اولین باغ وحش در تهران

مجمع‌الوحوش ناصری اولین باغ‌وحش مدرن و واقعی کشورمان است

 

اولین باغ وحش در تهران
به هنگام سلطنت محمدشاه قاجار، میرزاحسین خان آجودانباشی مقدم ماموریت یافت تا به لندن عزیمت کند و پیرامون مسایل دخالت های وزیر مختار دولت انگلیس در امور ایران به مذاکره بپردازد.

آجودانباشی ابتدا به وین سپس پاریس و بعد لندن رفت و سفرنامه ای جامع در رابطه با سفرهای خود تدوین کرد که بعدها به صورت کتابی انتشار یافت که در آن کتاب چگونگی رسوخ و رشد فرهنگ غربی در ۱۵۰ سال گذشته را به خوبی نشان می داد. این کتاب که در سال ۱۳۵۶هـ..ش به چاپ رسید سه صفحه جالب توجهی در رابطه با ایجاد باغ وحش در پاریس داشت که در صفحات ۳۶۱ تا ۳۶۳ به آن اشاره کرده است که خواندنش خالی از لطف نیست:

«عمارات مرتبه به مرتبه بسیاری در گوشه و کنار باغ ساخته و هر آنچه طیور و حشرات الارض وجود داشت که به مرور از هر جنس آنها تعدادی زنده یا مرده، در آن عمارت نگاه داشته اند… بعضی ها را در یک قفس و یک خانه با وضعی به هم عادت داده اند که مطلقا اذیت قوی به ضعیف نمی رسد مثل شیر و میش، گرگ و بره، شاهین و صعوه یا مار و زاغ و…» «از جنس وحوش و طیور و سایر حیوانات بری و بحری، زنده باشد یا مرده، اقلا ۱۰ هزار در آن عمارت نگه داشته اند که بعضی از آنها در ایران معروف و مشهور نیست. از جمله ضرافه (زرافه) که رنگی شبیه به شتر دارد اما گردن و دست های پیشین اش دو برابر درازی دست و گردن شتر است و پاهای عقبش به غایت کوتاه بود مثل گاو و گاومیش.

 

در هر دو پا ناخن دارد وقت راه رفتن مانند شتر راه می رود و مثل مناره ها سرش به آسمان است. در پاریس که زنده نگاه داشته اند، منحصر به یکی است. اما مرده اش خیلی است و…» این متون که برای اولین بار شاه و درباریان را با پدیده ای به نام باغ وحش آشنا کرد، بعد از مرگ محمدشاه و آغاز سلطنت ناصرالدین شاه باعث شد که او که شیفته الگوبرداری از غرب و تفریحات عجیب و غریب بود تصمیم بگیرد باغ وحشی برای خود ترتیب دهد و شخصا به تربیت و نگهداری انواع و اقسام حیوانات وحشی بپردازد.

«مجمع‌الوحوش ناصری» در اصل باغ‌وحش مورد علاقه ناصرالدین‌شاه بود که به دستور او ساخته و در آن حیوانات گوناگونی نگهداری می‌شد. این باغ‌وحش در روزهای مختلف به خصوص آخر هفته‌ها و روزهای تعطیل مشتری‌های زیادی از بین مردم شهر تهران داشت که به تماشای حیوانات آن می‌رفتند. مجمع‌الوحوش ناصری اولین باغ‌وحش مدرن و واقعی کشورمان است که ناصرالدین‌شاه بعد از سفر به فرنگ دستور ساخت آن را داد. او که علاقه زیادی به حیوانات و شکار داشت در سفر به فرانسه به باغ‌وحش پاریس رفت و همین باعث شد تا وقتی که از فرنگ برگشت دستور ساخت باغ‌وحش را بدهد.

البته داستان نگهداری حیوانات در بین مردم ایران و به خصوص از سوی پادشاهان به دوران بسیار قدیمی‌تری بازمی‌گردد که نقش‌برجسته‌های به جای مانده از دوران هخامنشیان و ساسانیان مانند نقش‌برجسته‌های تخت‌جمشید بیانگر آن است. حتی طبق متون تاریخی در دوران‌های مختلف تاریخی از حیوانات در دربار پادشاهان برای نمایش‌های مخصوص در مراسم و مهمانی‌ها استفاده می‌شده. مثلا در خاطرات آدام اولئاریوس جهانگرد آلمانی که در سال 1637 میلادی و در دوران صفویه به اصفهان سفر کرده بود به نگهداری حیوانات از سوی دربار اشاره شده است.

 

اولین باغ‌وحش ایران در زمان ناصرالدین‌شاه ساخته شد

 

اما نکته جالب اینجاست که در دوران گذشته به جز دربار، تماشای اجرای نمایش‌های گوناگون توسط حیوانات از سوی مردم هم در خیابان‌های شهرها مشتریان زیادی داشته؛ «جیمز موریه» انگلیسی که در روز ۱۷ فوریه ۱۸۰۹ میلادی میهمان فتحعلی‌شاه قاجار بوده در خاطرات خود نوشته است که در راه رسیدن به کاخ سلطنتی در دو طرف میدان ارگ یک شیر و یک خرس را دیده که زنجیر شده بودند و مردم آنها را تماشا می‌کردند.

اما با همه اینها توجه ناصرالدین‌شاه و علاقه‌اش به نگهداری حیوانات بود که دلیلی شد برای راه‌اندازی و آشنایی ایرانی‌ها با باغ‌وحشی به سبک اروپایی و مدرن در کشور؛ همزمان با بازگشت شاه از سفر فرنگ یکی از دختران فتحعلی‌شاه که ساکن هندوستان بود برای نوه برادر خود یعنی ناصرالدین‌شاه، چند حیوان همچون فیل و طاووس از هند فرستاد. در این زمان او که به فکر راه‌اندازی باغ‌وحش بود بیشتر مصمم شد که هر چه زودتر باغ‌وحش خود را احداث کند.

«معیرالممالک» یکی از نوه‌های ناصرالدین‌شاه در خاطرات خود نوشته که در باغ‌ وحش ناصری حیواناتی چون ببر، پلنگ، شیر، خرس، کفتار، بوزینه، میمون و تعدادی طاووس در باغ آزادانه نگهداری می‌شدند. پزشک ناصرالدین‌شاه هم در نوشته‌های خود به انواع حیوانات باغ‌وحش اشاره کرده است.

در دست‌نوشته‌های او آمده که در باغ‌وحش ناصری چهار شیر نر و یک ماده از کوه‌های شیراز، سه ببر مازندران، یک یوز و سه پلنگ جاجرود و پنج خرس دماوند وجود داشته است. نکته بسیار جالب این خاطرات در آن است که در بین حیواناتی که پزشک شاه از آنها نام برده شیر شیراز و ببر مازندران به کلی منقرض شده‌اند و دیگر خبری از یوز و پلنگ جاجرود و خرس دماوند هم نیست و همه این اتفاق‌ها در کمتر از 150 سال رخ داده است.

 

در باغ‌ وحش ناصری حیواناتی چون ببر،شیر،خرس، کفتار در باغ آزادانه نگهداری می‌شدند

 

داستان تلگراف شیربان
درباره علاقه ناصرالدین‌شاه به حیوانات و به خصوص شیرها داستان‌های مختلفی هم در خاطرات درباریان و جهانگردان ثبت شده است که معروف‌ترین آنها داستان بچه شیر و تلگراف شیربان است. روزی یکی از شیرهای باغ‌وحش ناصرالدین‌شاه بچه‌ای به دنیا آورد، شاه که به تماشای بچه شیر رفته بود به شیربان دستور داد تا از طریق تلگراف لحظه به لحظه وضع بچه شیر و مادرش را به او گزارش کند.

شیربان در یکی از این تلگراف‌ها برای ناصرالدین شاه نوشت: «بحمدالله حال حیوان‌ها خوب است.» ناصرالدین شاه هم با دیدن این تلگراف ناراحت و عصبانی شد، چون که شیربان، شیرهای مورد علاقه او را «حیوان» خطاب کرده بود و به همین دلیل شیربان تنبیه و اخراج شد.

انتقال باغ‌وحش
با گسترش محدوده و حصار شهر تهران ،منطقه لاله‌زار و باغ‌وحش هم در داخل شهر جای گرفت و به همین دلیل ناصرالدین‌شاه دستور داد تا باغ‌وحش به منطقه دوشان تپه در شرق تهران که بسیار خوش آب و هوا بود و او در آن کاخی با حوض بسیار زیبا و بزرگ داشت منتقل شود.

بعد از کشته شدن ناصرالدین‌شاه، پادشاهان دیگر قاجار همچون مظفرالدین شاه هم توجه خاصی به باغ‌وحش و نگهداری حیوانات داشتند و حتی به تعداد حیوانات مختلف باغ‌وحش افزوده شد اما با روی کار آمدن حکومت پهلوی و تاج‌گذاری رضاخان توجه به باغ‌وحش هم کم‌کم فراموش شد و حتی اولین باغ‌وحش تهران هم از بین رفت.
منبع : tebyan.net

ویدیو مرتبط :
باغ وحش تهران

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

گشتی در باغ وحش تهران ( قسمت اول )

 

راهنمای بازدید و آشنایی با حیوانات باغ وحش ارم تهران :

 

اولین باغ وحش ایران در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در بخشی از قصر دوشان تپه ساخته شد. این باغ وحش برای تفنن شاه بود ودر ان مجموعه ای از شهرهای ایرانی و تعدادی هم ببر مازندران نگهداری می شد؛ دو جانوری که دیگر در ایران و حتی در باغ وحش های آن هم وجود ندارند. در این دوره به جز زمانی که شاه به آنجا می آمد، بازدید برای عموم آزاد بود و کم کم باغ وحش گسترش یافت تا به شکل کنونی در آمد و اکنون باغ وحش تهران در زمینی به وسعت هفت هکتار خارج از شهر تهران در کیلومتر 4 بزرگراه تهران - کرج جنب پارک ارم مستقر است. البته پدرها و مادرها حتما به یاد دارند که تا همین دو دهه پیش باغ وحش تهران روبه روی پارک ملت در خیابان ولی عصر بود. اما از آنجا که وجود باغ وحش در داخل شهر برای سلامت آنها و ما مضر است به خارج از تهران منتقل شده است.

 

 

 

 

 

به سوی باغ وحش

کیلومتر چهار اتوبان تهران - کرج؛ از تهران که به سمت کرج بروید قبل از پارک چیتگر. اینجا پارک ارم است؛ مکانی که باغ وحش ارم در ان قرار دارد؛ بزرگ ترین باغ وحش ایران، غیر از اینکه باید برای خودتان بلیت تهیه کنید برای وسایل نقلیه خود هم باید هزینه ای را بپردازید.

 

ورودیه نفری150-0 تومان است. البته این قیمت برای دانش آموزانی که از طرف مدارس می آیند نصف می شود. قیمت ورودی هر دستگاه اتومبیل سواری در روزهای شنبه تا چهارشنبه 2 هزار تومان و هر دستگاه مینی بوس و بزرگ تر از آن در کل ایام هفته 4 هزار تومان است. البته این قیمت هم برای اردوهایی که از طرف مدارس یا هر جای دیگر می آیند حساب نمی شود و رایگان است.

 

نگران جای پارک هم نباشید. از مساحت هفت هکتاری باغ وحش، دو هکتار آن برای پارکینگ اختصاص یافته است. باغ وحش هم همه روزه به غیر از روزهای تاسوعا، عاشورا و 21 ماه رمضان در این ساعت ها باز است: در فصل بهار از ساعت 9 صبح تا 7:30 بعدازظهر و تابستان ها از 9 صبح تا 9 شب، در نیمه دوم سال هم از 9 صبح تا 4 بعدازظهر.

 

فراموش نکنید اگر تصمیم تان برای رفتن به باغ وحش ارم جدی شد حتما یا صبح بروید یا عصر، چون اگر ظهر بروید بیشتر حیوانات در آفتاب گرم این روزها لم داده و خوابیده اند.

 

از باغ وحش قبلی تهران، به غیر از حیوانات زنده دو یادگاری دیگر هم به باغ وحش 18 ساله ارم منتقل شده؛ دو مجسمه شیر که روزگاری روبه روی در ورودی باغ وحش قبلی بودند و به پارک ملت فریاد می زدند. این دو شیر سنگی حالا درست روبه روی در باغ وحش نصب شده اند؛ یعنی در تنها مسیر ورود و خروج این مکان.

 

مسیر بازدید از حیوانات طوری طراحی شده که هنگام ورود و خروج بتوانید تمامی حیوانات را ببینید و از همان مسیر ورود خارج شوید. با وجود این طراحی مسیر، باز هم بهتر است از همان ابتدا نقشه باغ وحش را از اطلاعات ورودی بگیرید تا دیدن بعضی از حیوانات را از دست ندهید.

 

 

پراکندگی حیوانات

بیشتر از 800 جاندار از 111 گونه مختلف در قفس های کوچک و بزرگ باغ وحش ارم زندگی می کنند؛ از گونه های مختلف پستانداران، خزندگان، آبزیان و پرندگان. حدود 60 درصد این حیوانات بومی ایران و باقی از نقاط دیگر دنیا به خصوص آفریقا به ایران آورده شده اند. شاید بخواهید بدانید چرا این حیوانات و چرا حیوانات دیگر نه؟ مهم ترین دلیل انتخاب گونه ها را می توان شرایط آب و هوایی دانست. چون مطمئنا با شرایط فعلی تهران نه پنگوئن در آن زنده می ماند و نه زرافه.

 

هر چند امروزه با مجهز کردن باغ وحش ها به دستگاه های پیشرفته چنین امکانی وجود دارد اما هنوز در ایران از این امکانات خبری نیست. برای همین مسؤولان به سراغ حیواناتی می روند که بتوانند در این آب و هوا زندگی کنند. هر چند قرار است در چند سال آینده با مجهز شدن باغ وحش دو زنجیر فیل به حیوانات اضافه شود.

 

البته گویی باید برای این حیوانات خوشحال بود که قرار است تا چند سال دیگر از این خانه های تنگ به مکانی بزرگ تر انتقال داده شوند. مدتی است که مدیریت شرکت ارم سبز توانسته زمینی 52 هکتاری را در منطقه کوهسار تهران از منابع طبیعی دریافت کند.

 

قرار است اگر همه برنامه ها طبق زمان بندی مشخص شده پیش برود از چهار تا پنج سال دیگر یک چهارم این مساحت به خانه حیوانات اختصاص پیدا کند؛ یعنی به جای 5 هکتار کنونی، باغ وحش جدید 13 هکتار خواهد بود.

 

 

 

 

جذاب ترین حیوانات باغ وحش

 

رزوس، بابون و شامپانزه که همگی آنها را معمولا میمون می دانند از جذاب ترین حیوانات برای مردم هستند. این حیوانات باهوش با برقراری ارتباط با بازدیدکنندگان، آنها را برای مدت طولانی تری در کنار قفس های خود نگه می دارند.

 

رتبه بعدی را می توان به شیرهای آفریقایی، پلنگ ایران و ببر سیبری باغ وحش داد. صدای نعره شیرهای نر در مقابل هر قفسی که ایستاده باشید شما را به سمت خود می خواند. قفس این پستانداران درنده در کنار پلنگ و ببر یکی از دیدنی ترین نقاط باغ وحش است. تعداد شیرها زیاد است؛ البته تعجب نکنید. چرا که عمر خاندان این شیرهای آفریقایی در ایران به 50 سال می رسد. هر چند در این میان هم شیرهای دیگری آورده شده اند تا توله ها هم خون نباشند.

 

اما چهار قفس کوچک برای شش ماده شیر و پنج شیر نر مکان کوچکی است. البته دیدن سلطان حیوانات از نزدیک باعث می شود برای لحظاتی یادتان برود که این حیوانات عظیم الجثه در چه مکان تنگی روزهای زندگی خود را به سر می برند. اگر غذا خوردن این حیوانات برایتان جالب است روزهای زوج را برای دیدن انتخاب کنید چون روزهای زوج از ساعت ده تا یک ظهر می توانید غذا خوردنشان را تماشا کنید.

 

هفته ای 12 الاغ برای سیر کردن شیرها به همراه دیگر گوشتخواران باغ وحش کشته می شوند. می گویند گوش الاغ برای این جانوران بهتر از هر نوع گوشت دیگری است. مراقب باشید اگر شیر ایستاد و پشتش را به شما کرد، حتما از قفس فاصله بگیرید. چون ممکن است ادرار داشته باشد و شما را خیس کند.

 

توله شیرهای بامزه

یکی از جذاب ترین بخش های بازدید از باغ وحش ارم تهران، بغل کردن توله شیرهاست. اگر مایل به این کار هستید، آقای صادقی را که در تصویر زیر می بینید پیدا کنید تا به شما بگوید که چطور می توانید این کار را انجام دهید. آقای صادقی از باتجربه ترین مراقب های حیوانات در باغ وحش است و مسوول غذا دادن به شیرها.
باغ وحش تهران

 

منبع: سرزمین من

 

برای خواندن ادامه مطلب اینجا کلیک کنید: