کودک تیزهوش را چگونه تشخیص دهیم؟

تندرستی: وقتی صحبت از کودک آزاری می شود، اغلب یاد چهره کتک خورده و چشمان گریان کودکی می افتیم که گوشه ای کز کرده و صدایش درنمی آید.

در واقع تصویر و تصویر اغلب ما از کودک آزاری، همین صحنه است؛ چرا که سکوت کودک و البته خانواده در مقابل کودک آزاری معمولا بارزترین رفتاری است که دیده می شود اما غافل از اینکه این سکوت، اثرات روانی و جسمی بی شماری را در کودک به جا می گذارد، شاید یکی از دلایل این سکوت ناآگاهی والدین از برخورد مناسب در مقابل ودک آزاری باشد.

کودک آزاری (Child abuse) پدیده شومی است که در تمام سطوح اجتماعی، اقتصادی و در تمام جوامع بشری دیده شده و دامنگیر کودک خانواده و جامعه می شود. سوء رفتار با کودکان یک موقعیت اضطرابی برای کودک ایجاد می کند. کودک آزاری و سوءرفتار با کودک را می توان به 3 دسته تقسیم کرد: کودک آزاری جسمی، جنسی و مسامحه و غفلت از کودک که در آن نیازهای جسمی و روانی کودک مورد بی توجهی قرار می گیرد. هر یک از انواع این کودک آزاری ها باعث آسیب کودک می شود.

چطور شک کنیم نکند آزار دیده باشد؟

1- پرخاش

یکی از نشانه های کودکآزاری، مشاهده خشونت در رفتار کودکان است. بدخلقی غیرعادی، بداخلاقی، رفتارهای پرخاشگرایانه که تا پیش از این از کودک سر نزده بود، می تواند نشانه آن باشد که کودک در معرض کودک آزاری قرار گرفته است.

2- اضطراب

مشاهده هرگونه رفتار مضطرب در کودک که ممکن است با رفتارهای مانند گربه و بدخلقی نیز همراه باشد، می توان بیانگر کودک آزاری باشد.این اضطراب می تواند روی عملکرد رفتاری"، شخصیتی و درسی کودک تاثیر منفی بگذارد.

3- گوشه گیری و سکوت

بعضی از کودکان ذاتا ساکت هستند اما اگر کودکی پیش از این بچه ای گوشه گیر و ساکت نبوده و از مقطعی به بعد گوشه گیر و ساکت شود، می توان به مسأله کودک آزاری مشکوک شد.

4- کاهش اعتماد به نفس

افت تحصیلی، تغییر در رفتار کودک در ارتباط با والدین و همسالان که نشانگر کاهش اعتماد به نفس کودک باشد، باید والدین را به مساله کودک آزاری حساس کند در واقع کودکی که تا پیش از این برای حضور در جمع و بیان نیازهای فردی و اجتماعی اش مشکلی نداشته اما در بیان این نیازها دچار مشکل شده، یعنی اینکه مساله ای در کارت است.

5- فرار از جمع بزرگترها

بعضی از کودکان ذاتا از حضور در جمع هراس دارند. برخی دیگر از حضور در جمع خجالت می کشند اما گروهی از کودکان هم بدون ترس یا خجالت در جمع حاضر می شوند. اگر کودکی هیچ خجالتی از جمع نداشته باشد اما از یک مقطع زمانی به بعد از حضور در جمع بزرگسالان اکراه داشت، مشکوک شوید. ممکن است این کودک آزار دیده باشد.

6- بی اعتمادی به بزرگسالان

برای همه والدین پیش آمده که فرزندشان را نزد اقوام یا دوستان بگذارند. برای این منظور نیز اغلب افراد مورد اعتماد انتخاب می شوند. بچه ها نیز معمولا با آغوش باز ماندن در خانه این اقوام و دوستان را به رفتن به مهد کودک و ... ترجیح می دهند اما اگر فرزند شما نسبت به ماندن در خانه اقوام اکراه داشت، این یعنی اینکه کودک با مشکلی روبرو شده است. به این مساله حساس شوید که چرا فرزندتان که تا پیش از این به راحتی در خانه افراد مورد نظر شما می ماند، دیگر حاضر به بودن در کنار آنها نیست؟

7- بازی ها با موضوع جنسی

به بازی ها، جمله ها و شیوه رفتاری که فرزندتان در بازی هایش با همسالان به کار می گیرد، دقت کنید. اگر چه این مساله یکی از موضوع هایی است که بچه ها نسبت به آن کنجکاو هستند اما این کنجکاوی حد و اندازه ای دارد. اگر بیشتر بازی ها، تمرکز و توجه فرزندتان معطوف به این مساله است، نگران شوید این زنگ خطری برای کودک آزاری است.

8- خشونت در بازی

خشونت در بازی، نشانه دیگری برای کودک آزاری است. این خشونت به صورت بارز در رفتارهای کودک با همبازی هایش دیده می شود.

9- کابوس شبانه

کودک دچار این مشکل، یعنی دچار آزار شده است.

10- نارسایی رشد

نقص و اختلال در رشد کودکانی که در دوره رشد قرار دارند، می تواند زنگ خطری برای مساله کودک آزاری باشد.

---

بچه های کدام والدین بیشتر در معرض خطرند؟

1- والدین آزار دیده

در بسیاری موارد، والدینی که کودکان را آزار می دهند خود قربانی کودک آزاری بوده اند.

2- اصول تربیتی نادرست

اطلاعات نادرست و کم والدین درباره تربیت صحیح کودک زمینه ساز تربیت نادرست کودک و در مواردی کودک آزاری ناخواسته می شود.

3- خشونت انضباطی

در برخی موارد سختگیری والدین می تواند زمینه ساز کودک آزاری شود. خشونت انضباطی می تواند یکی از موارد خشونت نسبت به کودکان باشد.

4- درک نادرست از تربیت

بعضی از والدین تصور می کنند تنبیه بدنی روش درست تربیتی است، به همین دلیل برای تربیت کودک از این شیوه نادرست استفاده می کند.

5- جمعیت

بررسی ها نشان می دهد ابزار خشونت نسبت به کودکان در خانواده های پرجمعیت بیشتر است. دلیل آن نیز بی حوصلگی والدین نسبت به تربیت فرزند است.

6- فقر و مشکلات خانوادگی

این مساله یکی دیگر از عوامل آسیب رسان به والدین و سپس انتقال این فشار اجتماعی به کودکان از طریق کودک آزاری است؛ به طور مثال عدم توجه به نیازهای کودک به دلیل فقر و مشکلات خانوادگی از مصداق های کودک آزاری است.

7- بیماری های روانی والدین

ابتلای والدین به بیماری هایی مانند اضطراب، اختلال های خلقی، افسردگی، مشکلات شخصیتی و ... از عوامل زمینه ساز کودک آزاری است.

8- اعتیاد

این مساله یکی از عوامل زمینه ساز کودک آزاری است. در واقع عدم تعادل روانی و به دلیل مصرف مواد مخدر می تواند کودک را در معرض آزار جسمی، روانی یا حتی جنسی قرار دهد.

---

نشانه هایی که اگر دیدید، باید بیشتر شک کنید:

این نشانه ها، نشانه هایی نیست که خود والدین با دیدن آنها اقدام به بررسی شرایط کودک کرده و درصدد رفع مشکل بربیایند با دیدن هر کدام از این نشانه ها به روانشناس کودک و یا روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه کنید.

1- خراش و جراحت

بعد از بازگشت فرزندتان از منزل اقوام، مهد کودک، مدرسه و ... با تیزبینی و به شکلی نامحسوس که باعث حساسیت کودک هم نشوید، بدن او را بررسی کنید. درباره این مساله از کودک سوال کنید و اگر نسبت به جواب او مشکوک شدید، مساله را به شکلی دیگر، برای مثال پرسیدن از افرادی که کودک نزد آنها بوده است.

پیگیری کنید. اگر کودک گفت که مثلا زمین خورده باید دقت کنید که این جراحت یا آسیبی که کودک می گوید تناسبی دارد یا نه.

2- عفونت های جنسی

بروز هرگونه علائم عفونت های پوستی از قبیل تبخال تناسلی یا زگیل در نواحی تناسلی یا اطراف لب و دهان باید توسط پزشک بررسی شود و در صورت تایید پس از مشورت با پزشک این می تواند مطرح کننده شک در مورد آزار جنسی کودک باشد.

3- زخم و خونریزی غیرعادی

بعضی خونریزی ها مثلا خونریزی از ناحیه تناسلی یکی از مواردی است که باید به آن حساس باشید. به کودک هم باید یاد بدهید با دیدن خونریزی از این ناحیه باید بلافاصله به شما گزارش دهد.

---

6 اصل بعد از اینکه فهمیدید چه اتفاقی افتاده:

1- نگران نشوید

حالت مضطرب و آشفته شما، کودک را نیز مضطرب می کند.

2- اقدامات اولیه

اگر هر نوع آسیب با کمک های اولیه شما قابل کنترل شدن باشد، سعی کنید از درد جسمی کودک کم کنید تا کودک بداند شما پناه و همراه او هستید.

3- سرکوفت نزنید

حرفی نزنید که کودک بترسد یا فکر کند او را تنبیه می کنید.

4- با او صحبت کنید

به او اطمینان دهید که درباره مساله ای که برای او پیش آمده، با هیچ کس صحبت نمی کنید تا او با آرامش مساله را برای شما تعریف کند. اگر جایی به حرف های کودک شک کردید یا احساس کردید حرفی را نمی گوید یا در حال داستان سرایی و بزرگ کردن مساله است، موضوع را به سمتی که می خواهید ببرید تا به نتیجه برسید.

5- با فرزندتان به روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه کنید

تا فرزندتان با حرف زدن با او بتواند مساله را راحت بیان کند.

6- به کسی نگویید

درباره مراجعه فرزندتعان به متخصص، با کسی صحبت نکنید چون اولا باعث ناراحتی فرزندتان می شوید و در ثانی ممکن است به گوش فرد کودک آزار برسد و برای تلافی جویی دوباره کودک را مورد تهاجم قرار دهد.