آشنایی با سفال زنوز

 در بین صنایع دستی زنوز سرامیک سازی بیش از صنایع دیگر دارای اهمیت می باشد و سابقه طولانی دارد ظروف کارگاهها به همان شکل سابق ساخته می شود و در سالهای اخیر نیز با توسعه راه های ارتباطی اکثر روستاها و دسترسی آنان به شهرها و توسعه ظروف پلاستیکی و ارزانی انها سبب شده است میزان تولید کارگاهها کمتر گردد.

تا مدت های مدید ، سفالگران مناطق دیگر هم از خاک سفید زنوز استفاده می کردند. از طرفی به دلیل وابستگی کیفیت هنرهای بومی به امکانات منطقه، اهالی زنوز به خوبی از این کیفیت که ناشی از محدودیت های زندگی در گذشته بود، بهره بردند و تولیدکنندگان و هنرمندان ماهری از میان آنها برخاست.

 

 

در زمانی که ظروف چینی نایاب بود و تکنولوژی ساخت این ظروف در اختیار کشور چین قرار داشت، از خاک زنوز به دلیل سفیدی اش برای ساخت بدل چینی استفاده می کردند و ظروفی که از آن بدست می آمد، شباهت هایی هم به چینی داشت. سفالگری با خاک سفید بومی منطقه با پیشینه سفالگری در زنوز پیوند تنگاتنگی دارد، چرا که حدود شصت سال پیش استاد عباس و احمد قابچی از زنوز به تبریز رفته بودند و با تأسیس کارگاه سفالگری در محله سرخاب تبریز این روش تولید را آغاز و تا به امروز پی گرفتند. استاد قابچی در سال ۱۲۹۸ شمسی در خانه استاد محمد قابچی در شهر زنوز بدنیا آمد و بهمراه برادران خود هنر سفالگری را نزد پدر خود فرا گرفت

استاد عباس قابچی با حدود 80 سال فعالیت جدی در ساخت سفالینه‌های لعاب‌دار و تربیت شاگردان ارزشمند خدمات زیادی برای حفظ فرهنگ و هنر بومی و ملی انجام داده است.

 

این استاد برجسته ساخت سفال كه سال‌ها سفالینه‌های زیبایی با تكنیك خاك سفید و لعاب آبی فیروزه‌ای و همچنین لعاب شفاف می‌ساخت، توانست با همكاری خانه سفال و هنردوستان جوان استان، این هنر كهن را زنده نگاه دارد و به ترویج آن كمك كند.

شاگردان بسیاری از حضور استاد عباس قابچی بهره برده و امروز نام و یاد ایشان در دل و ذهن تمام هنردوستان و هنرمندان آذربایجان شرقی و ایران زمین زنده است.

كارگاه سفالگری برادران قابچی از معدود كارگاه‌های سنتی سفالگری منطقه است، كه از سال 1327 در محله سرخاب تبریز فعالیت می‌كند.

تولیدات این كارگاه كه توسط استاد مرحوم قابچی ساخته می‌شد، شامل ظروف سفالین كاربردی از جنس خاك سفید (كائولن منطقه زنوز ) كه با پوشش لعاب شفاف فیروزه و یا لعاب شفاف بی‌رنگ و توسط چرخ سفالگری ساخته و پرداخته می‌شوند.

تمام مراحل ساخت سفال اعم از تهیه خاك، گل و لعاب و همچنین ساخت و پخت و لعاب‌زنی، توسط برادران قابچی انجام می‌پذیرد.

مرحوم استاد عباس و برادر مرحوم‌شان احمد قابچی این هنر را از پدر خود استاد محمد قابچی در «زنوز» فرا گرفته و در سال‌های پرشمار فعالیت خود ‌آن را به شاگردان مشتاق آموزش داده‌اند.

 

از استاد قابچی با عناوینی چون : پدر سفالگری خاک سفید – احیاگر ارزشمند سفال خاک سفید – مخترع رنگ فیروزه ای سفال – پیر سفالگری آذربایجان و فیروزه سفال ایران نام برده می شود.

استاد عباس قابچی زنوزی از آخرین بازماندگان استادکاران بومی سفال زنوز روز دوشنبه ۲۱/۱۰/۱۳۸۸ درسن ۹۰ سالگی در شهر تبریز دیده از جهان فرو بست . در زنوز سه کارگاه یکی وابسته به سازمان صنایع دستی و دو کارگاه خصوصی در این زمینه فعالیت می کردند، که در حال حاضر فقط یک کارگاه فعال است و تولیدات آنها عمدتاً شامل ظروف کاربردی همچون بشقاب، کاسه، فنجان، نعلبکی، پارچ آب، قوری، قنددان و … می شود.

 

منبع : seeiran.ir

 

ویدیو مرتبط :
سفال سفید زنوز

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آشنایی با هنر سفال گری

 بی شک یکی از قدیمی ترین هنرها و صنایع بشری سفالگری است که در مواردی حتی به اعتبار کشف نمونه هایی از آن قدمت و پیشینه تمدنی را هم تعیین کرده اند. اولین نمونه های سفالی مربوط به 8000سال قبل از میلاد مسیح است که بدون استفاده از چرخ ساخته شده است و در کنار آتش و بدون کوره پخته می شده است.

در بسیاری از موارد انسان اولیه به تقلید از سبدهایی که با استفاده از ترکه نازک درختان ساخته میشده است سفالینه ها را می ساخت و در برخی از موارد از سبدها بعنوان قالب استفاده می کردند.در 3500ق.م چرخ سفالگری ساده ای اختراع می شود که موجب تحولی شگرف در هنر سفال می گردد.

پس از آن انواع تکنیکهای تزئین و رویه آرایی مثل نقاشی، حکاکی و برجسته کاری روی سفال به وجود می آید. پس از کشف چرخ، پیدایش و کاربرد لعاب مهمترین تحول در زمینه سفالگری محسوب می شود. ماده اولیه کار سفالگری گل است که از ترکیب انواع خاکها با آب به دست می آید.

خاکهای مورد مصرف به دو دسته تقسیم می شوند: اولیه مثل کائولین، خاک سفید، و خاک آستون ور که برای ساخت سرامیک به کار می روندو خاکهای ثانویه مثل رس که برای ساخت سفال به کار می رود.

محصولات سفال و سرامیک به طور معمول به روشهای مختلف ساخته می شوند که عبارتند از: روش فشاری، روش ورقه ای، روش لوله ای، روش چرخکاری،روش دوغابی. که روشهای فشاری، ورقه ای، لوله ای بیشتر با مهارت دستان هنرمند و استفاده از قوه ذوق و خلاقیتوی شکل می گیرد.

روش چرخکاری همراه بااستفاده از چرخ سفالگریمی باشد. در روش دوغابی که برای تهیه سرامیک به کار می رود، دوغاب تهیه شده در قالب هایی از جنس گچ ریخته شده و به این وسیله به آن شکل می دهند. پس ازاجرا سفال و سرامیک خام حاصل را درکوره با دمای 950 الی 1000 درجه سانتی گراد می­پزند. فراورده حاصلرا بیسکوئیت می نامند که برای مراحل لعابدادن و انواع رویه آرایی­ها و تزئین استفاده می­شود.

منبع:negarkhaneh.ir