آشنایی با هنر پخل بافی

پخل بافی، هنر زنان سرزمین خورشید و کویر

 

در خراسان نوع دیگری از سبدبافی رواج دارد كه به زمان محلی پخل بافی گویند. مواد اولیه آن از ساقه گندم تهیه می‌شود.

مراحل كار:
بدین گونه كه هنگام برداشت گندم‌، خوشه‌ی گندم را با ساقه آن درو كرده، قسمت بند خوشه را كه دارای دانه‌های گندم است جدا می‌كنند ‌. قسمت بدون بند جهت بافت سبد بكار می‌رود‌. باید پوست رویی ساقه را كنده و ساقه‌ها را به مدت 48 ساعت در آب قرار می‌دهند تا كاملاً نرم‌، ‌انعطاف پذیر و آماده برای بافت گردد .

 

برای شروع بافت دو ساقه گندم را در دست گرفته كه اصطلاحاً « تو » نامند‌. ساقه‌ی دیگری كه «‌ساقه‌پیچ‌» گفته می‌شود‌، در وسط تو قرار داده و شروع به پیچاندن دور ‌توها می‌نمایند‌. به اندازه‌ای آن را می‌پیچند كه با تا دادن آن یك دایره كوچك تشكیل شود سپس بافت را خم كرده و توها همه زیر دست قرار می‌گیرند تا ‌فرم دایره‌ای كوچك مشخص شود.

 

برای بست زدن، ساقه‌پیچ را بعد از 3 دور پیچاندن ‌‌، ‌از زیر سوراخ ردیف قبلی‌ عبور داده و به روی كار آورده ، دوباره یك دور، دور« توها » پیچیده و از روی تك قلاب بوجود آمده بست می‌خورد و به زیر كار می‌رود. در این هنگام ساقه پیچ دوباره زیر كار قرار گرفته‌ و برای پیچاندن آماده می‌باشد . بنابراین با 3 دور پیچاندن یك بست زده می شود و بافت به همین صورت ادامه می‌یابد.

 

از مهمترین مراكز پخل بافی استان خراسان جنوبی است

 

زمانی كه طول ساقه پیچ كوتاه می‌شود ‌، در قسمت بست ،‌ ساقه‌پیچ كوتاه را به توها داده و ساقه جدید را در قسمت پشت بست قلاب كرده و شروع به پیچاندن می‌كنیم . به همین ترتیب دسته‌ی توها را حول مركز دور داده و با پیچاندن‌ بافتنی دور توها و بست زدن، كف محصول به اندازه‌ی دلخواه در می‌آید. برای ایجاد دیواره ‌، پس از كامل شدن كفی ، دسته‌ی تو را روی ردیف كناره‌ی كفی قرار داده و بافت را ادامه می‌دهیم . به طوری كه توها به صورت فنری روی هم قرار گیرند و دیواره‌ی محصول به ارتفاع دلخواه برسد.

 

جهت كور كردن انتهای بافت به جای یك بست 2 بست خورده و ساقه پیچ به داخل بافت می‌رود. برای محكم شدن بافت می توان به قسمت كور شده‌، پارچه دوخت.

گاهی اوقات‌، برای تزیین سبد از كامواهای الوان استفاده می‌كنند بدین ترتیب كه 1 یا 2 سانت از ساقه را بوسیله كاموا می‌پوشانند و از ساقه تزئین شده به عنوان ساقه پیچ استفاده می‌شود به نحوی كه قسمت كاموایی روی كار قرار گیرد. همچنین در بعضی از سبدها برای تزیین بیشتر ، لبه سبد بصورت زیگزاك بافت می‌‌شود . بدین ترتیب كه دور دسته‌ای از تو را ساقه پیچ پیچیده و با دست به حالت زیگزاك فرم داده و به لبه‌ی محصول متصل می‌كنند.

 

 

مراكز بافت‌:
بطور كلی از قدیم الایام د‌ر هر جایی كه گندم كشت می‌شده‌ ، ‌مردم آن منطقه با این نوع سبد آشنایی كامل داشته و بافت آن را انجام می‌داده‌اند . هم اكنون این هنر در حال منسوخ شدن می باشد ، تنها افراد مسن با آن آشنا هستند ‌. از مهمترین مراكز پخل بافی استان خراسان جنوبی می‌توان به بخش خضری شهرستان قاینات و تعدادی از روستاهای شهرستان سرایان از جمله : چرمه ، خاور و سراب اشاره نمود . 

 

برای بافت سبـد در بیرجند‌ معمولاً از شاخه‌های نازك درخت استفاده می‌شود‌ كه اكثـراً از چـوب « بیدمشك‌»  و همچنین چوب «‌سرخ بید‌»  است كه بدون گل و میوه می‌باشد . سبـدهای تهیه شده از بیدمشك، به زبان محلی به سبدهای سفترك ( سفتوك) معروف است‌.

 

ارسال کننده عکس: فهیمه بخشی پور

منبع:tebyan.net

ویدیو مرتبط :
آشنایی با بوریا بافی

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آشنایی با هنر زری­ بافی

 

زری بافی از هنرهای ملی ایرانیان است که از زمان هخامنشیان و سپس در زمان ساسانیان بافتن پرده ها و پارچه ­های زری رواج داشته است و برای تزئین کاخهای سلاطین به کار می رفته در حالیکه بنا به اسناد و مدارک به دست آمده حدود 2000 سال قبل محصولات ابریشمی ایرانی در آسیا و اروپا شهرت خاصی داشته است و بهترین پارچه­های زری و مخمل به دست هنرمندان و صنعتگران با ذوق ایرانی بافته می­شده است.

این بافته سنتی نیز مانند بسیاری از پارچه­ های سنتی از دو گروه نخ تارو پود تشکیل شده است. در زری بافی سنتی هم نخ تار وهم نخ پود از جنس ابریشم بوده و وقتیپارچه بافته می­شود از شفافیت و لطافتخاصی برخوردار می­شود.

برای بافت این پارچه از رنگ بندی پیچیده ای استفاده نمی­کنند. برای نختار در نهایت از دو رنگ و برای نخ پوداز شش رنگ استفاده می­شود. از جمله نکات مهم در بافت پارچه زربفت استفاده از نخ­های نازک طلا ونقره است. عامل دیگر پیچیدگی طرح و نقش پارچه است که به کمک همان چند رنگ تولید می­شود.

ساختمان دستگاه زری­بافی بسیار ساده و از آلات چوبی ساخته می­شود. با هر دستگاه به طور معمول دو نفر کار می­کنند یک نفربافنده زری و دیگری شاگرد او که به گوشواره کش ملقب است. کار گوشواره کش بالا و پائین بردن تخته­هائی است که از قبل نقشه­ها روی آن نقشبندی شده است ودر قسمت بالای دستگاه نصب است و به این وسیله نقش­ها به طرف بافنده هدایت می­شود. در اغلب موارد زمینه یا بوم پارچه زری ازنخ ابریشم است و نخ گلابتون جز نخ­های پود می­باشد.

 

منبع:negarkhaneh.ir