«سونوگرافی دکتر محمود» و مالیخولیای محبوب من

این کتاب 180 صفحه ای به روابط پدران و پسران سلسله های ایرانی در طول تاریخ نگاهی طنز دارد و البته، داستان های این کتاب با وجود نگاه طنز، دارای سند و مدرک تاریخی است. خلاصه اینکه «من و باباشاهم» شامل 24 داستان کوتاه طنز است که به ترتیب سیر تاریخ ایران مرتب شده.

مجله چلچراغ:

قصه های یکی و بابایی که مثلا شاه بود

 در ابتدا تشکر می کنم از آقای س.ص.زند که این فرصت را برایم فراهم کرد که درباره کتاب طنزآمیز «من و باباشاهم» بنویسم و دیگر اینکه تشکر می کنم از آقای احسان ناظم بکایی که این کتاب را نوشته. در مرتبه بعدی باید از انتشارات حوض نقره تشکر کنم که این کتاب را منتشر کرده. جا دارد از خودم هم تشکر کنم و تشکر کردن از خود که دلیل نمی خواهد، می خواهد؟ و اما کلا این کتاب چیست؟

اسم کتاب تقریبا محتوایش را لو می دهد: «من و باباشاهم» و البته این بار لو دادن به معنی منفی نیست. یعنی ما با خواندن کتاب می فهمیم که محتوایش درباره چیست. البته برای آنها که مثل بنده کتاب را در دسترس دارند، این ماجرا خیلی خیلی ساده تر است. شما می توانید به سادگی مقدمه کتاب را بخوانید و درباره اش اطلاعات کسب کنید.

این کتاب 180 صفحه ای به روابط پدران و پسران سلسله های ایرانی در طول تاریخ نگاهی طنز دارد و البته، داستان های این کتاب با وجود نگاه طنز، دارای سند و مدرک تاریخی است. خلاصه اینکه «من و باباشاهم» شامل 24 داستان کوتاه طنز است که به ترتیب سیر تاریخ ایران مرتب شده و در ابتدای هر بخش هم کاریکاتوری مرتبط با آن به تصویر کشیده شده است. «سونوگرافی دکتر محمود»، «سنجاق سازی چنگیز و پسران به غیر از پسربزرگه» و «بیا این کله رو بکن»، «مگر قند هم هار می شود؟» عنوان چند داستان از کتاب است. باز هم تشکر می کنم.

مالیخولیای محبوب من

یکی از کتاب هایی که بهاره رهنما مطالعه کرده و آن را دوست داشته، مجموعه شعری با نام «تو را دوست دارم چون نان و نمک» اثر ناظم حکمت است که احمد پوری آن را ترجمه کرده. شعرهای این کتاب که گزیده ای از کارهای این شاعر تواناست، عاشقانه هستند. البته خود رهنما هم تا امروز چند کتاب منتشر کرده و به ما هم پیشنهاد می کند کتاب «مالیخولیای محبوب من» را که یک مجموعه داستان است، بخوانیم. این کتاب که چندین بار تجدید چاپ شده، هشت داستان کوتاه دارد که در واقع به هم مرتبط هستند و مسائلی که در این داستان ها به آن پرداخته شده، درباره زنان و مسائل مربوط به آنهاست.

کتابفروشی ها «زیباتر» می شوند

 سال های قبل وقتی تب نمایشگاه کتاب همه گیر می شد، من هم یک یا دو روز خودم را در میان سیل جمعیت نمایشگاه رونده گم می کردم و با پرسه زدن در میان غرفه های شبستان ساعت می گذراندم اما امسال روزهای نمایشگاه را جور دیگری گذرانم و تصمیم گرفتم این بار بدون حضور در نمایشگاه، کتاب هایی را که می خواهم، از یک کتابفروشی تهیه کنم.

پیرو همین تصمیم پاشنه ها را ور کشیدم و راه افتادم تا به کتابفروشی مورد نظرم سر بزنم. کتابفروشی را قبلا چند بار وقتی سوار بر ماشین طی طریق می کردم، دیده بودم و از همان اولین یا دومین دیدار سرسری، دوست داشتم تا به کشف این کتابفروشی بشتابم.

وارد کتابفروشی که می شوم، بوی عود و نور ملایم یک حس سرخوشی آرامشبخش در تک تک سلول هایم جاری می کند. همانطور که فهرست کتاب های دلخواهم را از کوله پشتی بیرون می آورم، به طرف قفسه های کتاب می روم. چشم چشم می کنم تا کتاب «زیباتر» سینا دادخواه را پیدا کنم. این کتاب دومین کتابی است که از دادخواه منتشر می شود.

چند کتاب آنطرف تر داستان «یخ» سینا حشمدار را می بینم و به همین راحتی دومین کتاب فهرستم هم تیک می خورد. هر دو این کتاب ها توسط نشر زاوش منتشر شده اند. کتاب بعدی که به دنبالش می گردم، «روضه نوح» حسن محمودی است. این کتاب را به تازگی نشر ثالث منتشر کرده است. «روضه نوح» ظاهرا شوخی اش گرفته و برخلاف کتاب های قبلی تمایلی به راحت پیدا شدن ندارد، به همین دلیل سراغ کتاب های بعدی فهرست می روم. «شاهد»، «ژلوزی» و «تودرتو» سه کتاب از آلن روب گریه هستند که منوچهر بدیعی ترجمه کرده و توسط نشر نیلوفر منتشر شده اند.

خدا را شکر این سه کتاب هم مثل بچه خوب خیلی زود خودشان را نشان می دهند و کار من را ساده می کنند. می خواهم برای پرداخت پول به طرف صندوق بروم که کتاب دست پسر فروشنده توجهم را جلب می کند. «دکتر داتیس» حامد اسماعیلیون با اینکه جزو فهرست نیست، اما فرورفتگی پسر در کتاب کافی است تا مجابم کند که به انتهای فهرست اضافه شود.

«دکتر داتیس» و بقیه کتاب ها را محکم در بغلم نگه می دارم و به طرف صندوق می روم. آخرین لحظه باز هم سراغ «روضه نوح» را از فروشنده می گیرم اما فایده ای ندارد و این کتاب هنوز به دستشان نرسیده است. کتاب ها را برمی دارم و همانطور که به فهرستم نگاه می کنم، با لبخندی پیروزمندانه از کتابفروشی خارج می شوم.

عقاید یک کارخانه دار دیوانه

رمان «عقاید یک دلقک»، عاشقانه ترین کتاب هایی بود که در زندگی ام خواندم. کتاب فوق العاده قشنگ و با معنایی که حتما توصیه می کنم بخوانیدش. یکی از بهترین و با معنی ترین آثاری که هم قصه اش تو را با خودش می برد و هم بعد از تمام کردن کتاب، حس می کنی به چیزهای جدیدی رسیدی.

ماجرای کتاب در ارتباط با پسری به اسم شینر است که در یک خانواده پولدار آلمانی به دنیا آمده. او برای اینکه مالیات ندهد، به شغل دلقکی روی می آورد. شینر عاشق دختری کاتولیک و فوق العاده مذهبی می شود اما دختر رهایش می کند تا با مردی مذهبی و کاتولیک ازدواج کند. دلقک داستان ما، تقریبا همه چیزش را از دست داده است.

توصیف ها و شخصیت پردازی های فوق العاده جالب و قوی خواننده را خیلی خوب به خودش جذب می کند. نویسنده توانسته در این کتاب، احساسات یک مرد را پس از رفتن همسرش، بسیار تاثیرگذار و واقعی نشان دهد. در کنار این عشق و احساسات قوی، هاینرش بل توانسته بسیار قوی به انسان بودن و مسائل انسانی بپردازد؛ انسانی که همواره آزادی اش مورد توجه و بحث بوده است. کتاب «عقاید یک دلقک» توسط نشر چشمه با ترجمه محمد اسماعیل زاده منتشر شده است.

توضیح چلچراغ: ترجمه دیگری از «عقاید یک دلقک» توسط نشر جامی با ترجمه شریف لنکرانی منتشر شده است.

کتابی دیگر از عمو شلبی

اسم رضی هیرمندی و شل سیلور استاین به هم گره خورده، شاید به دلیل اینکه او اولین بار عمو شلبی را با ترجمه کتاب «درخت بخشنده» به ما معرفی کرد. این مترجم که تقریبا همه کارهای استاین را به فارسی ترجمه کرده، این بار با کمک همسرش، یعنی خانم مهرنوش پارسانژاد، کتاب «با همه چی» را به فارسی برگردانده است.

«با همه چی» به لحاظ سبک، زبان، بیان و تصویرسازی مانند آثار قبلی استاین است و گردآورندگان تلاش کرده اند همه حساسیت هایی که شل برای چاپ آثارش داشت، در چاپ این اثر رعایت کنند. این اثر به صورت همان سه اثر قبلی استاین چاپ شده، انگال «شل» زنده بوده و این اثر را با امضای خودش روانه بازار کرده است.

هیرمندی درباره تاخیر ترجمه این کتاب گفته است: «کتاب در آمریکا اواخر سال 2012 منتشر شده و من نمی دانم چرا این اثر شل با یک تاخیر 12 ساله پس از مرگ نویسنده اش چاپ شده اما به محض اینکه متوجه چاپ آن شدم، شروع به ترجمه اش کردم.»

انتشارات افق کتاب «با همه چی» را در 208 صفحه با قیمت 11 هزار تومان منتشر کرده است.

آشنایی بازندگی دکتر محمود حسابی

پدرش (سید عباس معزالسلطنه) و مادرش (گوهرشاد حسابی) هر دو اهل تفرش بودند. او چهار سال اول دوران کودکی‌اش را در تهران سپری نمود. سپس به همراه والدین و برادرش عازم شامات شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و مرارتهای دوری از میهن، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا می‌گرفت. او قرآن کریم و دیوان حافظ را از حفظ می‌دانست. وی اعتقادی ژرف به قران داشت. او همچنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت. محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت. آرامگاه (خانوادگی) وی در شهر تفرش قرار دارد

تحصیلات

شروع تحصیلات متوسطه او مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو، به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در کالج آمریکایی بیروت به تحصیلات خود ادامه داد. در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات، و در سن نوزده سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ نمود. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ التحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشه کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد. او همچنین در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت.

دکتر حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشتهٔ فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را، با ارائهٔ رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت نمود.

دکتر حسابی در دانشگاه پرینستون آمریکا تحت نظر پروفسور انیشتین فرضیاتی درباره «بی نهایت بودن ذرات» و «عبور نور از مجاورت ماده» ارائه نمودالگو:نیازمند مدرک. سپس در دانشگاه شیکاگو برای اثبات فرضیه‌هایش آزمایشاتی انجام داد.

شرکت راهسازی فرانسوی که او در آن مشغول به کار بود، به پاس قدردانی از زحماتش، وی را برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام کرد. در سال ۱۹۲۴ میلادی به مدرسه عالی برق پاریس راه یافت و در سال ۱۹۲۵ میلادی فارغ التحصیل شد.

زبان‌های خارجی

حسابی علاوه بر زبان فارسی، به زبان عربی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی تسلط داشت. در تحقیقات علمی خود از زبان‌های سانسکریت، لاتین، یونانی، پهلوی، اوستایی، ترکی، ایتالیایی و روسی نیز استفاده می‌نمد

فعالیت‌های شغلی و اجتماعی

او هم‌زمان با تحصیل در رشته معدن، در راه آهن برقی فرانسه نیز کار می‌کرد. پس از فارغ التحصیل شدن در رشته معدن، در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت «سار» به کار مشغول شد.

وی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و به پایه گزاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گزاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت.

وی همچنین در کابینه محمد مصدق، وزیر فرهنگ بود.

موسیقی

حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. وی با کمک تنی چند از دانشجویان خود در دانشسرای عالی توانست تغییراتی در کاسه سه تار (ساز ایرانی) ایجاد نماید.

ورزش

وی در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا .

افتخارات

وی به سبب تلاش‌های خستگی ناپذیر لقب پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران در کشور را کسب نمود.

ایشان همچنین به دریافت بالاترین نشان علمی فرانسه یعنی لژیون دونور مفتخر گردید.

وی درسال ۱۹۹۰ به عنوان «مرد اول علمی جهان» برگزیده شد.

خدمات

اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)

اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشک)

اولین مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران

پایه گزاری اولین مدارس عشایری کشور

پایه گزاری دارالمعلمین عالی

پایه گزاری دانشسرای عالی

ساخت اولین رادیو در کشور

راه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور

راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور

راه اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور

راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران

محاسبه و تعیین ساعت ایران

پایه گزاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد

شرکت در پایه گزاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی

تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران

پایه گزاری دانشکده فنی دانشگاه تهران

پایه گزاری دانشکده علوم دانشگاه تهران

پایه گزاری شورای عالی معارف

پایه گزاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران

پایه گزاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام‌های موسیقی ایرانی به روش علمی

پایه گزاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش‌های موسیقی

پایه گزاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی

پایه گزاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

پایه گزاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران

پایه گزاری سازمان انرژی اتمی ایران

پایه گزاری اولین رصدخانه نوین در ایران

پایه گزاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها در شیراز

پایه گزاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان

پایه گزاری کمیته پژوهشی فضای ایران

ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)

تدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی استاندارد

تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت

پایه گزاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الکترونیک، فیزیک، فیزیک اپتیک، هوش مصنوعی)

راه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور

ایجاد اولین کارگاه‌های تجربی در علوم کاربردی در ایران

ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور

مقالات علمی منتشر شده

چنانچه از جستجوی مجلات علمی آن زمان به دست می‌آید، ایشان صاحب شش مقاله علمی در زمینه فیزیک هستند که هیچکدام از نظر علمی قابل توجه به نظر نرسیده‌اند.

و به همین خاطر نشان Commandeur de la Légion d'honneur به ایشان اهدا گردید!

خلاصه ای از تئوری معروف او:

دکتر حسابی یکبار تابستان برای مدت کوتاهی به ایران بازگشت و در خانه ای متعلق به آقای جمارانی تابستان را سپری می کرد و در همین ایام در حین مطالعات به این فکر افتادند که علت وجود خاصیتهای ذرات اصلی باید در این باشد که این ذرات بی نهایت گسترده اند و هر ذره ای در تمام فضا پخش است و نیز هر ذره ای بر ذرات دیگر تاثیر می گذارد. به این ترتیب به فکر آزمایشی افتاد که این نظریه را اثبات و یا نفی کند . او با خود فکر کرد اگر این تئوری صحیح باشد باید چگالی یک ذره مادی به تدریج با فاصله از آن کم شود و نه اینکه یک مرتبه به صفر برسد و نباید ذره مادی شعاع معینی داشته باشد. پس در اینصورت نور اگر از نزدیکی جسمی عبور کند باید منحرف شود و پس از اینکه محاسبات مربوط به قسمت تئوری این نظریه را به پایان رسانید پس از بازگشت به امریکا به راهنمایی پرفسور انیشتین در دانشگاه پرنیستون به تحقیقات در این زمینه پرداخت. پرفسور انیشتین قسمت نظری تئوری را مطالعه کرد و دکتر حسابی را به ادامه کار تشویق کرد. دکتر حسابی به راهنمایی پرفسور انیشتین به تکمیل نظریه پرداخت سپس یک سال دیگر در دانشگاه شیکاگو به کار پرداخت و آزمایشهایی در این زمینه انجام داد. وی با داشتن یک انتر فرومتر دقیق توانست فاصله نوری را در عبور از مجاورت یک میله اندازه بگیرد و چون نتیجه مثبت بود آکادمی علوم آمریکا نظریه دکتر حسابی را به چاپ رسانید. برخی همکاران از نامأنوس بودن و جدید بودن این فکر متعجب شدند و برخی از این نظریه استقبال کردند.

شرح آزمایشهای انجام شده و نتیجه آن:

در اثبات این نظریه اگر در آزمایش, نور باریک لیزر از مجاورت یک میله وزین چگال عبور داده شود, سرعت نور کم می شود. در نتیجه پرتو لیزر منحرف میگردد. هرگاه پرتو لیزر بطور مناسبی از میان دو جسم سنگین که در فاصله ای از هم قرار دارند عبور داده شود انحراف آن هنگام عبور از مجاورت جسم اول و سپس از مجاورت جسم دوم به خوبی معلوم میشود و این انحراف قابل عکسبرداری است. این آزمایش گسترده بودن ذره را نشان می دهد. بر طبق این آزمایش انحراف زیاد پرتو لیزر فقط در اثر پراش نبوده بلکه مربوط به جسم است. بر حسب این نظریه هر ذره, مثلاً الکترون, کوارک یا گلویون نقطه شکل نیست بلکه بی نهایت گسترده است و در مرکز آن چگالی بسیار زیاد بوده و هر چه از مرکز فاصله بیشتر شود آن چگالی بتدریج کم می شود. بنابراین یک پرتو نور از یک فضای چگالی عبور کرده و شکست پیدا میکند و انحراف می یابد.

اختلاف تئوری بی نهایت بودن ذرات با تئوریهای قبلی:

در تئوریهای قبلی هر ذره قسمت کوچکی از فضا را در بر دارد یعنی دارای شعاع معینی است و خارج از آن این ذره وجود ندارد ولی در این تئوری ذره تا بی نهایت گسترده است و قسمتی از آن در همه جا وجود دارد. در تئوریهای جاری نیروی بین دو ذره از تبادل ذرات دیگر ناشی می شود و این نیرو مانند توپی در ورزش بین دو بازیکن رد و بدل می شود و این همان ارتباطی است که یبن آنها حاکم است و در تئوریهای جاری تبادل ذرات دیگری این ارتباط میان دو ذره را ایجاد میکند. مثلاً نوترون که بین دو ذره مبادله می شود, اما در تئوری دکتر حسابی ارتباط بین دو ذره همان ارتباط گسترده ایست که در همه جا بعلت موجودیت آنها در تمام فضا بین آنها وجود دارد.

ارتباط این تئوری با تئوری نسبیت انیشتین:

تئوری انیشتین می گوید: خواص فضا در حضور ماده با خواص آن در نبود ماده فرق دارد, به عبارت ریاضی یعنی در نبود ماده, فضا تخت است ولی در مجاورت ماده فضا انحنا دارد. اگر بگوییم یک ذره در تمام فضا گسترده است در هر نقطه از فضا چگالی ماده وجود دارد و سرعت نور به آن چگالی بستگی دارد به زبان ریاضی به این چگالی می توان انحنای فضا گفت.

ارتباط فلسفی این تئوری با فلسفه وحدت وجود:

در این نگرش همه ذرات جهان بهم مرتبط هستند. زیرا فرض بر این است که هر ذره تا بی نهایت گسترده است و همه ذرات جهان در نقاط مختلف جهان با هم وجود دارند.یعنی در واقع قسمت کوچکی از تمام جهان در هر نقطه ای وجود دارد.

عکسی از آخرین ساعات عمر پروفسور حسابی

موزه دکتر حسابی

اندک زمانی پس از مرگ دکتر حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه‌ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها و عکس‌های قدیمی و متن نطق‌ها و نوشته‌ها، از جمله پژوهش‌های مربوط به بی نهایت بودن ذرات، در آن به نمایش گذاشته شده‌است. این موزه در خیابان تجریش - خیابان مقصودبیک قرار دارد.