آشنایی گبه بافی

گـَبه یا قالیچه خِرسک فرشی از جنس قالی است که معمولاً در اندازه کوچک توسط عشایرلر و قشقایی بافته می‌شود. گبه پرزهای بلند دارد و در بافت آن شمار پود بیشتری به کار می‎رود که تاثیر چشمگیری بر نرمی گبه می‎گذارد. تعداد پود برخی از گبه‌ها گاهی از سه تا هشت پود در هر رج و بلندی پرزها گاهی تا یک سانتی متر هم می‌رسد.

 

برجسته ترین‌ صنعت دستی و خانگی در استانهای بوشهر و کهکیلویه‌ و بویر احمد بافت‌ گبه‌است‌ که‌ البته در قسمت هایی‌ از چهار محال بختیاری‌ و فارس‌ نیز رواج دارد و تقریبا در اکثر ‌نقاط روستایی‌ و حتی در بسیاری‌ از مناطق شهری استانهای مذکور شغل اول‌ یا حرفه‌ دوم‌‌بسیاری‌ از خانواده‌ها محسوب میشود.

 

در بافت‌ گبه که‌ به‌ وسیله ی پشم خود رنگ‌ مخلوط با موی بز انجام میشود، تفکیک رنگ‌ از‌اهمیت فوق العاده‌ زیادی‌ برخوردار است‌ و در واقع‌ اولین مرحله ی کار گبه بافی‌ را تشکیل‌میدهد و طی آن، دست‌ اندر کاران ابتدا پشمی را که‌ از دامهای خودشان تامین شده و یا‌(در صورتی‌ که‌ خانواده‌ فاقد دام باشد) از سایر دامداران، دامپروران و عشایر خریداری‌‌گردیده، به‌ نسبت نوع رنگی که‌ دارند کاملا تفکیک و پس‌ از شتشو، توسط‌ زنان و دختران و‌به وسیله ی دوک‌های کوچک‌ و قابل‌ حمل ریسیده و تابیده میشود. گاهی‌ نیز موی بزهای‌عدنی‌ و پاکستانی‌ را که‌ از تنوع رنگ‌ فوق العاده‌ زیادی‌ برخوردار است‌ با پشم گوسفند‌ مخلوط نموده‌ و به‌ عنوان تار یا جهت دوخت‌ سجافها مورد استفاده‌ قرار می‌دهند.

 

 

زمینه ی گبه های تولیدی مناطق مختلف ایران اکثرا دارای رنگ‌های روشن‌ نظ‌یر سفید، کرم‌یا شیری است‌ و نقوش به‌ رنگ‌های مشکی، قهوه یی‌، حنایی‌ و... میباشد. گبه با کمک دارهای‌قالیبافی‌ افقی و به‌ شیوه ی قالی‌ بافته میشود و بافندگان برای ایجاد نقوش بر روی‌‌فرآورده‌های خود در حین بافت‌ از نقشه استفاده‌ نمیکنند و اکثرا به‌ طور ذهنی به‌ این‌ کار‌میپردازند و بیشتر آنان یک‌ یا چند طرح خاص را در ذهن‌ داشته و در بافت‌ آن دارای مهارت‌ ‌هستند ولی‌ به‌ طور کلی نقش اصلی گبه های ایرانی‌ را یک‌ مربع‌ مستطیل و یک‌ ردیف‌ لوزی‌‌در وسط‌ آن تشکیل می‌دهد که‌ رئوس هر یک‌ از لوزی‌ها، به‌ رئوس لوزی‌های دیگر متصل‌است‌ و در اصطلاح محلی کم‌ نامیده میشود و علاوه‌ بر این‌، استفاده‌ از نقوش بوته‌ جقه و‌ گلهای مختلف به‌ طریقه ی هندسی‌ نیز جای خاصی در گبه های تولیدی توسط‌ عشایر،‌روستانشینان و بافندگان شهری مناطق پیش گفته دارد و در مجموع می‌توان گفت وجه‌‌مشترک تمامی‌ گبه های ایرانی‌، گونه‌ یی‌ نقش پردازی‌ سنتی است‌ که‌ طی هزاران سال‌پرورش‌ یافته و نیز صور هندسی‌ و نگاره‌های پرندگان و حیوانات زمینه که‌ ممکن است‌‌مرکب‌ باشد از ردیف‌ صور هندسی‌ یا انواع گل‌ (چیزی شبیه نقوش فرشهای ترکمنی) یا‌مانند دستبافهای قشقایی‌ راه راه باشد، با یک‌ تا سه‌ ترنج‌ در هر گوشه‌.

 

 

گاهی‌ نیز ممکن‌است‌ زمینه ی مرکزی منقسم به‌ چند مربع‌ و یا بر حسب روش‌ دیرینه و باور داشت‌های‌ذهنی هر هنرمند مرکب‌ از ردیف‌های بوته‌ جقه باشد و هر چند نگفته پیداست‌ که‌ هر یک‌ از ‌نقوش رایج‌ در گبه بافی‌ قرن هاست‌ به‌ ایل‌ یا منطقه یی‌ خاص منسوب است‌، ولی‌ از ذکر این‌ ‌نکته نیز نباید گذشت‌ که‌: هم‌ عشایر و هم‌ روستانشینان از گروه‌های همسایه‌ ی خود و نیز‌گروه‌ هایی‌ که‌ به‌ هر مناسبت به‌ ایل‌ یا روستای آنها منضم شده تاثیر گرفته اند و به‌ همان‌نسبت نیز بر آنان تاثیر گذاشته اند و این‌ تبادل‌ و تحول قرن هاست‌ دوام داشته و در نهایت‌‌نیز منجر به‌ پیدایش‌ نقوش دورگه‌ ی بسیار زیادی‌ شده که‌ در حد خود پذیرفتنی و برخوردار ‌از نوعی‌ ارزش‌ هنری ویژه است‌.

 

گبه در اندازه‌های مختلف بافته میشود و برای بافت‌ هر تخته ی 200 - 100 سانتی متری آن‌همکاری‌ یک‌ ماهه‌ ی دو بافنده با روزی‌ شش‌ ساعت‌ کار الزامی‌ است‌. بافت‌ گبه، همان گونه‌‌که گفته شد با بهره گیری از پشمهای خود رنگ‌ انجام میشود ولی‌ گاهی‌ بافندگان برای‌شفافیت بخشیدن به‌ مواد اولیه مصرفی‌ شان بر روی‌ پشمهای سفید، شکری و کرم عملیات‌سفید گری و بر روی‌ پشمهای قهوه یی‌ و مشکی نیز عملیات رنگرزی‌ انجام می‌دهند و به‌‌وسیله ی پوست‌ میوه ی بلوط که‌ در اصطلاح محلی جفت نامیده میشود، نوعی‌ رنگ‌ قهوه یی‌‌متمایل‌ به‌ حنایی‌ و با کمک پوست‌ انار، زاج و رنگ‌ آهن‌ رنگ‌ مشکی شفافی‌ به‌ وجود می‌آورند.
منبع:irandeserts.com

ویدیو مرتبط :
گبه بافی در بوشهر

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آشنایی با هنر زری­ بافی

 

زری بافی از هنرهای ملی ایرانیان است که از زمان هخامنشیان و سپس در زمان ساسانیان بافتن پرده ها و پارچه ­های زری رواج داشته است و برای تزئین کاخهای سلاطین به کار می رفته در حالیکه بنا به اسناد و مدارک به دست آمده حدود 2000 سال قبل محصولات ابریشمی ایرانی در آسیا و اروپا شهرت خاصی داشته است و بهترین پارچه­های زری و مخمل به دست هنرمندان و صنعتگران با ذوق ایرانی بافته می­شده است.

این بافته سنتی نیز مانند بسیاری از پارچه­ های سنتی از دو گروه نخ تارو پود تشکیل شده است. در زری بافی سنتی هم نخ تار وهم نخ پود از جنس ابریشم بوده و وقتیپارچه بافته می­شود از شفافیت و لطافتخاصی برخوردار می­شود.

برای بافت این پارچه از رنگ بندی پیچیده ای استفاده نمی­کنند. برای نختار در نهایت از دو رنگ و برای نخ پوداز شش رنگ استفاده می­شود. از جمله نکات مهم در بافت پارچه زربفت استفاده از نخ­های نازک طلا ونقره است. عامل دیگر پیچیدگی طرح و نقش پارچه است که به کمک همان چند رنگ تولید می­شود.

ساختمان دستگاه زری­بافی بسیار ساده و از آلات چوبی ساخته می­شود. با هر دستگاه به طور معمول دو نفر کار می­کنند یک نفربافنده زری و دیگری شاگرد او که به گوشواره کش ملقب است. کار گوشواره کش بالا و پائین بردن تخته­هائی است که از قبل نقشه­ها روی آن نقشبندی شده است ودر قسمت بالای دستگاه نصب است و به این وسیله نقش­ها به طرف بافنده هدایت می­شود. در اغلب موارد زمینه یا بوم پارچه زری ازنخ ابریشم است و نخ گلابتون جز نخ­های پود می­باشد.

 

منبع:negarkhaneh.ir