مهندس بازرگان؛ یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...


مهندس بازرگان در نظام شاهنشاهی به دادگاه کشیده شد، از مسولیت هایش حتی تدریس در دانشگاه برکنار شد، تبعید شد حبس کشید، اما مشی اصلاح طلبانه اش را کنار نگذاشت.

صبح بخیر - ایمان عبدلی: انقلاب اسلامی ایران در حالی حادث شد که کمتر تحلیلگری چنین موج خروشانی را پیش بینی میکرد، امواج انقلاب تا خارج از مرزها هم رفت و زمینه ساز حرکات اعتراضی در نقاط مختلف دنیا شد، اما در انقلاب ایران به جز رهبری امام خمینی ،چهره های تاثیر گذار دیگری هم بودند که بعد از امام نقش پررنگی را در به ثمررساندن این حرکت داشتند. به مناسبت دهه ی مبارک فجر چند چهره ی تاثیر گذار انقلاب 1357 را زیر ذربین برده ایم :


مهندس بازرگان یک انقلاب ،یک دهه ،چند چهره...

در اولین بخش نخست وزیر دولت موقت (مهندس مهدی بازرگان)

بیوگرافی: مهدی بازرگان در سال 1286 در تهران از خانواده ای  تاجر و مذهبی با اصالتی تبریزی متولد شد،بازرگان از اولین گروه های محصل بورس شده به خارج از کشور بود که در دوره ی رضا شاه به فرانسه اعزام شد و پس از 7 سال بازگشت در سال 1330 او به سمت ریاست هیات مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران انتخاب شد ،اداره ی موفق شرکت نفت ایران با استفاده از متخصصین  ایرانی  و دو دوره ریاست پی در پی در دانشکده فنی دانشگاه تهران و همچنین مسئولیت احداث شبکه ی لوله کشی آب تهران از دیگر مسئولیت های چشمگیر ایشان در این سال ها بود ،بازرگان نخستین نخست وزیر جمهوری اسلامی است که پس از یک دوره نمایندگی مجلس و رد صلاحیت در دوره های بعدی عملا خانه نشین شد و در سال 1373 برای معالجه ی به زوریخ رفت و درهمان جا فوت کرد، البته پیکر ایشان مطابق وصیت نامه اش در جوار پدر و مادر و در آرامگاه حضرت معصومه دفن شده است.

کاراکتر: بازرگان به نوعی از اولین افرادی بود که در صدد آشتی اسلام و مدرنیته بود، او نماد افرادی بود که در عین اعتقادات دینی قوی، چشم به فن آوری غربی و سبک مملکت داری غربی داشتند، او و اسلاف او درصدد همنشینی دو عنصری بودند که ظاهرا تا پیش از آن همنشینی اش غیر ممکن بود ،از بازرگان آثار زیادی راجع به دین بر جامانده فعالیت های موثر او در دورانی که حزب توده به شکلی ظریف در پی ایجاد تفکرات مارکسیستی بود، قابل چشم پوشی نیست .همچنین خاصیت تکنو کرات بودنش و توجه او به قانون و دوری از احساسات گرایی از او شخصیت ویژه ای ساخته بود، بازرگان در ادبیات امروز سیاسی به نوعی یک مصلح بود.آن هنگام که مجاهدین خلق از دل نهضت آزادی که همین بازرگان و آیت الله طالقانی و یدالله سحابی موسسین آن بودند بیرون آمدند، بازرگان به هیچ وجه با مشی مسلحانه ان ها سرسازگاری نداشت ،بازرگان مرد گام به گام به مرور و اصلاح بود .

مهندس بازرگان یک انقلاب ،یک دهه ،چند چهره...

قبل از انقلاب:
مهندس بازرگان در نظام شاهنشاهی به دادگاه کشیده شد، از مسولیت هایش حتی تدریس در دانشگاه برکنار شد، تبعید شد حبس کشید، اما مشی اصلاح طلبانه اش را کنار نگذاشت. او دو بار به زندان افتاد: یک بار پس از کودتای 28 مرداد و بار دیگر در سال 1342 به خاطر اعتراض به انقلاب سفید ،در دادگاه نظامی جمله ای از او به یادگار مانده است((این آخرین گروه است که به صورت قانونی و در چهارچوب قانون اساسی حاضر به فعالیت سیاسی است و از این پس شما باید منتظر گروه هایی باشید که رودر روی رژیم قرار می گیرند))او و همراهانش با تاسیس نهضت آزادی حزبی را تشکیل دادند که در عین ملی گرایی قائل به دین بود و در عین حال محفلی برای ساماندهی افراد جبهه ی ملی بود ،عمده ی افراد تشکیل دهنده ی نهضت آزادی افرادی بودند که سابقه ی تحصیل در غرب داشتندوبیشتر از آنکه انقلابی عمل کنند به دنبال انتقال آرام قدرت بودند.

در انقلاب: با پیروزی انقلاب اسلامی نیاز به افراد مجربی که در عین اعتقاد به انقلاب اسلامی سابقه ی اجرایی نیز داشته باشند بسیار احساس میشد ،آیت الله خمینی به عنوان رهبری انقلاب برای انتقال قدرت از رژیم سابق نیاز به افرادی چون مهندس بازرگان داشت به پیشنهاد آیت الله مطهری از اعضای شورای انقلاب، بازرگان به عنوان نخست وزیر تعیین شد ،عمده ی وظایف مهندس بازرگان معطوف به انتقال قدرت و تصرف سازمان ها و همچنین ساماندهی اولیه برای یک همه پرسی آرام بود، در کنار اینها حفظ امنیت و حراست از دستاوردهای انقلاب وظیفه ی دشوار دیگری بود که بر دوش بازرگان و یارانش افتاده بود.

مهندس بازرگان یک انقلاب ،یک دهه ،چند چهره...

نخست وزیر فقط 9 ماه (275 روز) بر سرکار بود: سه بار استعفای او که نهایتا همزمان با تسخیر سفارت آمریکا مورد موافقت قرار گرفت به کار او پایان داد ،کابینه ی او هم که ترکیبی از نهضتی ها و سوسیالیست ها بود از چپ ها خالی و برای موتلفه ای ها جای چندانی نداشت ،در دوران نخست وزیری ،بازرگان با فشار شدیدی مواجه بود جو انقلابی و احساسی حاکم بر جامعه از او توقع اقداماتی را داشت که به زعم او تخریبی بود او در آن روز ها در گلایه از فشارهایی که عمدتا توسط گروه های چپ (مجاهدین خلق ،فداییان و توده ای ها) اعمال میشد گفته بود:((ماموریتی که انقلاب اسلامی برای خود قائل شد نه تنها در 2500 سال تاریخ ایران بلکه در جهان بی سابقه بود، انقلاب به این وسعت و عظمت و سرعت که چنین ابعادی پیدا کند، شاید نباشد شاید کفر باشد و بعدا من را ارشاد بکنند ،حتی برنامه ی انقلابی که انبیا خودشان معین کرده بودند با چنین وسعت و عظمت و سرعت نبود)).

به عنوان مثال یکی از توقعات عجیب و غریب توده حل معضلات مسکن در طی سه ماه بود!!

پس از انقلاب: با ظهور احزابی مثل  جمهوری اسلامی و با توجه به فضای ضد امپریالیستی و ضد لییبرالیستی که بر علیه نهضت آزادی ایجاد شده بودو با توجه به اقدامات بازرگان نظیر مذاکره با امریکا برای پیگیری حقوق معطل مانده از رژیم سابق فضا و عرصه برای فعالیت سیاسی بازرگان و همرزمانش به شدت تنگ شده بود ،اقداماتی نظیر تعامل با ارتشی های رژیم سابق و قائل نبودن به تصفیه ی بنیادین با نظامیان و منصب داران رژیم طاغوت ، پاشنه ی آشیل بازرگان شد،بازرگان پس از یک دوره نمایندگی مجلس و عضویت در اقلیت مجلس دیگر مجالی برای فعالیت سیاسی پیدا نکرد.


ویدیو مرتبط :
اسراری از انقلاب و بازرگان و ابراهیم یزدی

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آیت الله طالقانی؛ یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...


سید محمود علایی طالقانی در گلیرد طالقان از پدری روحانی و ساعت ساز که دوست نداشت خرجی اش از منبرو وعظ و یا از کمک های مردمی تامین شود زاده شد.




صبح بخیر - ایمان عبدلی:
انقلاب اسلامی ایران در حالی حادث شد که کمتر تحلیلگری چنین موج خروشانی را پیش بینی میکرد، امواج انقلاب تا خارج از مرزها هم رفت و زمینه سازحرکات اعتراضی در نقاط مختلف دنیا شد، اما در انقلاب ایران به جز رهبری گرانقدرامام خمینی(ره) ،چهره های تاثیر گذار دیگری هم بودند که بعد از امام (ره)نقش پررنگی را در به ثمررساندن این حرکت داشتند به مناسبت دهه ی مبارک فجر چند چهره ی تاثیر گذار انقلاب 1357 را زیر ذربین برده ایم: آیت الله طالقانی از موسسین نهضت آزادی.

آیت الله طالقانی یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...

بیوگرافی:
سید محمود علایی طالقانی در گلیرد طالقان از پدری روحانی و ساعت ساز که دوست نداشت خرجی اش از منبرو وعظ و یا از کمک های مردمی تامین شود زاده شد. پدر طالقانی که در مشروطیت هم فعال بود ساعت سازی کرد تا وابسته ی مردم ویا گروهی نباشد، او بود که استقلال روحانی را در وجود پسرش نهادینه کرد.

آیت الله طالقانی؛ یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...

تحصیلات حوزوی اش را تا مقطع اجتهاد در فیضیه ی قم البته با یک رفت و برگشت به حوزه ی نجف ادامه داد،ایشان درجه ی اجتهادش را از آیت الله حائری کسب کرد ،در تمام نقاط عطف تاریخ معاصر از دوره ی رضا شاه تا پیروزی انقلاب آیت الها طالقانی حضوری چشمگیر داشت از ماجرای ملی شدن صنعت نفت و همراهی 4 ساله ی ایشان با مصدق تا اتفاقات کودتای 28 مرداد و انقلاب و در نهایت پیروزی انقلاب ،مشغولیت عمده ی آیت الله تدریس در مدرسه ی سپهسالار بود و البته در کنار پیگیری دغدغه های مذهبی و انقلابی از طریق منبر و اعلامیه و راهپیمایی هم نقش پررنگی در زندگی سید محمود طالقانی داشت ،عضویت در شورای انقلاب و نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان وهمچنین خطیب نمازجمعه ی تهران مسئولیت های ایشان در جمهوری اسلامی بوده است ،یک سال پس از پیروزی انقلاب آیت اله طالقانی در مرگی بحث برانگیز دارفانی را وداع گفت.

آیت الله طالقانی یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...

کاراکتر :
نخ تسبیحی برای تمام جریانات معترض به رژیم شاهنشاهی، از همین رو لقب پدر طالقانی برای او ماندگارشد،امام او را ابوذر نامید ،کاراکتر مقاوم و مهربان محمود طالقانی از او تصویری اسطوره ای ساخت ،کسی که زیر سخت ترین شکنجه ها لب فرو بست روحیه میداد از قرآن می گفت و زندان را کلاس آموزشی کرد ،آن هم در موج تفکرات التقاطی و مارکسیستی که مبارزین را فرا گرفته بود ،در ماجرای بازداشت پسرش که عضو سازمان مارکسیتی پیکار بود جایی ایستاد که هم خانواده اش را در آغوش داشته باشد و هم نظام آسیب نبیند، عضو موسس نهضت آزادی و اولین موسس انجمن اسلامی در دانشگاه به شدت به دنبال علمی کردن فضای حوزه و مذهب بود ،طالقانی مصداق عینی جذب حداکثری و دفع حداقلی بود به نواب و یارانش پناه میداد(یکی از بازداشت هایش به همین دلیل بود) و در سازمان سیاسی  چون جبهه ملی و بعد از آن نهضت آزادی جزو افراد پیشرو بود.

آیت الله طالقانی یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...

قبل از انقلاب :
آیت الله در کنار سخنرانی های پرشوری که در مسجد هدایت داشت چندین بار به دلایل مختلف طعم زندان را چشید اولین بار نوشتن مقالات انتقادی بر علیه رضا شاه پای او را به زندان باز کرد،او البته تالیفات چشمگیری داشت نظیر :تفسیری بر تنبیه الامه اثر آیت الله نائینی ،هدف اصلی کتاب اثبات این فرضیه بود که تشیع اساسا با استبداد مغایر وبا دموکراسی موافق است ،او در اثر دیگر خود اسلام و مالکیت ،معتقد است که سوسیالیسم و مذهب با هم سازگارند طالقانی هم مثل بازرگان در زندگی خود دو هدف عمده داشت :نشان دادن اینکه اسلام پاسخ هایی برای پرسش های جدید دارد  و بنابر این منطبق با جهان معاصر است و پرکردن شکاف عمیقی که مومنان راستین را از اصلاح طلبان غیر مذهبی ،بازاریهای سنتی را از متخصصان تحصیل کرده روحانیون محافظه کار ضد رژیم را از روشنفکران تندرو و شخصیت های مذهبی قم را از روشنفکران میهن پرست جبهه ملی جدا می کرد بود.

آیت الله طالقانی یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...

در انقلاب : طالقانی تا قبل از فوت 5 بار نماز جمعه را برگزار کرد، او پیشنهاد برگزاری نماز جمعه را داد و او بود که دانشگاه تهران را برای برگزاری نماز جمعه انتخاب کرد کما اینکه او موافق ترین روحانی برای آشتی اسلام با علم و استدلال بود ،طالقانی در آخرین نماز جمعه ای که داشت گفت :عده ای می گویند اگر شورا نباشد ما چه چکاره ایم ؟هیچ شما بروید پی کارتان ..طالقانی که به نوعی از لحاظ فکری وارث مشروطه بود بر اصل شورا تاکید داشت چرا که با تاکید بر نظام های شورایی مشارکت مردم گسترده تر میشود و این امر مردم سالاری را تقویت میکند و به مردم شخصیت می دهد و همچنین وحدت را تقویت میکند و به همان میزان جامعه از استبداد دور می شود.در روزهای انقلاب دفتر طالقانی محل رفت و آمد طیف های بسیار متنوعی بود به نوعی او نقطه ای بود که تمام تفکرات متنوع بر سر آن اجماع داشتند.

آیت الله طالقانی یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...

پس از انقلاب :
یار امام(ره) خیلی زود پیر جماران را تنها گذاشت، او در شهریور 1358 درگذشت وانقلاب متفاوت ترین روحانی خود را خیلی زود از دست داد مردی که با لمس مشروطه و جنگ های جهانی اول و دوم ،تجربیات گرانبهایی داشت که افسوس زیر خاک دفن شد.

**بخش هایی از این یادداشت از کتاب (ایران بین دو انقلاب –یرواند آبراهامیان) برداشت شده است.

آیت الله طالقانی یک انقلاب، یک دهه، چند چهره...