فرهنگ و هنر
2 دقیقه پیش | تشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالستشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالس | برگزاری مراسم عروسی | باغ عروسی تشریفات ۵ ستاره بهبود با مدیریت بهبود اصلانی صاحب سبک در اجرای دیزاین های ژورنالی و فانتزی ، اجرا ... |
2 دقیقه پیش | خواندنی ها با برترین ها (81)در این شماره از خواندنی ها با کتاب جدید دکتر صادق زیباکلام، اثری درباره طنز در آثار صادق هدایت، تاریخ فلسفه یونان و... آشنا شوید. برترین ها - محمودرضا حائری: در این شماره ... |
آشنایی با هنر ستاره دوزی
در سوزن دوزی ممقان در درون دایره ای که ماه نام گرفته ، نقشی دیده می شود که در فرهنگ ایرانی به نام ستاره هشت پر یا شمسه معروف است . با توجه به اینکه ترسیم این ستاره به همراه طراحی نقش ماه صورت می گیرد و از آن جدا نیست بنابراین از توضیح دوباره در این مورد خودداری می کنیم و فقط به خود این فرم و پیشینه تاریخی آن می پردازیم :
نقش ستاره ( شمسه) از گذشته های دور در هنر و معماری ایرانی و اسلامی کار برد فراوان داشته است از زمان پذیرش دین مبین اسلام در ایران و شیوع آن ، تحریم نقاشی و مجسمه سازی در این دین هرگز باعث توقف ذوق هنری ایرانیان نشد.
استفاده از نقوش هندسی که گاه بصورت منفرد و گاه با تکرار آن صورت می گرفت ، راهی مناسب در این مسیر بود . این امر چنان استادانه صورت گرفت که در اندک زمانی این نقوش به عالی ترین درجه در زیبایی و هماهنگی رسیدند . دیری نپایید که این فرم ها راه خویش را به درون مساجد و اماکن متبرکه نیز گشودند و چنان با فضا و معماری آن عجین گشتند که هر جا که اسلام رفت این نقوش نیز به همراه آن اشاعه یافتند .
نامگذاری این نقوش با نام نقوش «اسلیمی» بخوبی بیانگر این قضیه است . این نقوش که برخی از آنان قدمتی بسیار بیش از اسلام دارند ، بعد از آن چنان پالایش شده و متناسب با روح معنوی و اعتقادی این دین بزرگ در آمدند که بزودی در پهنه گسترده سرزمین های اسلامی در معماری و سایر هنر ها مورد استفاده قرار گرفتند.
در این میان نقش ایرانیان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بوده است . با توجه به اینکه هنر اعراب ، بخصوص در عربستان ، در شعر و دست ساخته های ساده مورد استفاده در زندگی روزمره همچون بتها و غیره ، خلاصه می شد ،خود بخود در دیگر زمینه های هنری ، چندان حرفی برای گفتن نداشته اند و آنچه که قالب هنر اسلامی به خود گرفت و باعث رونق آن گردید ، همانا هنر دیگر ممالک اسلامی و خاصّه ایران بود که در آن زمان پهنه وسیع جغرافیایی ، بسیار گسترده تر از مرز های کنونی آن ، را شامل می شد.
اگر نگاهی دقیق تر به نقش ستاره در سوزن دوزی ممقان داشته باشیم ، متوجه شباهت زیاد آن با یکی از دیرینه ترین و معروف ترین نقوش ایران باستان یعنی « گل لوتوس » در تخت جمشید می شویم .
در تخت جمشید به وفور از گلهای دوازده پر لوتوس استفاده شده است . این نقوش گذشته از شادابی و طراوتی که در خود داشته اند ، احتمالاً نمودار دوازده ماه سال و دوازده برج فلکی بوده اند . نظر به اینکه امپراتوری هخامنشی شامل گستره جغرافیایی وسیعی بوده و مراودات بسیاری با دیگر حکومت های همسایه خویش داشته و از آن ممالک ، افراد بسیاری را برای ساختن و آبادانی کاخ های خود به خدمت می گرفتند ، احتمال تأثیر پذیری از این فرهنگها وجود داشته است . با عنایت به اینکه در دو سوی امپراطوری هخامنشی تمدن های هند و مصر ، از گل لوتوس به عنوان نماد مقدس استفاده می کردند.
گل هشت پر مورد استفاده در دوره ساسانی نیز به احتمال زیاد به همان شیوه ای ترسیم می شده اند که امروزه این نقش در ممقان دوزی ترسیم می شود .
در فرهنگ ایران قبل و بعد از اسلام ، از نقوش هشت پر و دوازده پر و شانزده پر و ... به وفور استفاده شده است . گرچه شاید هدف اولیه از بهره بردن از این نقوش ، تزئین گری بوده است ، ولی هر کدام از این نقوش دارای فلسفه خاص خود بوده اند .
در نقش بیستون کرمانشاه ، یک ستاره هشت پر درون دایره بالای کلاه تقریبا استوانهای شکل فروهر دیده میشود که همین نقش هم در تاج کنگرهدار زیبایی که برسر داریوش است، دیده میشود. شاید بدین وسیله داریوش ، اهورایی بودن خود را نشان میدهد .
در خراسان بعد از اسلام ، نقش ستاره هشت پر در پوشاک آنها ، به خصوص در پوشاک زنان ، نشان از اعتقاد عمیق آنان به امام رضا دارد .یا در برخی موارد استفاده از ستاره پنج پر نشانه اعتقاد به پنج اصل دین ( از دیدگاه شیعه ) و یا ارادت به پنج تن آل عبا بوده است .
در تزئین بناها و نیز کاشی کاری و مینا کاری بعد از اسلام ، ستاره های هشت پر ، دوازده پر ، شا نزده پر و... مورد استفاده فراوانی داشته اند.
استفاده از نقش ستاره هشت پر در گلیم های آناتولی نیز رایج است که نماد شاد مانی و سرور است .
با این وصف گرچه وجه تسمیه نقوش تنها مدارک موجود برای بررسی پیشینه و دلیل استفاده از نقوش در ممقان دوزی است و با عنایت به اینکه این شکل در این شهر مستقلاً نامی ندارد و چنانکه قبلاً نیز ذکر گردید ، به همراه دایره پیرامون خویش با نام « ماه » شناخته می شود . گاهی در مواقع لزوم برای اینکه اختصاصاً این فرم را از نقش « آی » یا ماه جداکنند آنرا اصطلاحاً «آیین اُورتا گولی » یا « نقش وسط ماه » می نامند .
در کنار ستاره هشت پر که پر کاربرد ترین نقش ستاره است ، استفاده از ستاره های چهار و شش پر نیز در ممقان دوزی رایج است .
منبع:irandeserts.com
ویدیو مرتبط :
آموزش دور دوزی در هنر رشتی دوزی (خانم جعفری)
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
آشنایی با هنر سکه دوزی
سکه دوزی یکی از هنرهای دستی بلوچستان است که عموما خانوادههای بلوچ از آن جهتتزئین رویه ی رختخواب یا زینت گردن شتر در موقع عروسی استفاده میکنند و اغلب جهتزینت اطاق نیز به دیوار میآویزند.
هنر سکه دوزی در بلوچستان مانند سوزندوزی دارایسابقه یی طولانی است و تقریبا در تمامی مناطق روستائی استان رایج میباشد و تولید وعرضه ی آن جنبه محلی دارد و اگر داد و ستدی در این خصوص صورت بگیرد بیشتر در بینخود اهالی است. مرغوبیت محصولات سکه دوزی شده بستگی زیادی به مواد اولیه مرغوبدارد. مهمترین موادی که در ساخت محصولات سکه دوزی شده بکار میرود عبارت است از پارچه هائی که دارای برق و جلا میباشد (مانند جرسه)، دکمه،، آینه، پولک، خرمهره و امثالآن.
در گذشته به دلیل هم مرز بودن منطقه با کشورهای هند و پاکستان، اهالی بلوچستان این نوع مواد اولیه را ابتدا از هندوستان و سپس از پاکستان وارد میکردند و به همینجهت در مورد اصالت این هنر بومی استان شبه و شک فراوانی وجود داشت به طوری کهبعضی از محققین و کارشناسان این رشته آن را نشات گرفته از هنرهای دستی هند عنوانکردهاند در حالیکه به هیچ وجه چنین نیست و سکه دوزی هنری صد در صد بلوچی است ودارای اصالت بومی بوده و مختص منطقه ی بلوچستان میباشد و اگر مشابهت هائی بین اینهنر و انواع آن در کشورهای همجوار دیده میشود فقط به جهت وجوه اشتراک فراوانی است که اهالی بلوچستان ایران با اقوام ساکن در کشورهای مجاور از نظر قومیت، نژاد، زبان وفرهنگ دارند و لذا وجود این تشابهات در هنر دستی ساکنین این مناطق امری طبیعی است.
سکه دوزیها، دو نوع است یکی آنها که برای آویختن ساخته میشوند و اغلب مجموعه یی ازاشکال لوزی، مربع و مثلث دارند که برای این کار پارچه را به شکلهای مورد نظر انتخاب کرده بنا به سلیقه ی خود به طرز بسیار زیبایی روی آن دکمه های سفید میدوزند و در لابلایدکمه های دوخته شده آینه های کوچک و بزرگ و پولک قرار میدهند. و شکل بدیع بوجود میآورند.
محصولات تولیدی همان گونه که گفته شد بسیار جالب بوده و دارای اصالتمیباشد و این همان نوع سکه دوزی هایی است که هم اکنون در اغلب فروشگاههای سازمان صنایع دستی ایران عرضه شده و به فروش میرسد. اگر چه در حال حاضر قسمت اعظم مواد اولیه ی مورد نیاز این نوع تولید از داخل کشور تامین میگردد، ولی هنوز قسمتی از موادمورد نیاز این صنعت مانند آینه های بزرگ و کوچک و برخی از انواع پولکها به دلیل عدمتولید آنها در داخل، و فراوانی و ارزانی آن در پاکستان به صورت قاچاق از آن کشور واردمیشود.
در سالهای اخیر، سازمان صنایع دستی ایران به دلیل نقش این صنعت در اقتصاد منطقه و قابلیتهای آن در جهت ایجاد درآمد برای زنان و دختران روستائی به آن اهمیت بیشتری داده و جهت تشویق روستائیان بلوچ به فعالیت بیشتر در این رشته، اقدام به خرید تولیدات سکه دوزی شده ی صنعتگران استان نموده است.
مهمترین مراکز تولید و عرضه سکه دوزی، روستاهای اسکپه، پیپ، فنوج، چانف و آهوران از توابع شهرستان ایرانشهر است و سازمان صنایع دستی ایران در عین حال بر حسب امکاناتاقدام به خرید تولیدات صنعتگران این رشته از دیگر نقاط بلوچستان نیز میکند. در حالحاضر مدیریت صنایع دستی سیستان و بلوچستان در یک کارگاه در اردوگاه افاغنه ی زاهدان با تامین مواد اولیه مورد نیاز صنعتگران، راسا دست به تولید این نوع کالا زده و با نظارتمستمر سعی در بالا بردن کیفیت و ایجاد تنوع در طرحها، با حفظ اصالتهای بومی و فرهنگیمنطقه دارد.
نوع دیگر سکه دوزی که تولید آن جهت ارائه به بازار فروش چندان مقرون به صرفه نیست و معمولا جز در منازل خود اهالی در جائی دیگر یافت نمیشود، نوعی است که بیشتر روی رختخواب میاندازند و ساخت آن شکل بخصوصی دارد که بر روی قطعه یی بافته شده ازپشم به طول تقریبی ۳ متر و عرض ۵۰ سانت در متن طرح مورد نظر دکمه میدوزند، درلابهلای دکمه های خر مهره و آینه های ریز و درشت را جا داده اطراف آن را میپوشانند. و ازیک طرف سراسر طول محصول را با منگوله هایی از پشم زینت میدهند. این سکه دوزیهاسنتی بوده و تهیه ی آن برای خانوادههای بلوچ هزینه ی بسیاری در بر دارد زیرا مواد زینتیآن نسبت به آویزهای دیواری خیلی بیشتر است و گرانتر هم تمام میشود.
مرغوبیت ایننوع سکه دوزیها بستگی مستقیم با وضع مالی خانواده ی تولید کننده و سلیقه ی سازندهدارد و از طرفی دارا بودن تعداد بیشتر سکه در منزل هر فرد نیز معرف وضع مالی خوب آن شخص میباشد.
منبع:irandeserts.com