فرهنگ و هنر
2 دقیقه پیش | تشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالستشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالس | برگزاری مراسم عروسی | باغ عروسی تشریفات ۵ ستاره بهبود با مدیریت بهبود اصلانی صاحب سبک در اجرای دیزاین های ژورنالی و فانتزی ، اجرا ... |
2 دقیقه پیش | خواندنی ها با برترین ها (81)در این شماره از خواندنی ها با کتاب جدید دکتر صادق زیباکلام، اثری درباره طنز در آثار صادق هدایت، تاریخ فلسفه یونان و... آشنا شوید. برترین ها - محمودرضا حائری: در این شماره ... |
آداب و رسوم مردم خراسان رضوی
فرهنگ مردم خراسان رضوی در اکثریت مناطق استان همان فرهنگ مردم ایران است البته کمی در جزئیات در شمال و جنوب و در بین ترک و کرد تفاوتهایی دارد که قابل تامل نیست. خراسان رضوی محل زندگی اقوام گوناگونی است كه به رغم تفاوتهای نژادی و فرهنگی ، به واسطه رشته محكمی از عوامل پایداری چون دین و ملیت با هم متحدند .
گرچه آنها در جمع خود به زبان و لهجه مادری سخن می گویند و به آداب و رسوم نیاكان خویش پایبندند اما همواره از اینكه مسلمان و ایرانی هستند به خود می بالند . یكی از دلایل تنوع چشمگیر ساكنان خراسان رضوی ،كوچ اختیاری و یا اجباری به سرزمین وسیع و حاصلخیز بوده است . در سفری از شمال به جنوب خراسان رضوی تنوع نژادی و گوناگونی گویش مردمان آن نواحی را به روشنی می بینیم . از جمله ویژگیهای فرهنگی مردم خراسان رضوی ، علاقه به موسیقی بومی است كه در جشنها و مراسم اجرا می شود.
با پراكندگی طوایف در استان خراسان رضوی ، شیوه های اجرای موسیقی نیز متنوع است . موسیقی كردهای شمال خراسان رضوی ، تركمنها ، بلوچها و شرق خراسان رضوی هریك به تنهایی حائز اهمیت است .به طور كلی آلات موسیقی خراسان رضوی عبارتند از ، دوتار ، سرنا، دهل ، دپ، قشمه، كمانچه ونی . بلوچها نیز در نواختن ساز قیچك از مهارت خاصی برخورداند .
بلوچها بیشتر در شرق و جنوب خراسان رضوی مستقرند و به فعالیتهای كشاورزی و دامداری مشغولند ، آنهامسلمان و غالبا اهل سنت هستند . مردان و زنان بلوچ نیز در استفاده از پوشاك سنتی خویش اصرار می ورزند . زنان بلوچ علاوه بر به كار گیری پارچه های گلدار ، در تهیه پوشاك سنتی خویش از هنر سوزن دوزی استفاده می كنند . گلدوزی ساده دور یقه ، آستین و جلیقه زنان و قیطان دوزی لباس تقریبا در میان عشایر و روستانشینان تمام نقاط خراسان رضوی رایج است .
طوایف و گروههای دیگر در تركیب جمعیتی استان خراسان رضوی عبارتند از :
عربها در جنوب خراسان رضوی ، اسماعیلیان در حوالی بیرجند ونیشابور ، بختیاریها در نوخندان درگز ، هزاره ها در شمال و شرق خراسان رضوی ، تاجیكها در شرق خراان و مشهد ، حیدری ها در تربت حیدریه و جنوب خراسان رضوی و سیستانیها در شرق و جنوب خراسان رضوی.
اغلب مهاجرتهای داخلی استان منحصر به كوچ روستاییان به مراكز شهری است . شهر مشهد تقریبا از تمامی نقاط ایران و برخی كشورهای دیگر از جمله عراق و افغانستان مهاجر پذیرفته است . در شمالی ترین نواحی خراسان رضوی ، تركمنها زندگی می كنند ، آنها مسلمان و اهل سنت هستند و به زبای تركی و به لهجه تركمنی تكلم می كنند و بیشتر به كارهای كشاورزی ، دامداری و بافت قالیچه مشغولند . پوشاك مردان وزنان تركمن بسیار ظریف وزیباست .زیور آلات خاص تركمن ها برزیبایی پوشاك زنانه می افزاید .
كردها و تركها در منطقه وسیعی از نواحی شمال خراسان رضوی زندگی می كنند . تعدادهر یك از این دو گروه بسار بیشتر از تركمنهاست . مذهب این اقوام ، شیعه اثنی عشری است و به زبانهای تركی و كردی تكلم می كنند . تركیب جمعیتی شهرهای بجنورد ، شیروان ، قوچان ، اسفراین ، درگز و كلات علاوه برفارسی زبانان از این دو گروه شكل گرفته است . در این مناطق پوشاك مردان و زنان از ویژگیهای خاصی بر خوردار است كه آن را از بقیه نقاط خراسان رضوی متمایز ساخته است ظریفتیرین پارچه های ابریشمی در كارگاههای سنتی زاوین كلات بافته می شود . به كارگیری رنگهای قرمز ، زرد، صورتی و سورمه ای در این پارچه ها ، پوشاك محلی تركمنها ، كردها و تركها را به یك اثرهنری بدیع مبدل ساخته است
آداب و رسوم ماه محرم در مشهد مقدس
مراسم و سنتها پیرامون حادثه عاشورا و عزاداری امام حسین(ع) یك سری سنتها و مراسم میان مردم معمول است كه در طول سال و اغلب در دو ماه محرم و صفر و به ویژه در دهه عاشورا به آن عمل میشود. آداب و سنن در مناطق مختلف جهان و حتی در شهرهای مختلف ایران نیز متفاوت و متنوع است. سنتهای رایج، گاهی پشتوانهای دینی دارد و متكی به روایات و مستند به فقه و حدیث است، و برخی هم از ابداعات و ساختههای مردم و تقلیدهای بیاساس است.
برخی از روایات مستند به فقه و حدیث از این قرار است: عزاداری و گریه بر امام حسین(ع)، نوحهخوانی و مرثیهخوانی، سینهزنی ، برپایی مجالس در تكیهها، حسینیهها، خانهها و مساجد، تشكیل هیئتها در ایام محرم، نذر و احسان و صدقه و اطعام مردم برای سیدالشهدا، سقایی و چای و آب و شربت دادن به مردم، ساختن حسینیه و تكیه، یاد حسین(ع) هنگام نوشیدن آب، پوشیدن لباس سیاه، سیاه پوش كردن اماكن و گذرگاهها و مساجد و حسینیهها، راه انداختن دستههای عزاداری در خیابانها، برپایی مراسم شام غریبان، برگزاری مجالس مقتلخوانی و زیارت عاشورا، نذر برای آوردن كودكان خردسال به یاد علیاصغر(ع) در دستههای عزاداری، علامتها و نخلها، پختن آش نذری و سفره انداختن و اطعام عزاداران، زیارت رفتن، گرامیداشت اربعین امام حسین(ع)، سر برهنه و پای برهنه بودن در عزای حسینی به ویژه عاشورا و اربعین.
عزاداری سنتی
شیوهای كه نسبت به زنده نگه داشتن یاد حادثه عاشورا و حماسه حسینی از دیرباز مطرح بوده و جنبه مردمی یافته است. این شیوه شامل مرثیهسرایی، نوحهخوانی، گریستن و گریاندن، تشكیل هیئتها و دستههای سوگواری، سینهزنی، ذكر مصیبت، مجالس وعظ و روضهخوانی و... است. این گونه شیوهها چون با روح و جان و عاطفه ی شیعه آمیخته است، هر چه بیشتر به آن رنگ مردمی میبخشد و عامل جذب و تجمع و تشكل انبوه شیفتگان اهلبیت(ع) میگردد.
آغاز محرم در مشهد مقدس
هر سال با حلول ماه عزا و ماتم و در شب اول ماه محرم، در کنار همه ی تکایا و مساجد، مراسم باشكوهی در مهدیه مشهدالرضا(ع) با حضور پیشكسوتان، مداحان، و اقشار مختلف مردم برگزار میگردد. در این شب پیشكسوتان و مداحان قدیمی اهل بیت(ع) شروع محرم را با این شعر اعلام مینمایند:
محرم آمد و عیشم عزا شد
حسینم وارد كرب و بلا شد
سپس مراسم سینهزنی و نوحهخوانی و پس از سخنرانی انجام میشود و در پایان از محل موقوفاتی كه از طرف خیرین در نظر گرفته شده مدعوین با صرف شام پذیرایی میشوند.
مختصری از چگونگی وقف
وقف، نوعی صدقه جاریه است كه برای درازمدت، عموم مردم از آن بهرهمند میشوند و حتی پس از فوت واقف نیز، ثواب آن به روح او میرسد. همواره افراد متمكن برای باقی گذاشتن خیرات، اقدام به وقف میكردند و از همین رهگذر، مساجد، مدرسهها، تكیهها، آب انبارها، كتابها، بیمارستان ها و امور خیریه بسیار پدید می آید.
علاقهمندان به اهل بیت(ع) و ائمه(ع)، به ویژه محبان سیدالشهدا(ع) مال و املاك بسیاری را در طول تاریخ براساس این سنت حسنه، وقف اباعبدالله(ع) كردهاند كه درآمد حاصله از این املاك صرف امام حسین(ع) و برپایی مجالس عزای حسینی، نوحهخوانی، بنا و تعمیر حرمها و بقاع متبركه، زایر و خدام آن حضرت، كمك به بینوایان و اطعام مستمندان و محرومان میشود.
موقوفات امام حسین(ع) بودجه مردمی عظیمی است كه همیشه و همه جا پشتوانه زنده نگه داشتن نام و یاد عاشورا و اهلبیت(ع) بوده است. به بركت مجالس حسینی و تبلیغات دینی كه در آنها میشود، اسلام و احكام الهی زنده میماند و جانبازیها و ایثارگریها حسین بن علی(ع) و یارانش، به مردم درس عزت و آزادگی میدهد. و همین فرهنگ، سبب پدید آمدن مدرسههای عظیم و كتابخانههای غنی و مساجد و حسینیهها و مراسم پرشكوه گشته است.
در آنچه به موقوفات اباعبدالله(ع) و عاشورا مربوط میشود، نكات جالبی وجود دارد كه مشاركت مردمی را در هزینه اقامه مجالس عزا برای آن حضرت میرساند. امروز هم در شهر مشهد، افراد خیر و نیکوکار موقوفات فراوانی را تقدیم به ساحت اهل بیت علیهم السلام، علی الخصوص حضرت امام حسین(ع) و حضرت امام رضا(ع) می کنند
روز اول محرم معمولا در برخی از حسینیه و تكایا رسم بر این است كه در دهه اول محرم و دهه آخر صفر، سه نوبت مجلس روضه خوانی برگزار میشود. صبحها بعد از نماز صبح، عصرها تا نزدیك غروب و شبها بعد از نماز مغرب و عشا. قبل از شروع سخنرانی، نخست ذکر مصیبت اجراء گردیده، سپس یك یا دو نفر از وعاظ كه ممكن است از دیگر شهرها و مشهد دعوت شده باشند، به مناسبت، روضه میخوانند و پس از آن با گستردن سفره، مدعوین اطعام میشوند.
جامه سیاه
رسم است كه در سوگ عزیزان، لباس سیاه میپوشند. در ایام محرم نیز عزاداران در عزای سیدالشهدا(ع)، هم خود لباس سیاه میپوشند، هم مساجد و تكایا و سر در ساختمانها را سیاه پوش میكنند. در این ایام تمام شهر مشهد سیاه پوش می شود. در اشعار محتشم كاشانی است:
ای عالمی سیاه به تن، در عزای تو
ای جان پاك آدم خاكی فدای تو
ای جن و انس، مویهگر اندر مصیبتت
ای خاص و عام گریان اندر رثای تو
نقل شده چون امام حسین(ع) شهید شد، زنان بنی هاشم سیاه پوشیدند و عزاداری كردند و امام سجاد(ع) برای سوگ و ماتم آنان غذا تهیه میكرد(سفینه البحار، ج 1، ص 670)
خطبهخوانی شب عاشورا در بارگاه حضرت رضا(ع)
مراسم خطبهخوانی در صحن انقلاب(عتیق) حرم مطهر ثامن الحجج(ع) هر سال دو بار برگزار میشود؛ یك بار شب شهادت سالار شهیدان؛ و یك بار هم در شب شهادت ثامنالائمه امام علی بن موسی الرضا(ع). همچنین مراسم شام غریبان در شب بعد از لیالی مذكور، برای عرض تسلیت به ولینعمت مان ابوالحسن الرضا(ع). در این مراسم كلیه خدمه و حفاظ آستان قدس رضوی، جمع میشوند و شمع به دست میگیرند و مراسم خاصی در صحن انقلاب با حضور مردم و دسته های عزاداری برگزار میكنند.
خدام شمع به دست در ابتدا دور تا دور صحن انقلاب میایستند؛ و در این مراسم شخصیتهای مختلف علمی و مملكتی حضور دارند. در ابتدای مراسم، عدهای از دربانان حرم رضوی با تشكیل دو صف و با در دست داشتن چراغ لالههایی كه داخل آن شمع روشن كردهاند، دور تا دور صحن انقلاب را میچرخند، مداحان هم ایام حزن و سوگ را به پیشگاه حضرت رضا(ع) تسلیت میگویند و با قرائت قسمتی از زیارت عاشورا مشغول عزاداری میشوند.
شهدای عاشورای حرم رضوی
در ظهر عاشورای حسینی سال 1373 كه زائران و مجاوران حرم مطهر حضرت رضا(ع) به عزاداری سالار شهیدان مشغول بودند، دست پلید نفاق، همه خشم و عصبانیت اسكتبار جهانی را در قالب بمبی قوی در كنار مضجع نورانی امام رئوف منفجر نمود كه عدهای را مجروح و تعدادی از دلدادگان در جوار مرقد نورانی حضرتش به فیض شهادت و لقاء شیرین یار راه یافتند، یادشان گرامی، روحشان شادمان باد.
هیئت شام غریبان خدمه حضرت امام رضا(ع) در مشهد
مراسم شام غریبان، مانند خطبه دو بار در سال اجرا میشود، یكی شب شهادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، یك بار هم در شب شهادت حضرت امام رضا(ع) كه در این دو شب حزن و اندوه، كلیه خدمه آستان قدس رضوی اعم از خادم، كفشدار، دربان، نگهبان، حفاظ و فراش، در محل اداره مركزی آستان قدس (چهارراه شهدا) حضور بهم رسانیده و مشغول سوگواری میشوند.
در این جا هم چراغی روشن نیست و محوطه غیر از نور چند شمع كاملا تاریك و غمانگیز است و به محض پخش آوای ملكوتی اذان، نمازجماعت پر صلابتی برپا میگردد، سپس خدمه با در دست داشتن شمعی روشن و نظمی خاص به صورت دسته برای عزاداری و سوگواری و عرض تسلیت به محضر ولینعمتشان، به سمت حرم مطهر به راه میافتند. مردم و زائرین ماتمزده از ساعتی قبل، مشتاقانه در دو طرف خیابان برای دیدن هیئت نوكران آقا امام رضا(ع) اجتماع نموده، با آنان همدردی و برای سلامتی خادمین حضرت رضا(ع) صلوات میفرستند.
نذورات
یکی از آداب و رسوم زیبای مردم مشهد در این ایام، انجام نذورات و مبرات می باشد. این موضوع با توجه به حضور گسترده ی هیات عزاداری از سراسر استان و کشور، صحنه هایی زیبا از عشق و دلدادگی مردم شهر بهشت به ساحت قدسی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) به نمایش می گذارد. از گذشته های دور، مردم مشهد میزبان دسته های عزاداری در منازل خود بودند.
دسته های عزاداری مخصوصاً از شهرهای اطراف به مدت دو روز و بیشتر در منازل شخصی مشهدی ها ساکن می شدند و صاحبخانه خود را موظف به خدمت گذاری به آنان می دانست. برپایی ایستگاه های صلواتی در مسیر دسته های عزاداری، پهن کردن سفره های نذری و پذیرایی با غذاهایی همچون شله، حلیم و ... ، انجام خدمت به هیات های عزاداری در طول مسیر دسته ها همچون توزیع آب، کمک به ایستگاه های صلواتی، و .. از جمله ی این امور می باشد که هنوز هم رواج دارد.
اما مقصد غالب دسته ها و هیات ها در روز تاسوعا و عاشورا، حرم مطهر حضرت ثامن الحجج(ع) است. عزاداران در این دو روز در قالب دسته های عزاداری از خیابان های منتهی به حرم مطهر وارد صحن و سرای رضوی شده و پس از عرض ارادت به ساحت ملکوتی امام مهربانی ها، از صحن خارج می شوند.
منبع:gtalk.ir
ویدیو مرتبط :
آداب و رسوم
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
آداب و رسوم مردم خراسان در ایام نوروز
آداب و رسوم مردم خراسان در عید نوروز
در خراسان همه به آداب و رسوم نوروز پایبند و علاقمندند و در اجرای سنن باستانی این عید ملی سخت میکوشند.
خراسانیها چند روز متوالی دست از کار میکشند و ایام و ساعات خود را صرف جشن و سرگرمی و تفریح و خنده میکنند.
گندم و عدس سبز میکنند لباس نو میپوشند. اسفند میسوزانند تخم مرغ رنگ کرده درست میکنند و کاکین را با پارچههای رنگارنگ و فرشهای خوش نقش و زیبا میآرایند.
پوست پلنگ و کشکول و تبرزین به در و دیوار میآویزانند، به دیدار یکدیگر میروند، روی یکدیگر را می بوسند و سال نو را به خویشان و دوستان تبریک میگویند و به یکدیگر هدیه و عیدی میدهند.
آداب و رسوم مردم خراسان قبل از نوروز
از چند هفته به نوروز مانده جنب و جوشی در مردم پدید میآید. همه در فکر تهیه لباس نو هستند و لباسهای کهنه خود را تمیز میکنند.
همه خانه تکانی میکنند، ظروف مسی را به رویگر داده و سفید میکنند. فرشها را میتکانند، اثاث خانه را و زوایا اتاقها را گردگیری کرده و میروبند و گندم یا عدس در دیس و دوری و بشقاب خیس میکنند و خاکشیر و ترتیزک و اسفزه پشت کوزه و روی پارچه میچسبانند تا برای شب عید سبز شود و در ایام عید خانه به سبزه آراسته باشد.
آداب و رسوم مردم خراسان برای سفره هفتسین
آداب و رسوم مردم خراسان برای سفره هفتسین
قبل از فرا رسیدن لحظه تحویل سال نو سفره هفتسین را میچینند و لباسهای نو خود را میپوشند. مشک و عنبر میسوزانند و اسفند در آتش میریزند و در اطاقها شمع میافروزند. سپس سفره سفیدی پهن کرده و دور آن مینشینند.
روی سفره اقلام زیر را مینهند. دو لاله یک جلد کلام الله مجید یک آیینه و جلوی آینه چند دانه گندم میپاشند و روی آینه هم یک تخم مرغ میگذارند تا وقت سال تحویل تخم مرغ روی آینه بچرخد.
یک ظرف عسل و یک عدد نان سنگک و سینی هفت سین را در وسط سفره میگذارند، یک عدد سیب و سبزهای را هم که دو هفته قبل تهیه کردهاند در کنار سینی قرار میدهند.
یک کاسه آب و چند ساقه سبز و یک دانه نارنج درون آب را هم در سفره میگذارند. علاوه بر اینها مقداری آجیل و شیرینی هم در ظرفی نهاد و بر سفره مینهند. کمی از شام شب عید که ماهی پلو و ماست است نیز بر سر سفره میگذارند.
آنها معتقدند که آب علامت طول عمر است و ماهی را هم رزق حلال میدانند عسل نماد شیرین کامی و تندرستی و نان و سکه هم برای جلب نعمت برکت است. عدهای نیز قبل از تحویل سال به مسجد یا به پابوس و زیارت حرم امام رضا(ع) میروند.
مراسم پیش از تحویل سال نو بعد از آن
یکی از اداب و رسوم مردم خراسان این است که عدهای از خراسانیها چند لحظه قبل از تحویل سال قدری «آب جوجه خروس» یا شیر می خورند. چون باور دارند اگر به هنگام سال تحویل آب جوجه خروس بخورند پوست بدنشان در تمام سال لطیف و درخشان میشود اگر سیر بنوشند پوست بدنشان سفید و نرم خواهد شد.
عده ای نیز لحظه سال تحویل دور سفره مینشینند و هر یک سکهای یا چند دانه برنج یا یک گوخدا( خرخاکی) در مشت می گیرند یا کله جوجه خروس در جیب میگذارند و سرغ مرغ و دل و جگر و سنگدان و گردن او را میپزند و به مردخانه میدهند تا بخورد و ثروتمند شود.
آداب و رسوم مردم خراسان در عید خوردن رشته پلو می باشد
اغلب خراسانیها شب اول سال نو رشته پلو میخورند، روز شنبه اول سال هم آش میپزند تا در مدت سال کارشان رشته بگیرد.
از ماهی و کوکویی هم که از شب آخر سال کهنه مانده است مقداری میخورند تا تمام سال رزق شان حلال باشد کوکو را هم باید بخورند تا در سال نو از کوکو گفتن راحت بشوند.
در روز اول عید معمولا بزرگ خانواده یا بزرگ محل در خانه مینشیند و همه به دیدن او میروند و نوروز به او تبریک میگویند و دستش را میبوسند. او هم متناسب با مقام و موقیعت و استطاعت خود یک سکه نقره یا اسکناس رایج روز به عنوان عیدی به هر یک از دیدار کنندگان میدهد.
خراسانیها برای پذیرایی از مهمانها در ایام نوروز انواع شیرینیهای بازاری و خانگی از قبیل باقلوا، لوز، نیم شکر، نقل، مسقطی، بهشتی، حاجی بادام، گز، راحت الحلقوم، پشمک، نان بادامی، نان نخودی، نان تاج، نان کرمی، ساق عروس و باد بزنی و نان شیر مرغ و نازک نارنجی، نان خامه ای و نارنجک، و آجیل و میوه در ظرف مخصوص می چینند و جلوی مهمانها قرار میدهند.
بازیهای رایج نوروزی در خراسان
بعضی از بازیهای رایج در ایام نوروز که خراسانیها معمولا با آنها خود را سرگرم میکنند عبارتنداز:
آراآرا، سرنو قزل خانم، استاسه پایه، استای زنجیر باف، از گلاچی گل، بجل بازی، جوز بازی، شیطون برشته، کبدی کبد، عرقچین گردونک، لوچمبه، لیس پالیس، درنه بازی و خرسوزپالون سوز.
منبع:hamshahrionline.ir