استانبول؛ خاطرات و شهر

صبح بخیر: «استانبول؛ خاطرات و شهر» عنوان کتابی از اورهان پاموک نویسنده ترک تبار برنده جایزه نوبل است که با ترجمه شهلا طهماسبی منتشر شده است؛ کتابی که نیمی از آن از استانبول می‌گوید و نیم دیگرش روایت زندگی پاموک است تا بیست و دو سالگی‌اش.

از نگاه این رمان‌نویس معاصر کوچه‌های استانبول دهه 50، خیابان‌های سنگفرش، خانه‌های چوبی طعمه حریق، چالش از بین رفتن یک فرهنگ قدیمی و سربرآوردن یک فرهنگ جدید از میان خاکسترهای برجای مانده همزمان با ساخته شدن جهان درونی نویسنده، با شتاب از برابر چشمان خواننده عبور می‌کند.

پاموک برنده نوبل ادبیات در آن خاطراتش از شهر استانبول را بازگو می‌کند و در وصف آن می‌نویسد: «...مردم با آثار تاریخی طوری تا می‌کنند که گویی بناهای امروزی‌اند؛ سنگ‌های باروهای شهر را می‌کنند و قاطی بتون می‌کنند و با آن‌ها ساختمان‌های جدید می‌سازند یا در مرمت بناهای تاریخی از بتون استفاده می‌کنند. ویران کردن بناهای کهن و نشاندن مجتمع‌های آپارتمانی غربی به جای آن‌ها نیز راه دیگری برای از یاد بردن حزن است. اما همین بی‌اعتنایی و تخریب، نه‌تنها حزن را از یادها نمی‌برد، بلکه سرانجام، احساس بیهودگی و فلاکت را نیز بر آن می‌افزاید و چنین حزنی که فقر و شکست و احساس باخت به آن دامن می‌زند، مردم استانبول را برای شکست‌ها و انواع فقرهای جدید آماده می‌سازد...»

 نویسنده کتاب ابتدا از شرح خاطرات خود آغاز کرده و در خلال آن از استانبول سخن گفته است. استانبول پایتخت باشکوه دو امپراطوری بزرگ، سرزمین هنر و صلابت، شهری به قدمت تاریخ، محل تلاقی فرهنگ‌ها، نگین زیبای بوسفور، دروازه شرق، شهری که در طول تاریخ جهانگردان بسیاری را مجذوب خود ساخته، در نوشته‌ها و سفرنامه‌های جهانگردانی که از این شهر گذر کرده و گاه گذر آن‌ها با اقامتی چندساله همراه بوده، بسیار توصیف شده است، اما زاویه دید پاموک به شهر با جهانگردان تفاوت دارد. استانبول برای او یک محل زندگی است و پاموک تنها از خاطرات خود نمی‌گوید بلکه خاطرات شهر را نیز بازگو می‌کند. او سرگذشت یک شهر و یک انسان را در فضایی آکنده از احساس و وابستگی بیان می‌کند. روایت کتاب با تعداد زیادی عکس همراه شده است. عکس‌های خانوادگی در کنار عکس‌های شهر چنان قرابتی با متن دارند که مفهوم ذهنی نویسنده را برای خواننده عینی و ملموس می‌سازند.

اورهان پاموک تنها از خاطرات خود نمی گوید بلکه خاطرات شهر را نیز بازگو می کند. اندوه از دست رفتن کودکی خود و شکوه زادگاهش را در هم آمیخته و متنی ساخته است. حاصل کتابی است که سرگذشت یک شهر و یک انسان را در فضایی آکنده از احساس و وابستگی بیان می کند. روایت کتاب با تعداد زیادی عکس همراه شده است. عکس های خانوادگی در کنار عکس های شهر چنان قرابتی با متن دارند که مفهوم ذهنی نویسنده را برای خواننده عینی و ملموس می سازند.

«استانبول، خاطرات و شهر» در سال 2006 جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد. تعلق گرفتن نوبل به اورهان پاموک واکنش‌های مختلفی درپی داشت. پاموک در سال 2005 طی مصاحبه‌ای با هفته‌نامه سوئیسی Das Magazin اظهار کرده بود «در این سرزمین 30 هزار کرد و یک میلیون ارمنی کشته شدند و کسی جز من جرأت بحث درباره آن را ندارد.»

این سخنان «اهانت به کشور» تلقی شده و شکایت‌نامه‌ای علیه وی تنظیم شده بود. اما با فشار اتحادیه اروپا پرونده مختومه اعلام شد. شیوه بیان پاموک در مورد آتاتورک، اسلام و اعتقادات سنتی موج مخالفت با وی را هم در بین لائیک‌ها و هم اسلامگرایان قوت بخشید. پس از دریافت نوبل هیچ پیام تبریکی از جانب رئیس جمهور وقت ترکیه، احمد نجدت سزر، منتشر نگردید و رسانه‌ها و روزنامه‌های داخلی این جایزه را همسو با مقاصد سیاسی غرب تفسیر کردند. همزمان رسانه‌های خارجی از اسلوب بدیع اورهان پاموک در نوشتن رمان‌های پست مدرن سخن گفته و آثار وی را نماد ترکیه جدید معرفی نمودند.

جملاتی در مورد کتاب :

«مجذوب کننده… مشعشع… پاموک، همچون لاورِنس دارِل که با اسکندریه و جیمز جویس که با دوبلین شناخته شده اند، با استانبول شناخته خواهد شد.» سن خوزه مرکوری نیوز

«استانبول مجموعه ای است هماهنگ از خود زندگی نامه نویسی، سفرنامه نویسی، جامعه شناسی و نقد و تحلیل… و هم قدرِ چهرۀ مرد هنرمند در جوانی جویس، خاطره انگیز.» میامی هِرالد

«پاموک با طراحی درخشان [موضوعات] کتاب… خلاقیت هنری غنی خود را نشان داده است؛ این مرثیۀ خاموش، عبرت آموز و مسحور کننده، خطاب به کودکیِ رستگار شده، و خطاب به استانبول، جهان را در برابر او به کرنش می آورد.» اُبزِروِر (لندن)

«شاهکاری سه وجهی: تشریح جسم و جان شهر؛ گزارشی پر صلابت از سیاست بازیهای خانوادگی؛ جنگ و دیپلماسی؛ و کندوکاوی در پیشرویهای کورمال کورمال نویسنده در جوانی در جهت علاقه و استعداد ذاتی اش.» گاردیَن (لندن)

این کتاب با قیمت 18500 تومان و توسط نشر نیلوفر در 478 صفحه و با ترجمه شهلا طهماسبی منتشر شده است.

منبع : فروشگاه اینترنتی شهرکتاب