سیزده محسن چاووشی نحس نیست!

هفت صبح: درباره جدیدترین آلبوم محسن چاوشی به نام «من خود آن سیزدهم» که بالاخره بعد  از حاشیه‌های ریز و درشت وارد بازار شد

  آلبوم جدید چاوشی مانند دیگر کارهایش هم مخالفان سرسختی دارد و هم موافقان پروپا قرص. جدای از کسانی که تعصبی در مورد خواننده محبوب‌شان حرف می‌زنند یا صرف علاقه نداشتن به خواننده آن را می‌کوبند، استدلال‌های جالبی برای خوب یا بد بودن آلبوم در این روزها شنیده می‌شود. نقد و نظرهایی که گاه به کلیت موسیقی روز کشور برمی‌گردد و گاه در مورد شخص محسن چاوشی و آلبوم «من خود آن سیزدهم» مطرح می‌شوند.

 اتفاقا محسن چاوشی از این نظر خواننده پویایی است. طیف گسترده‌ای از مردم کارهای او را گوش می‌کنند و نظرات دقیقی هم در مورد جزئیات آثارش می‌دهند. اگر سری به وبلاگ‌ها و سایت‌های موسیقی بزنید می‌بینید که هوادار و غیر هوادار چگونه در مورد جزء به جزء آلبوم چاوشی نظر داده‌اند و آن را شکافته‌اند. این حساسیت در بین مخاطبان شاید بهترین ابزاری باشد که خواننده و هنرمند را وادار به پویا بودن و تغییر روز به روز بکند. هرچند این تغییرات لزوما همیشه مثبت نیست!

  زمانی كه در مورد تغییرات در آلبوم جدید محسن چاوشی «من خود آن سیزدهم» صحبت می‌کنیم با چیزی که تا به حال در مورد سبک کاری او صحبت شده بسیار متفاوت است. چاوشی من خود آن سیزدهم، گویا از یک دنیای موسیقی دیگر آمده است که فقط کمی لحن و وابستگی‌ها به تنظیم را از دنیای گذشته خود به همراه دارد.

تفاوت آنقدر محسوس و زیاد است که مخاطب تا مدت‌ها در شکی به سر می‌برد که آیا این محسن چاوشی است یا نه؟ این تفاوت از ترانه یا درواقع بهتر است بگوییم شعر شروع می‌شود تا نگاه متفاوت به آهنگسازی و تنظیم و البته از همه مهم‌تر لحن چاوشی که امضای شخصی او در تمام کارهایش به حساب می‌آید. لحنی كه  از اولین کارهای زیرزمینی با او همراه بوده و توانسته تا به امروز هم آن را حفظ کند.

  ترانه مشکل عمومی موسیقی پاپ ماست. تنها خلاصه به آثار محسن چاوشی نمی‌شود. البته یک حقیقت تلخ هم وجود دارد. هیچ‌گاه برای ترانه استاندارد خوبی وجود ندارد. تمام کسانی که ترانه را نقد و بررسی می‌کنند هیچ‌گاه به استاندارد خاصی در ترانه اشاره نمی‌کنند. با این وجود همه چیز نسبی است. هر چند در این نسبیت ما رو به تعالی سیر نمی‌کنیم، اما حداقل دست منتقد برای مقایسه باز است.

آثار محسن چاوشی از دیدگاه ترانه‌سرایی همیشه روی یک خط سینوسی قرار داشته که اوج و فرودهای با اختلافی دارند. این اتفاق یک دلیل عمده می‌تواند داشته باشد. اینکه خودچاوشی هم در یک خط مستقیم حرکت نمی‌کند. او مدام تغییر سبک می‌دهد و در گستره پهنی از موسیقی پاپ و راک در حال رفت و آمد است. خواننده‌ای که آلبوم‌های اول او مانند خودکشی و متاسفم، فضایی کاملا تلخ و سیاه دارد، در آلبوم‌های اخیر خود به آهنگ‌های بندری و شش و هشتی می‌رسد که همه را به تعجب وا می‌دارد.

 این تغییر سبک طبیعتا در ترانه‌های او هم تاثیر زیادی دارد. خیلی طبیعی است که برای یک ترانه بندری و شاد نمی‌تواند شعری تلخ و سیاه استفاده کند. و برعکس. شاید از نظر هنرمند این تغییر رویه نقد درستی نباشد، اما درست جایی به مشکل برمی‌خوریم که خواننده با یک تغییر ژانر، ذهنیت مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. جدای از ویژگی‌های فنی موسیقی و اینکه آیا محسن چاوشی توانایی اجرای این گستره را دارد یا نه، این آشفته کار کردن باعث آشفتگی ذهن مخاطب هم می‌شود.

 نخی که حرفه‌ای پاراگراف بالا را به هم وصل می‌کند، ترانه است. ترانه بار اصلی این آشفتگی را به دوش می‌کشد. در آخرین آلبوم چاوشی سعی کرده از بار سنگین خودش را رها کند. با استفاده از اشعار کلاسیک. البته شاید ایده جمع‌کردن چنین آلبومی اساسا بر اشعار کلاسیک بوده. در هر دو صورت این اولین‌بار نیست که یک خواننده پاپ به سمت خواندن اشعار کلاسیک رفته است اما در بین همه آنها می‌توان به هوشمندی چاوشی در زمینه انتخاب شعر بیشتر اذعان کرد.

 هوشمندی که باعث شده شعر و موسیقی تلفیق بهتری با هم داشته باشند. لازم نیست آهنگساز و خواننده که در این آلبوم در یک جایگاه ایستاده‌اند انتظار همه را از این تلفیق برآورده کنند، نفس انجام چنین کاری در موسیقی ما شجاعت یا اعتماد به نفسی می‌خواهد که چاوشی به خوبی دارد.

  تنظیم همیشه یکی از ویژگی‌های آلبوم‌های چاوشی بوده. تنظیم حتی سهم بیشتری از فرآیند تولید یک آهنگ را نسبت به آهنگسازی دارد. تنظیم خوب می‌تواند ضعف‌های دیگر آهنگ مانند ترانه یا آهنگسازی را بپوشاند. مخصوصا در سبک‌های پاپ و راک که دست تنظیم‌کننده باز است و با طیف گسترده‌ای از سازهای کلاسیک و الکترونیک مواجه است. در اینگونه موارد تنظیم خوب و متفاوت انجام دادن کاری بسیار دشوار و حساسی است. اگر نگاهی به سیر کارهای چاوشی کنید می‌بینید که سبک کاری او بسیار وابسته به تنظیم‌کننده‌هایی بوده که در این مدت با او همکاری می‌کردند.

 محمدرضا آهاری تنظیم آلبوم یه شاخه نیلوفر را بر عهده داشت. آلبومی که همچنان به عقیده نویسنده بهترین آلبوم چاوشی در بین آلبوم‌های رسمی اوست. یکی از ویژگی‌های «یه شاخه نیلوفر» تنظیم خوب آن است. تنظیمی که با شناسنامه حرفه‌ای چاوشی که پیش از انتشار اولین آلبوم رسمی‌اش او را با آن می‌شناختند. پیوستن شهاب اکبری به محسن چاوشی برای تنظیم آهنگ‌ها همراه بود با تغییر سبک آهسته و آرامی از او که در آلبوم‌های بعدی به خوبی مشهود بودند.

 این سیر تغییرات ادامه داشت تا آنجا که در «پرچم سفید» شما با تنظیمی متفاوت از این خواننده روبه‌رو بودید اما اوج تفاوت در تنظیم‌ها را می‌توانید در «من خود آن سیزدهم» ببینید. جایی که پای سازهای مقامی سنتی مانند تنبور و سه‌تار به تنظیم‌ها باز می‌شود. پیش از این چاوشی تجربه استفاده از یک ساز سنتی (سنتور) را در کارهای خود داشته است اما در «من خود آن سیزدهم» کارکرد سازهای سنتی کاملا فرق دارد.

  با دو نگاه می‌شود در مورد آلبوم چاوشی به جمع‌بندی رسید. اول اینکه این آلبوم را جدای از سوابق خواننده و گروهش و به صورت تکی نگاه کنیم. در این نگاه نباید نگاهی به گذشته داشته باشید و فرض کنید که این تنها آلبوم چاوشی است که به بازار ارائه شده. در این صورت آلبوم نقاط ضعف و قوت زیادی دارد که در بالا به بعضی از آنها اشاره شد. نقاط ضعف و قوتی که می‌تواند یک برآیند قابل قبولی داشته باشد اما فقط قابل قبول. نه عالی و نه خوب.

قطعا چاوشی با این آلبوم به تنهایی نمی‌توانست سوپر استار شود. شاید اگر «من خود آن سیزدهم» اولین آلبوم او بود این مقدار مقبولیت و شهرت را در میان مردم کسب نمی‌کرد. چاوشی در این آلبوم یک خواننده کاملا معمولی است. خواننده‌ای که تلاش‌های قابل ستایشی برای نوآوری و حرکت پویا در موسیقی پاپ انجام داده، اما نتیجه چندان چشمگیری ندارد. از طرفی نگاه او به استفاده از اشعار کلاسیک نگاه نویی است و از طرف دیگر تلاش‌های خوبی برای تلفیق آنها انجام شده اما فقط تلاش خوب. نتیجه قطعا کامل نیست و نیاز به کار بیشتری دارد.

نگاه دوم این است که آلبوم را در ادامه سیر کارهای چاوشی ببینید. بعد از آلبوم‌هایی مانند «یه شاخه نیلوفر» یا آلبوم‌های ماقبل آن که به صورت غیررسمی منتشر شدند. در ادامه موسیقی فیلم سنتوری که می‌توان به عنوان شاهکار چاوشی در سال‌های گذشته از آن اسم برد.

حتی در ادامه «ژاکت» و «حریص» که بهترین آلبوم‌های چاوشی نبودند ولی سطح قابل قبولی داشتند. در این نگاه «من خود آن سیزدهم» آلبومی نیست که طرفداران چاوشی، خواننده محبوب‌شان را با آن بشناسند و اگر ضعیف‌تر از آلبوم‌های قبلی نباشد، قوی‌تر هم نیست.

روزنامه تماشا: بالاخره انتظار مخاطبین آقای خاص به پایان رسید و آلبومی که مدت ها منتظرش بودند، منتشر شد. چاووشی پنج سال زحمت کشید تا بالاخره «من خود آن سیزده ام» آماده انتشار شد. آلبومی که در آن ورژنی متفاوت را از چاووشی به تماشا نشسته ایم.

قرار بود این آلبوم به عنوان آلبوم نخست چاووشی منتشر شود اما این اتفاق نیفتاد و امروز آقای چاووشی از این موضوع خوشحال است و می گوید باید گوش ها را برای شنیدن این آلبوم آماده می کرده.

«من خود آن سیزده ام» موفق ترین آلبوم چند وقت اخیر موسیقی ایران است. به همین دلیل به سراغ محسن چاووشی کم حرف رفتیم تا در مورد آلبوم و اتفاقاتش و همچنین آلبوم بعدی اش صحبت کنیم.

چی شد که برای آلبوم «من خودآن سیزده ام» به سراغ اشعار کلاسیک رفتی؟

- راستش همیشه به اشعار کلاسیک و ادبیات کهن ایران علاقمند بودم. قبل از اینکه مجوز «یه شاخه نیلوفر» را بگیرم، دوتا از اشعار مولانا (که بعدا در آلبوم سیزده منتشر شد) را ساخته و با این اشعار رابطه خوبی برقرار کرده بودم. آن زمان «کو به کو» و یکی دیگر از اشعار مولانا را ساخته بودم که با این مطلع شروع می شد «بشنیده ام که عزم سفر می کنی، نکن ...» که البته این آهنگ در آلبوم قرار نگرفت و منتشر نشد.

همانطور که گفتم، به این سبک از اشعار علاقه داشتم اما این فرصت دست نداد تا این علاقه را وارد کارم کنم تا اینکه به «من خود آن سیزده ام» رسیدم و این آلبوم نقطه خوبی بود تا بتوانم با دیدی جدی تر به این نوع ادبیات نگاه کنم و از اشعار شعرای کلاسیک استفاده کنم. در اینجا لازم است از علیرضا رضایی تشکر کنم که برای شناخت بیشتر این سبک از ادبیات، کمک های زیادی به من کرد و با معرفی کتاب های مختلف باعث شد به شناخت بهتری نسبت به ادبیات کلاسیک دست پیدا کنم.

کدام یک از آهنگ های این آلبوم به حس خود محسن چاووشی دلپذیرتر است؟

- اگر بخواهم با صداقت صحبت کنم آهنگ «شیر مردا» به حس این روزهای خودم نزدیکتر است.

«بهرام گور» آهنگی است که در سه دقیقه ابتدایی، خبری از صدای تو نیست و دقایق پایانی، خواندن تو شروع می شود، از ارائه چنین سبکی به مخاطبت نترسیدی؟

- نه ترسی از این موضوع نداشتم. من همیشه در کارهایم ریسک می کنم. می خواستم با این آهنگ خودم را محک بزنم و ببینم آیا می توانم موسیقی بی کلام بسازم یا خیر. البته باید به این نکته هم توجه داشت که موسیقی بی کلامی که در ابتدای این آهنگ وجود دارد، فضا را برای اجرای آن چند بیت توسط من، آماده می کند.

فکر می کنی این تراک، تجربه موفقی در زمینه ساخت موسیقی بی کلام برایت بود؟

- این را باید به عهده شنونده ها گذاشت، ولی فکر می کنم توانسته ام از عهده این کار بربیایم.

«من خود آن سیزده ام» 48 ساعته به انتشار مجدد رسید، چنین استقبالی را پیش بینی می کردی؟

- فکرش را نمی کردم که این اتفاق بیفتد. وقتی متوجه این قضیه شدم و استقبال مردم و رضایت آنها به گوشم رسید، خستگی این پنج سال از تنم خارج شد و احساس کردم زحماتم نتیجه خوبی به همراه داشته است.

در آلبوم قبلی نشان دادی تنظیم را به خوبی می شناسی، چرا در این آلبوم زیاد روی موضوع تنظیم تمرکز نداشتی؟

- در این مورد ترجیح دادم ریسک نکنم. البته روی تنظیم همه قطعات آلبوم نظارت کامل داشتم و اینطور نبود که کار را به تنظیم کننده ها بسپارم و بروم! مخصوصا روی ترانه «بهرام گور» که توسط شهاب اکبری تنظیم شد، نظارت دقیق تری داشتم و کار با وسواس زیادی پیش رفت.

می توان گفت «من خود آن سیزده ام» نقطه عطف کار چاووشی است؟

- بله، من هم موافقم که این آلبوم تا امروز به عنوان نقطه عطف آثار من محسوب می شود.

«من خود آن سیزده ام» قرار بود با عنوان آلبوم اولت منتشر شود، اگر این اتفاق می افتاد قطعا مسیر حرفه ای ات به طور کلی تغییر می کرد، قبول داری؟

- شک نکن این اتفاق می افتاد. البته الان که داریم با هم صحبت می کنیم، از این موضوع خوشحالم که این آلبوم به عنوان آلبوم اول من وارد بازار نشد چون من باید گوش مخاطب را برای شنیدناین آلبوم، که از چنین اشعار و سبکی برخوردار است، آماده می کردم. بعد از «سنتوری» فضا برای انتشار «من خود آن سیزده ام» آماده نبود. در این چند سال سعی کردم گوش مخاطب را برای شنیدن این اثر آماده کنم و حتی از تهیه کننده هم خواهش کردم. این آلبوم را منتشر نکند تا من بستر لازم برای انتشار آن را فراهم کنم. اینجا جا دارد از آقای دهقان برای صبوری که در مورد انتشار آلبوم به خرج دادند تشکر ویژه ای داشته باشم.

تو با تراک «پرچم سفید» و حالا با تراک «من خود آن سیزده ام» نشان دادی که خیلی راحت می توانی در قالب یک آهنگ چند دقیقه ای، برای مردم قصه روایت کنی. چطوری توانستی به این قصه گویی و موسیقی روایی دست پیدا کنی؟

- سعی می کنم اول خودم شعر را با تمام وجود درک کنم و بعد آن را اجرا کنم. من این اشعار را طوری خواندم که شاعر روایت کرده، همین.

تو در این سال ها که کاری کردی که مردم تو را با موسیقی ات بشناسند نه تصویرت، وقتی اسم تو را در اینترنت سرچ می کنیم، بیشتر از اینکه عکس خودت را ببینیم، تصاویری از کاور آلبوم هایت را مشاهده می کنیم، این موضوع برنامه ریزی شده بود یا اتفاقی؟

- واقعا برنامه ریزی برای این کار نداشتم. من سعی کردم به جای وقت گذاشتن برای عکاسی و پرداختن به مسائل حاشیه ای، روی کارم تمرکز کنم.

درست روزهای ابتدایی انتشار «من خودآن سیزده ام» بود که تو را در استودیو و مشغول ضبط تراک های جدید دیدم، کارهای آلبوم جدید را آغاز کرده ای؟

- من همیشه در حال ساخت کارهای جدید هستم. چه قرار باشد آلبوم جدیدی منتشر کنم چه نه! من هیچ وقت هیچ آهنگی را مشخصا برای آلبوم نساخته ام. این قطعات در نهایت در کنار هم جمع می شوند و یک آلبوم را تشکیل می دهند.

بهروز صفاریان در آلبوم جدیدت چه نقشی دارد؟

- من و بهروز صفاریان قبل از اینکه با هم وارد همکاری شویم، دوستان خوبی برای هم بودیم و هر وقت در مسائل کاری با مشکل مواجه می شدم از مشورت های بهروز استفاده می کردم اما در فضای موسیقی فضاهای متفاوتی نسبت به هم داشتیم. همکاری ما یک مقدار سخت بود. خوشبختانه با صحبت هایی که داشتیم به جمع بندی رسیدیم و بالاخره همکاری مشترکمان را آغاز کردیم.

بهروز در آلبوم جدیدت صرفا به عنوان تنظیم کننده حضور دارد؟

- بهروز در آلبوم بعدی هم به عنوان تنظیم کننده حضور دارد و هم به عنوان مشاور هنری. در واقع در نهایت همه چیز از فیلتر او عبور خواهد کرد و نهایی خواهد شد.

خودت هم در زمینه تنظیم کارخواهی کرد؟

- در آلبوم بعدی با حسین صفا، مونا برزویی، روزبه بمانی و حسین غیاثی همکاری خواهم داشت.

همکاری ات با روزبه هم یکی از سورپرایزهای آلبوم بعدی تو خواهد بود. حضور بهروز صفاریان چقدر باعث شکل گیری همکاری چاووشی و روزبه بمانی شده؟

- من دو سال پیش، یعنی زمانی که هنوز با بهروز در مورد همکاری و آلبوم جدید صحبت نکرده بودم، با روزبه بمانی در مورد کار صحبت کردم و با هم در ارتباط بودیم.

و قرار است چند ترانه از روزبه داشتی باشی؟

- هنوز تعداد تران ها مشخص نیست.

آغاز همکاری تو و بهروز صفاریان باعث ایجاد گمانه زمانی هایی در این مورد شد که بهروز آمده تا به عنوان رهبر ارکستر چاووشی در اولین کنسرت او، روی استیج قرار بگیرد، این موضوع را تایید می کنی؟

- بهروز صفاریان را همه می شناسند و از توانایی های او باخبرند، بدون شک کسی بهتر از بهروز برای رهبری ارکستر من وجود ندارد. راجع به کنسرت هم با هم صحبت هایی داشته ایم و قرار است با هم روی صحنه حاضر شویم.

اواخر سال گذشته شایعه شده بود که سالن 12 هزار نفری آزادی را برای اولین کنسرتت اجاره کرده ای، این موضوع صحت دارد؟

- نمی دانم این شایعات را چه کسانی و برمبنای چه دلیلی می سازند اما باید بگویم، نه! این شایعه هم مثل خیلی از شایعه های دیگر صحت ندارد.

اصلا برنامه ریزی برای کنسرت داری؟

- بله، برنامه ریزی های لازم در این مورد انجام شده است. البته هنوز تاریخ و مکان آن مشخص نیست و به محض نهایی شدن، نتیجه را اعلام خواهم کرد.

ترانه «تبر» را تو سال ها پیش اجرا کردی و این روزها دوباره توسط روزبه نعمت اللهی اجرا شده، در این زمینه چه نظری داری؟

- من اطلاعی راجع به این موضوع نداشتم. خانم رضایی صاحب اثر است و می تواندآن را به هر کسی که دوست دارد واگذار کند.

و آخرین سوالم هم درمورد آهنگی است که این روزها به نام تو در فضای مجازی منتشر شده. آهنگ «رویا» را تو خوانده ای؟

- من از این آهنگ اطلاعی ندارم و آن را نشنیده ام. فقط می توانم بگویم این آهنگ متعلق به من نیست.

فکر می کنی بعد از این آلبوم افراد بیشتری به طرفداران محسن چاووشی اضافه شدند؟

- فکر می کنم این اتفاق افتاد، البته بهتر است بگویی مخاطب! یکسری آدم که اصلا به آهنگ های محسن چاووشی گوش نمی دادند، با شنیدن این آلبوم به جمع مخاطبین من اضافه شدند و این اتفاق خوی است.

علیرضا عصار و فرمان فتحعلیان بعضی از اشعاری که تو در «من خود آن سیزده ام» خواندی را در آلبوم های قبلی خود اجرا کرده بودند، چرا به سراغ این اشعار رفتی؟

- من این آهنگ ها را با صدای این دوستان نشنیده بودم. از طرف دیگر این اشعار جزو آثار ملی است و هر کسی حق دارد از آن استفاده کند. بعد از این هم اگر کسی از این اشعار استفاده کند، اتفاقات خوبی می افتد.