ابزار و وسایل کار گلیم بافی

 

دار:

مهمترین وسیله و ابزار کار گلیم بافان دار است .دار یا همان چهارچوبی که گلیم روی آن بافته می شود دو نوع است.
1-دار عمودی یا ایستاده
2- دار افقی یا خوابیده

از دار افقی خوابیده بیشتر در مناطق عشایری کشورمان استفاده می شود ،عشایر به دلیل کوچ نشین بودن و حرکت مداومی که دارند دارهای افقی که به راحتی قابل حمل است استفاده می نمایند .ولی بافندگان روستایی و شهری یعنی آنان که یکجا نشین بوده و دارای زندگی ثابت و غیر متحرک هستند معمولاً از دارهای عمودی استفاده می کنند.با این حال در بسیاری از مناطق روستایی کشور دارهای افقی رایج می باشد.در برخی از مناطق عشایری از جمله آذربایجان شرقی از دار عمودی بهره می گیرند.

 

دفتین:
برای استتحکام بخشیدن به درگیری الیاف تار و پود گلیم معمولاً از وسیله ای به نام دفتین استفاده به عمل می آید و بافنده پس از گذراندن هر پود افقی از لابه لای تارهای عمودی با کمک آن ضرباتی بر قسمت بافته شده می اورد تا درگیری تار و پود و عمل بافت صورت گیرد.جنس دفتین های مصرفی معمولاً آهن است و از تعداد هفت تا ده تیغه آهنی نازک به عرض دو و طول بیست سانتیمتر تشکیل می شود در برخی مناطق کشورمان بویژه در روستاههای استان کرمانشاه برای ایجاد درگیری تار و پود و نقشهای کوچک و نیز نقوش حاشیه گلیم از ابزاری چوبی یا فلزی به نام سوک استفاده می شود که شکل ساختمانی و اندازه آن متفاوت است.

 

قیچی:
قیچی گلیم بافی از نظر ساختمان و طرز کار شبیه قیچی قالی بافی است و از دو تیغه تشکیل شده است که به وسیله پرچ با پیچ به هم متصل می گردند و حول منطقه ای باز و بسته می شوند.

انواع گلیم :
گلیم به سه شیوه بافته می شود:
گلیم ساده باف : در این نوع گلیم، پودها یكی در میان از لابه لای تار ( چله) عبور می كند. این گلیم یك روست و برای بافت آن معمولا" از نقشه از قبل آماده شده استفاده نمی شود. نقوش گلیم ساده باف، عموما" هندسی است و به ندرت نقوش منحنی در این نوع گلیم دیده می شود. گاهی روی گلیم هائی با زمینه ساده با استفاده از الیاف رنگی پشم، نقوشی ایجاد می شود كه غالبا" هندسی است.

 

گلیم برجسته : این نوع گلیم دارای زمینه ای ساده می باشد ولی طرح اصلی مانند قالی پرزدار است. بدینصورت كه از روی نقشه قالی، بر روی چله گلیم گره زده می شود و در پایان پرز اضافی چیده می شود.

 

ورنی : ورنی، گلیمی است بدون پرز و یك رو، كه عموما" بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط دختران و زنان عشایر مناطق مغان، ارسباران و مشكین شهر بافته می شود. این نوع گلیم در كردستان و كرمان با طرح و نقش دیگری بافته می شود كه در كرمان آن را "شیریكی پیچ" می نامند. بهترین ورنی های ایران توسط ایل شاهسون یا ایلسون تولید می شود كه سابقه طولانی در این زمینه دارن، به گونه ای كه همواره واژه ورنی با نام شاهسون قرین بوده است.

 

به طور كلی از لحاظ بافت گلیم های ایرانی به دو شیوه بافته می شود :
1- شیوه پود گذاری : در این شیوه تنها از نخ تار ( چله) و نخ پود برای بافت گلیم استفاده می شود پودهای رنگارنگ را از زیر و روی رشته های تار عبور می دهند، با تغییر رنگهای پود است كه نقشها پدیدار می شود و هر دو روی گلیم صاف، هموار و همرنگ می شود.

 

2- شیوه پود پیچی : در این شیوه علاوه بر نخ تار و نخ پود از پودی نازك نیز در بافت استفاده می شود و در واقع پود به حالت پیچش از میان نخهای تار عبور نموده، سپس با عبور پود نازك و كوبیدن آن با شانه، عمل در گیری نخ های تار و پود قطعی می شود. این شیوه بافت كه بسیاری از صاحب نظران آن را حدواسطی میان گلیم بافی و قالی بافی دانسته اند، در واقع آخرین منزلگاه تكامل گلیم بافی به قالیبافی می باشد. بافت گلیم معروف به ورنی در آذربایجان شرقی و نیز بافت گلیم معروف به شیریكی پیچ در استان كرمان بدین شیوه است.

این نوع گلیم ها را كه به شیوه پود پیچی بافته می شوند سوماك نام نهاده اند. گاهی روی گلیم ها راسوزن دوزی می كنند، این گلیم ها به گلیم سوزنی شهرت دارند
منبع:tebyan-zn.ir 

ویدیو مرتبط :
آموزش گلیم بافی (2)

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آشنایی با ابزار و وسایل گل­ آرایی

 

 

آشنایی با ابزار و وسایل گل­ آرایی وسایل مورد استفاده در كار گل ­آرایی عبارت است از :

 

۱) انبردست؛

۲) قیچی باغبانی؛

۳) كاتِر (Cutter) یا چاقوی اره ­ای، برای بریدن اسفنج یا فوم؛

۴) قیچی تیغ ­بُر كه معمولاً برای گل رز استفاده می­شود؛

۵) كپسول­های آب، برای نگهداری گل‌های ظریف مانند اركیده و آنتریوم و لیلیوم؛

۶) سیم، با سایزهای مختلف؛

۷) سیم توری، برای بستن فوم یا اسفنج. نام دیگر آن سیم مرغی است؛

۸) انواع چسب (چسب چوب، آكواریوم و نواری)؛

۹) انواع فوم‌ها؛ فوم­های سفید معمولاً در گل­آرایی خشك و فوم­های سبز برای گل‌آرایی طبیعی استفاده می­شود؛

۱۰) انواع نوار‌ها، برای تزئین گل ­آرایی؛

۱۱) سیم چین برای جدا كردن گل‌ها از ساقه‌ی اصلی.

 

ظروفی كه در كار گل­ آرایی استفاده می­شود عبارتند از :

 

۱. ظروف سفالی در طرح­های مختلف؛

۲. ظروف چینی یا سرامیك؛

۳. ظروف شیشه­ای؛

۴. ظروف نافرم در گل­آرایی فانتزی، گل‌آرایی خشك و روستایی؛

۵. وسایلی كه از طبیعت گرفته می­شود مانند بیس (مقطع) تنه‌ی درختان، ساقه­ های كوچك چوبی، قارچ­ها، پوسته‌ی تنه درختان و خزه؛

۶. ظروف مسی و برنجی یا سیلور. ظروف مسی در گل‌آرایی باغچه‌ای استفاده می‌شود ؛

۷. ستون و گلدان‌های سنگی؛

۸. سبدها، كه معمولاً دور آن‌ها را با پوشال می‌پوشانند.

 

با توجه به اینكه، ستون و گلدان‌های سنگی بوسیله‌ی آب خراب می‌شوند بهتر است كه فوم را ابتدا درون یك ظرف دیگر بگذاریم بعد آن را در گلدان قرار دهیم و یا آنكه روی سنگ را با وارنیش بپوشانیم تا آب بر آن اثر نكند. در رابطه با ستون­ها و ظروف چوبی هم به همین ترتیب عمل می­شود.

 

در استفاده از ظروف شیشه ­ای در كار گل­ آرایی بهتر است از پایه ­های سه شاخه یا پلاستیكی استفاده كنیم، لذا پایه را با چسب آكواریوم به درون ظرف می­چسبانیم و فومی را كه از قبل خیس شده به اندازه ظرف برش می­دهیم (با كاتِر یا چاقو) و آن را روی سه پایه در درون ظرف ثابت می‌كنیم. سپس برای مشخص نبودن اسفنج، روی آن را با خزه یا سنگ­­ها­ی تزئینی می­پوشانیم.

 

در استفاده از ظروف سرامیك و دهانه باز بهتر است قسمت بالای آن‌ها را با نوار چسب یا چسب كاغذی تقسیم‌بندی كنید. در اینجا از توری استفاده نمی‌كنیم زیرا توری فلزی به ظرف سرامیك صدمه می‌زند. برای گل‌آرایی خشك لزومی به گذاشتن فوم در درون ظرف نیست ولی در گل ­آرایی طبیعی یك اسفنج خیس شده را در داخل ظرف می­گذاریم .

 

همچنین در گل ­آرایی، اسفنج را بوسیله سیم مرغی می­بندیم و برای فرو نرفتن این سیم به درون فوم چند ساقه را چیده و در كنار اسفنج قرار می‌دهیم و سیم توری را كامل به دور اسفنج می‌بندیم و از پشت با سیم‌های كوتاه آن را محكم می‌كنیم. سپس اسفنج را روی یك سه پایه در درون ظرف می­گذاریم و روی آن را خزه و پوشال می­گذاریم. همچنین اسفنج‌های جدیدی برای گل‌آرایی كشیده و حلقه‌ای به بازار آمده‌اند.

 

برای آماده كردن بیس یا ظروفی كه دهانه آن‌ها تنگ است فوم را در روی دهانه آن‌ها قرار می‌دهیم با چسب آن را محكم كرده و چند شاخه گل را سیم پیچی و بر روی آن‌ قرار می­دهیم و تزئین می­كنیم. ساقه‌ی گل‌هایی مانند رُز را كه ظریف هستند را از دو طرف سیم‌پیچی می‌كنیم. همچنین ساقه‌های محكمی، درون ساقه‌های نرم و توخالی گل‌هایی مانند شیپوری قرار می‌دهیم تا كار گل‌آرایی بادوام‌تر باشد.