوار در نقش قالی ایران وارد شد و در این زمان، هنر قالی مانند دیگر هنرهای زیبا به حد كمال خود رسید.

 

هنگام بحث درباره طراحان نقش قالی ایران اگر از گذشته‎های بسیار دور عهد صفوی  كه تنها نام انگشت شمار تنی چند از این هنرمندان از جمله رضا عباسی، میرك و سلطان محمد تبریزی بر صفحات تاریخ هنر ایران باقیمانده است بگذریم و ادامه مبحث را با گذشتن از یك فضای خالی تاریخی به دوره پایانی عهد قاجاریه كشانده و تاریخ نقش قالی را از زمان نقاش بزرگ كرمان محسن خان شروع كرده و به زمان حال برسانیم، به نام بسیاری از هنرمندان نقش قالی و تذهیب بر می‏خوریم كه حاصل تخیل و قدرت نقش آفرینی هنر قالی بافی ایران جلوه ابدی بخشیده‎اند.

 

طراحان بزرگ نقش قالی ایران در 150 سال اخیر در پنج مركز مهم قالی بافی ایران به شرح زیر دسته بندی میشود:

 

كرمان
سر سلسله نقاشان بزرگ ایران، محسن خان نقاش معروف كرمانی است متولد سال 1211 شمسی و متوفی سال 1290 شمسی؛ فرزند این هنرمند بزرگ حسن‎خان یكی از طراحان نام آور و برجسته نقش قالی است. شاگردان حسن‎خان به ترتیب عبارتند از زمان‏خان، احمد علی‎خان كربلایی، اكبر فدایی، كاشی نقاش، حاج محمد جعفر، عزیز الله بهارستانی، رضا بهره‎مند و حسین رسولی راوری كه هر كدام از آنها با ابداع نقشهای جدید و دلفریب هنر نقش قالی را در خطه كرمان به اوج كمال خود رسانیدند.

 

در نسل سوم نقاشان كرمانی به نام‏های محمد علی شاهرخی پسر حسن‎خان،اكبر بهارستانی فرزند عزیزالله بهارستانی، عباس سروری،احمد كیوان، علی صوتی و حسین واعظی بر می‏خوریم.

 

اصفهان
در طراحی قالی اصفهان بی‎تردید باید ابتدا به نام عیسی بهادری اشاره شود. او پس از اتمام مدرسه كمال الملك، سال 1315 به سرپرستی هنرستان هنرهای زیبا اصفهان برگزیده شد؛ به مدت 30 سال در این سمت شاگردان زیادی را در همه رشته‎های هنرهای تزئینی بویژه در نقاشی و تذهیب و نقش قالی تربیت كرد و طرح‎های بسیار جالبی را به مجموعه طرح‎های ایرانی افزود؛ جواد رستم شیرازی، پورصفا، هوشنگ جزی‎زاده، محمود فرشچیان و جعفرقلی دادخواه همگی از دانش آموختگان این هنرستان و از شاگردان و همكاران او بودند.

 

احمد ارچنگ متولد 1293 شمسی هنرمند برجسته دیگری است كه از او طرح‎های چشم نواز و زیبایی در نقش قالی‎بافی مانده است؛ شاگردان با استعداد این هنرمند به نام‎های عباس كرباسیون و رحمت الله شادمان در ادامه كار استاد هم اكنون به كار طراحی در اصفهان اشتغال دارند؛ جعفر رشتیان، طراح معروف دیگری درا صفهان كه تا چندی پیش در قید حیات بود در زمینه طرح‎های منظره‎ای نمونه‎های بسیار با ارزشی از خود بر جای گذاشت. نمیتوان از نقش قالی اصفهان صحبت كرد و به نام حسین مصور الملكی متولد 1270 شمسی از نقاشان مشهور نقش قالی اصفهان اشاره نكرد.

 

 

كاشان
در دفتر طراحان بزرگ و صاحب سبك كاشان در 110  سال اخیر ابتدا به نام رضا صانعی می‎رسید رضاخان كه از پیشكسوتان هنرمند نقش قالی است بر می‎خوریم. این هنرمند نامدار سال 1265 شمسی در شهر كاشان متولد شد. او مانند سایر هنرمندان همعصر خود، نقاشی و طراحی را نزد میرزا احمد و برادرش میرزا علی اكبر آموخت و خیلی زود خود به مرحله استادی رسید. آثار او بیشتر بصورت دورنما و پرتره است. همكار و داماد او میرزا نصرالله صانعی نقاش زاده نیز از استادان فن نقش قالی است كه بیشتر در سبك كلاسیك كار میكرده است.

 

دبیرالصنایع، آقا رضا وفا و میرزا عباس صنیعی نیز از استادان فن هستند و هنر نقاشی قالی كاشان به مقیاس زیاد، مدیون ذوق و نوآوری و خلاقیت هنری آنان است؛ محمد و نظام افسری، دو تن از اعضای خانواده هنرمند افسری در كاشان هستند كه در رشته نقش قالی به مرحله استادی رسیدند؛كارهای این دو نقاش چیره دست بیشتر در مایه طرح‎های طبیعت و صورت سازی است.

 

در یادآوری سایر هنرمندان صاحب شهرت این رشته باید به نام‎های محمد صنیعی، فرزند میرزا عباس صنیعی و مرتضی درویش و بالاخره سید محسن صانعی فرزند رضا صانعی كه در شهر مشهد به كار طراحی قالی اشتغال دارد اشاره شود.

 

تبریز
شهر تبریز میراث‎دار نگارگری مكتب تبریز است كه خود همواره به عنوان نوآورترین شهر در طراحی قالی جهان مطرح بوده است. تبریز از سویی به واسطه قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم  و ارتباط با كشورهای اروپایی و از سویی جسارت طراحان در ابداع فرم‎ها و رنگ آمیزی‎های جدید از ویژگی‎های منحصر به فردی برخوردار است. از قدیمی‎ها رسام ارژنگی و میر مصور، مینیاتوریست و نقاش قالی و از بنیانگذاران مدرسه صنایع مستظرفه تبریز بوده‎اند.

 

همچنین از استادان درگذشته می‎توان به حبیب الله امین افشار و محمد تقی خیابانی،ابراهیم رضایی،ابوالقاسم اماقانی، قلی نامی و اكبر برگی اشاره كرد و از هنرمندان دوران معاصر رضا اسكندری، غلامحسین خیابانی و محمد حسین بنام را می‎توان نام برد كه هر كدام با ذوق و كوشش فراوان سعی دارند برگ جدیدی بر دفتر طرح‎های جاودانی قالی ایران بیفزایند.

 

مشهد
از طراحان مشهور و قدیمی مشهد میتوان از عبدالحمید صنعت نگار متولد 1287 شمسى نام برد كه طراح نقشه بسیاری از قالی‎های بافته شده در كارگاه عمو اوغلی بوده است، علی اكبر طرحچی، فرزند عباس طرحچی معروف به نگارنده نیز از طراحان قدیمی و پر سابقه مشهد است؛ از نسل جوانتر محمد حسین فخرالواعظین مهدوی متولد  1310 شمسی فرزند شیخ عبدالكریم فخرالواعظین مهدوی، طراح و نقاش قدیمی كرمانی و احمد بهبودی و حسین شهیدی‎نژاد هستند كه در گروه هنرمندان كارگاه‎های قالی‎بافی آستان قدس رضوی و شركت سهامی فرش ایران قرار دارند.
منبع:alborz-carpet.blogfa.com

ویدیو مرتبط :
طراحان ایران خودرو

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

سخنرانی محمود احمدی نژاد در مجلس(2)- من 4 راهکار برای نجات اقتصاد ایران دارم/ ملتی که قالی می بافد نباید روی حصیر باشد

تحریم ها ، سرعت رشد کشور را کاهش می دهد. بر مردم فشار می آورد مانند افزایش قیمت .

اخلال در تجارت خارجی به وجود می اید.

فاصله طبقاتی ایجاد می شود.

تولید وابسته به درامد ارزی به مشکل بر می خورد و نظایر اینها.

اما چه باید کرد؟

در برخورد با تحریم سه جهت گیری وجود دارد:

1 - ادامه وضع موجود: انها حمله کرده اند و ما سعی می کنیم فشار را خنثی کنیم .

2 - تسلیم در برابر دشمن: این گزینه از ساحت ملت و دولت و مجلس ایران بدور است.

3 - ایجاد تحول ساختار و استفاده از ظرفیت های ملی و عبور ازتحریم و مایوس کردن دشمن است.

جهت گیری اول ، به ضرر ماست چون کسی که حمله می کند در نهایت برنده است. با این روش ، نمی توان کار را جلو برد چون انها تجربه کسب می کنند و هماهنگ می شوند.جهت گیری سوم اما مفید است و می شود با همکاری هم ،  طراحی دشمن را به فرصت تبدیل کنیم.

سخنرانی محمود احمدی نژاد در مجلس(2)-

برای این منظور باید ضعف ها را از بین ببریم:

ضعف ها:

1 - مسیر جریان ثروت و سرمایه: 50 سال است که جریان سرمایه در جهات خاصی شکل گرفته است: از مناطق دورتر و محروم تر به مناطق مرکزی در جریان بوده است. جریان ثروت ، از جیب کم درامدها به جیب پردرآمدها رفته است. این حرکت ، در نظام سرمایه داری توجیه دارد ولی در ایران عدالت جو ، قابل قبول نیست.

2 - انحصار اقتصاد به افراد معدود و محرومیت مردم از فعالیت های اقتصادی. نمی شود که اقتصاد دست 3-4 هزار نفر باشد و بقیه ملت دنباله رو باشند. مشکل اصلی هم در این باره "سیستم بانکی" است که ثروت را از مناطق محروم به مناطق برخوردار می برد.البته ما برای مناطق محروم کارهای زیادی در نقطه مقابل این جهت داشته ایم.

3 - وابستگی به درآمدهای نفتی ؛ به طور متوسط بودجه های هزینه ای دولت وابسته به نفت بوده است.

4 - عدم اتکای اقتصاد به منابع بومی و اتکا به نظریات اقتصادی اقتباسی مشکل چهارم ماست. نظریات اعمال شده ، نوعا یا سوسیالیستی است یا سرمایه داری و نه بومی.

راه حل ها :

4 راه حل اصلی داریم.

1- تغییر جریان ثروت و سرمایه - تا این مسیر تغییر نکند ، کارهای درست نمی شود. 25 درصد تولید و سرمایه ملی در تهران می چرخد. باید سفته بازی و گرایش به سمت فعالیت های کاذب را از اقتصاد خارج کنیم.

2- مردمی و عمومی کردن اقتصاد - باید کاری کنیم همه مردم در همه سرزمین ، فرصت فعالیت اقتصادی داشته باشند.

3- استفاده حداکثری از منابع بومی و سرزمینی- در این صورت رشدمان پایدار است.

4- قطع بودجه هزینه ای دولت با ارز نفتی - درست است که فشار می آید ولی باید کار را تمام کرد. یک بچه ای دو سال شیر می خورد ، نمی توان او را به راحتی از شیر جدا کرد ، چه برسد به ملتی که 100 سال از نفت برخوردار بوده استن.

من 4 تا پیشنهاد مشخص دارم:

1 - استفاده از زمین - 187میلیون هکتار زمین داریم که 25 میلیون هکتار کویر مرکزی است. 103 میلیون هکتار جنگل و مرتع است. 2.5 میلیون هکتار تحت اشغال کاربری های صنعتی و مسکونی و ... است.45 میلیون هکتار زمین قابل کشت داریم. 14 میلیون ولی کشت می شود و 4 میلیون هم آیش است. یعنی 17 میلیون هکتار زمین داریم. آب هم داریم.

مگه می شود خدا زمین حاصلخیز بدهد ولی آب ندهد؟ثروت هایی که در بازار ارز و سکه است باید به سمت تولید منابع آب برود. یک زمانی گفتند دام را باید از جنگل بیرون ببریم تا جنگل حفظ شود. در حالی که خود دامداران بهترین حافظان جنگل هستند. باید آنها را به دامداران برگردانیم تا 400 هزار شغل تولید شود.کل علوفه وارداتی کشور 7 میلیون است در حالی که 6 میلیون تن بلوط در جنگل ها از بین می رود و روند جنگل ها به سمت حفظ شدن نیست.می شود از این جنگل ها استفاده بهتری کرد.

2 - استفاده از معادن - معدن کشور قابل تقسیم به 250هزار بلوک معدنی است و الان کمتر از 15 هزار بلوک استفاده می شود. باید اعلام کنیم هرکس معدن را کشف کرد ، 50 سال با این شرایط مال خودش.

3 - هدفمندی یارانه ها - این کار استفاده از منابع ملی است. ما گام اول را با آثار "خیلی خوب"ی که داشت برداشتیم. مدل هدفمندی یارانه در ایران ، در محافل جهانی به نام یک الگوی ایرانی ثبت شده است.ضریب جینی از 40 به 37 درصد رسید. رشد مصرف حامل های انرژِی کاهش یافت .واردات بنزین که یادمان است که چقدر بود. صادرات غیرنفتی ما زیاد شد. واردات مان کاهش یافت.بعضی ها می گویند هدفمندی قیمت ارز را بالا برد ، در حالی که مصرف ارز را پایین آورد. تورم هم کنترل شد. الان تورم نقطه ای و متوسط سالیانه منطبق بر هم شده است. این یعنی ، انرژی تورم تخلیه شد و تمام شد.نقدینگی هم کنترل شد و کاهش یافت.

این طرح باعث شد ، نیار ما به واردات بنزین صفر شود و طرح دشمنان خنثی شود.

بعضی ها می گویند اگر یارانه نقدی بدهیم موجب تنبلی و بیکاری می شود. ولی مگر در همه دنیا ، بیمه بیکاری نمی دهند. آیا بیکارها دنبال کار نمی روند؟ چه کسی از پول زیاد بدش می آید؟طرح هدفمندی ، باعث شد دنیا ما را تحسین کند و این طرح با موفقیت کامل اجرا شد. اینجا بود که دشمنان دیدند وحدت ملی ایران تقویت شد و اقتصاد ایران در حال رقابتی شدن است و رشد پایدار دارد شکل می گیرد.به همین خاطر ، در شرایطی که داشت گفت و گو ها شکل می گرفت ، تحریم ها را مطرح کردند. 

یکی از راهکارهای دور زدن تحریم ، اجرای طرح هدفمندی است. در مصاحبه ام گفتم که می شود این طرح را اجرا کرد. مطالعات دولت اماده است. یارانه انرژی با ارز 2500 تومانی ، بیش از 310 هزار میلیارد تومان است و می توان آن را توزیع کرد. تبعاتش را هم پیش بینی کردیم.

در همین دور اول هدفمندی ، می گفتند نزدیک انتخابات است ، بار منفی دارد و حالا می گویند اجرای مرحله دوم بر روی انتخابات تاثیر مثبت دارد. از یک سو می گویند طرح مضر است و در همان حال می گویند منافع اقتصادی دارد. این دو با هم جمع نمی شود.

بعضی اختلاف نظرها داریم ولی قابل تفاهم است. البته خدمت رهبر انقلاب بودیم که رهنمودهایی ارائه فرمودند که بر این اساس می توان به راهکارهای مشترک رسید. همین امروز جلسه ای بین دولت و مجلس و کارشناسان داریم و معتقدیم که طرح های بزرگ بر اساس تفاهم همه جانبه قابل اجراست.

4 - اصلاح نظام بانکی - تشریح نمی کنم ولی اشاره ای کافی است. ما چند تا بانک را کرده ایم وکیل همه ملت و همه مردم را کنار گذاشته ایم. ثروت ملت را در چند بانک بلوکه کرده ایم و به بانک ها می گوییم چه کار کند و بعد به مردم می گوییم برو دنبالش و بگیر.

البته طرح های تحول اقتصادی را دنبال می کنیم ؛ ازجمله طرح تحول گمرکی و مالیاتی. طرح گمرکی را که مجلس تصویب کرد، طرح مالیاتی را هم زودتر بدهید.اصلاح نظام های توزیع و پول را هم آغاز کرده ایم.

مردمی که قالی می بافند نباید روی حصیر باشند. مردم نباید این مشکلات را داشته باشند. می توان کارهای بزرگ انجام داد.

نکته مهم این است که باید تصمیم گیری و اجرا باید متمرکز باشد. اگر متمرکز باشد ، خودمان را ضمانت می گذاریم که موفق شود.

بعضی ها می گویند 6 ماه آخر دولت است. این طرح را الان انجام ندهید. من می گویم مگر روز اول و آخر با هم تفاوت دارد؟ ما تا روز آخر باید کار کنیم. ما اماده تحمل سختی ها و انجام کارهای بزرگ هستیم.

بعضی ها از مرز نقد عبور می کنند. گلایه نمی کنم ولی می خواهم بدانید اتهامات درست نیست. گفتند دولت بخشی از ارز را به 2500 تومان فروخته و آن را مخفیانه برای یارانه ها اختصاص داده است. این اتهامی است که نمی توان به "صادق ترین دولت" زد. به ما می گویند چرا مسائل را به مردم می گویید؟ در موضوع بانکی ، برخی اتهامات را به پاک ترین فرزندان ملت زدند.البته ما که الان جایی برای طرح شکایت نداریم.

یک بنده خدایی رفت اصفهان علیه دولت اتهاماتی را مطرح کرد و بعد یکی پرسید: آیا سند داری؟ گفت: آقا رو باش! 7 سال است نهادهای نظارتی نتوانسته اند سند پیدا کنند ، من سند بدهم؟!

ما یک سندی داریم که مبنای حقوق ملت و مسوولیت های حکومت است و آن "قانون اساسی" است. دولت اختیارات مستقل دارد و اختیاراتی هم دارد که ناظر بر سایر قواست.ما در قانونگذاری دخالت نمی کنیم اما اگر تصمیمات دولت ، حتی انتصاب افراد به مسوولیت ها با مصوباتی متوقف شود ، دولت چگونه کار کند؟!تغییرات مکرر قانون دولت را به مشکل می رساند. توسعه مرز اختیارات یک قوه به سایر قوا ، به ضرر همه است. جایگاه مجلس بسیار رفیه و محترم است اما نباید به مرزهای اجرا برود.

طبق قانون اساسی ، تصویب نامه ها و آیین نامه های دولت ، ضمن ابلاغ برای اجرا ، به اطلاع رئیس مجلس می رسد تا در صورت مغایرت با قانون ، با ذکر دلیل به دولت برگرداند.

لایحه حق دولت است. اگر لایحه ای در مجلس آنچنان دگرگون شود که دولت تشخیص دهد که اهداف ما را محقق نمی کند؟ آیا در این صورت دولت باید ملزم به اجرا شود؟ من معتقدم دولت در هر مرحله ای می تواند ان را پس بگیرد. اگر مجلس نظر دیگری دارد ، خودش طرح بدهد.

اصل 126 هم می گوید که رئیس جمهور عهده دار مستقیم امور بودجه و اداری کشور است. اگر اینها از اختیار رئیس جمهور خارج شود چگونه اداره کند؟

من سوگند یاد کرده ام ، رئیس جمهور باید به سوگندش پایبند باشد و طبق نظر شورای نگهبان در صورتی که رئیس جمهور احراز نماید امضای او باعث زیان کشور است ، شرعاً باید از امضا خودداری کند.

بین خود و خدا ، آیا می توان تقریباً دوسوم وقت شان را در هفته ، به نهادهای نظارتی احضار شوند؟ می شود با گفت و گو حل کرد. اگر کسی تخلف کرده باید رسیدگی شود ولی با این روش نمی شود. وقتی دو سوم وقتش پرید و اعصاب برایش نماند چطور کار کند؟ نمی شود یک قوه تحت فشار باشد ولو با دلایل درست.

من و شما باهم هستیم. فقط جاها عوض می شود. از دولت به مجلس می روند و از مجلس به دولت. باید همدلی باشد.راه تفاهم باز است.

من امروز آمدم حرف مشترک هر دو - دولت و مجلس- را فریاد بزنم تا دشمن بداند ملت ایران دست بسته نیست. باید باهم باشیم و کارهای بزرگ انجام دهیم.

جناب ابوترابی یادداشت داد که بنشینم و حرف های شما را گوش کنم ولی برنامه دارم و معذورم، نمی توانم بمانم. (همهمه نمایندگان).

از همه شما تشکر می کنم ، بیایید درباره پیشنهادات من فکر کنید.جملع پایانی ام: عزیران من ! مردمی که قالی می بافند نباید روی حصیر باشند. مردمی که ثروت دارند نباید فقیر باشند. مردمی که علی و حسین و مهدی(ع) دادند ، کارهای بزرگی می توانند انجام دهند.

در پایان سخنان احمدی نژاد ، علی لاریجانی ، ضمن تشکر از رییس جمهور گفت: البته خوب بود آقای رییس جمهور در مجلس می ماندند و به سخنان نماینده ها گوش می کردند.

عصرایران