چطور می توان از اضطراب کودکان پیشگیری کرد؟

همین که تصمیم می گیرید کودکتان را به مهدکودک یا مدرسه بفرستید یا حتی برای چند ساعت پیش یکی از اقوام بگذارید، شروع می شود. کودک به هر کاری متوسل می شود تا شما را از این کار منصرف کند. گریه می کند، داد می زند، حتی سردرد و سرگیجه سراغش می آید تا شما او را رها نکنید. شاید در این مواقع با خودتان بگویید که «داره خودشو لوس می کنه!» و بدون توجه به علائمی که نشان می دهد او را در موقعیت رها کنید، اما واقعیت این است که او دچار اضطراب شده و نمی تواند کنترلی بر این اضطراب داشته باشد. اگر فکر می کنید استرس و اضطراب فقط به دنیای بزرگ ترها تعلق دارد، اشتباه می کنید.

اضطراب سراغ بچه ها هم می رود!

این اختلال چیست؟
اضطراب یک احساس ناخوشایند و مبهم هراس همراه با منشایی شناخته یا ناشناخته است که با عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیک در برابر موقعیتی که استرس زا بوده اتفاق می افتد. اضطراب جزئی جدایی ناپذیر از زندگی طبیعی دوران کودکی است و گاهی حتی برای رشد کودک آسیب می زند و موجب بروز اختلال در او می شود. اختلال اضطرابی یکی از اختلال های شایع دوران کودکی و نوجوانی است که می تواند زمینه برخی اختلال های دیگر را هم فراهم کند. این مدل اضطرابی از برخی جهات در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.

علل اضطراب چیست؟
تاکنون چند علت برای این مشکل شناخته شده است. یکی از عوامل، زیست شناختی و فیزیولوژیک است مثل کم کاری یا پرکاری هورمون ها در بدن، کمبود قند خون یا بی نظمی در ضربان قلب، کمبود برخی اسیدهای آمینه، منیزیم، اسید فولیک و B12 هم می تواند بر اضطراب اثر بگذارد. در این حالت فیزیک زیستی کودک به هم می ریزد و زمینه اضطراب او را فراهم می کند. عوامل محیطی و خانوادگی و فشارهایی که در محیط خانواده و مدرسه بر کودک وارد می شود، یکی دیگر از علل بروز اضطراب است. ضمن اینکه عوامل ژنتیک هم در بروز این اختلال موثرند. عوامل الگویی و یادگیری اجتماعی و البته همنشینی با افراد مضطرب هم می تواند باعث بروز اضطراب در کودک شود.

علائم اضطراب کدام است؟
برخی از علائم فیزیکی و روانی اضطراب در کودکان شامل احساس خستگی، عصبی بودن و بی قراری، ترس و نگرانی، بی خوابی یا بدخوابی، تپش قلب و تنفس نامنظم و سریع، عرق کردن، سردرد و سرگیجه، مشکل در تمرکز و حافظه، لرزش یا پرش عضلات و تکرر ادرار است. البته علائم روانی این اختلال به زمینه بروز اضطراب هم بستگی دارد. واقعیت این است که از 9 ماهگی کودک می تواند اضطراب را درک کند و اگر فشار در خانه یا محیط زندگی کودک باشد می تواند او را مستعد ابتلا به اضطراب کند.

انواع اختلال اضطرابی
کودکان ممکن است انواع اختلال های اضطرابی را تجربه کنند؛ که برخی از آنها در زیر نام برده شده است. اضطراب فراگیر و منتشر شده که در آن کودک دائم نگران است، مثلا با دیدن مرگ یکی از اقوام مدام نگران است که والدینش هم بمیرند. اختلال هراس خاص یکی دیگر از انواع اختلال است که باعث می شود کودک از مواجهه با موقعیت یا شی ترسناک اجتناب کند. اختلال هراس اجتماعی در دوران کودکی و اوایل دوران جوانی زیاد دیده می شود. در این اختلال کودک از صحبت در جمع اجتناب می کند، لزرش صدا دارد و از محیط های اجتماعی دوری می کند. دیگر انواع اختلال ها شامل اختلال وسواس فکری و عملی، اختلال استرس پس از سانحه، هراس از مکان های باز، اختلال استرس حاد، اختلال اضطراب جدایی و اختلال پانیک است. در همه این موارد اضطراب وجه مشترکی است که به صورت یک واکنش رفتاری بروز می کند.

شیوع در چه سنی است؟
سین شیوع خاصی نمی توان برای این اختلال در کودکان درنظر گرفته. همان طور که گفته شد کودک از 9 ماهگی واکنش های محیطی را درک می کند و آمادگی دچارشدن به اضطراب را دارد. بیش از 10 درصد این گروه سنی در مقطعی از رشد دچار این اختلال می شوند. به عنوان مثال اضطراب جدایی بین 9 تا 18 ماهگی به اوج خود می رسد و تا حدود 2.5 سالگی کاهش می یابد. مثلا اختلال اضطراب جدایی، اختلال اضطراب فراگیر و جمعیت هراسی در کودکان و نوجوانان بسیار به هم مرتبطند زیرا در اکثر کودکان اگر یکی از این دو اختلال نیز وجود دارد. این اختلال اضطراب شایع ترین اختلال اضطرابی در دوران کودکی است اما در 30 درصد موارد کودک متبلا به اختلال اضطراب فراگیر به طور همزمان مبتلا به دو اختلال دیگر هم هست. 

 راه های تشخیص کدام است؟
کودکی که برای خوابیدن ترس دارد، در خوردن غذا مشکل دارد، مدام دلش درد می کند یا نمی خواهد به مدرسه برود و شب ها هم کابوس می بیند، اگر به مدت 4 هفته این علائم را همراه با علائمی مانند سردرد و دل درد داشته باشد، دچار اختلال اضطرابی است و باید تحت نظر روان پزشک و روان درمانگر قرار گیرد. به طور کلی یکی از ملاک های تشخیصی طول مدت اختلال است که حداقل 4 هفته است و همراه با اضطراب شدید و از لحاظ رشدی نامتناسب در مورد جدایی از خانه بروز می کند.

همه راه های درمانی!
درمان این اختلال به دو صورت روان درمانی و دارودرمانی است و طیف متنوعی از درمان را شامل می شود. درمان های دارویی شامل داروهای ضداضطرابی مانند داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین است اما به جز دارودرمانی می توان درمان های دیگر مانند درمان ها شناختی- رفتاری، آموزش خانواده، حساسیت زدایی، الگودادن، آموزش تنفس، بازی های تخیلی، رویاپردازی و مشاوره رفتاری را هم در برنامه درمانی کودک قرار داد. بدون شک دوره درمان براساس وضعیت کودکی که مراجعه کرده متفاوت است. گاهی اوقات لازم است فرد یک سال تحت درمان باشد و گاهی علائم خفیف است و 6 تا 8 جلسه درمان کفایت می کند.

چطور می توان پیشگیری کرد؟
ورزش، تغذیه و افزایش مهارت های کودکان در کنار حمایت های محیطی والدین و حمایت های اجتماعی می تواند در پیشگیری از بروز این اختلال کمک کننده باشد. اگر به هر دلیل کودکی دچار اضطراب شده باشد والدین باید صبور باشند و آنها را سرزنش و تهدید نکنند مثلا وقتی کودک به مهد کودک می رود یا در خانه تشنج و دعوا وجود دارد و ما در مدام تهدید به رفتن می کند، می تواند اضطراب ایجاد کند. همچنین والدین باید از موقعیت هایی که باعث هراس و اضطراب کودکان می شود، دوری کنند.

اگر کودک از عروسک های بزرگی که جلوی فروشگاه ها یا رستوران ها می ایستند، می ترسد والدین باید به جای دورکردن کودک از محل دست او را بگیرند و با هم نزدیک آدمی شوند که لباس مثلا خرس یا خرگوش پوشیده است. وقتی کودک در کنار شما باشد با اضطراب کمتری به عروسک نزدیک می شود و شاید پس از چند دقیقه همه نگرانی او از بین برود. مانند انجام برخی فعالیت های خانوادگی مانند تنظیم برنامه های تفریحی و گردشی طی هفته برای کودک، شرکت در کلاس های ورزشی و شرکت دادن کودک در مهمانی های گروه همسالان می تواند موثر باشد. والدین باید توجه داشته باشند که اگر این اضطراب ها درمان نشود می تواند در بزرگسالی هم ادامه پیداکند.

منبع:مجله زندگی مثبت

ویدیو مرتبط :
کمک به اضطراب جدایی در کودکان

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آبا می توان از بیماری «خود ایمنی» در کودکان پیشگیری کرد؟

عوامل ژنتیكی ازجمله مهم‌ترین علت‌های پیدایش بیماری خودایمنی هستند

 

 شاید این اولین باری باشد كه اسم نقص خودایمنی به گوش‌تان می‌خورد. خوشبختانه دلیل بی‌اطلاعی به سواد و معلومات عمومی مربوط نمی‌شود و بیشتر از شایع نبودن این بیماری و پایین بودن آمار مبتلایان نشات می‌گیرد. از آنجا كه آگاهی بهترین سلاح است، لازم است برای سلامت حال خود و اطرافیان اطلاعاتی در این زمینه به دست بیاورید. جهت آشنایی با نقص خودایمنی به‌خصوص در كودكان و نوجوانان دكتر وحید ضیایی، فوق تخصص روماتولوژی كودكان وعضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران مهم‌ترین مسائل مربوط به آن را مطرح می‌كند.

از چه حرف می‌زنیم؟
وقتی سیستم ایمنی بدن بعضی بافت‌ها را غیر خودی تلقی می‌كند، علیه آنها وارد عمل می‌شود؛ به این ترتیب كه علیه بافت‌های مزبور آنتی‌بادی تولید می‌كند و باعث تخریب عملكردشان می‌شود. در چنین وضعیتی، مجموعه‌ای از بیماری‌ها به وجود می‌آیند كه به آن نقص خودایمنی می‌گویند و تندرستی فرد را دچار مشكلات جدی می‌كنند. در كودكان هم نقص خودایمنی همین ساز و كار را دارد و به همین شكل عمل می‌كند. اما با این وجود نقص خودایمنی در كودكان با نقص خودایمنی در بزرگسالان تفاوت‌هایی دارد.

چطور زندگی كودكان را درگیر می‌كند؟
یكی از وظایف سیستم ایمنی، آزاد كردن فاكتورهای ضدالتهابی است كه در شرایط خاص می‌توانند التهاب را كنترل كنند. در حالت طبیعی پس از ورود عامل عفونی به بدن، سیستم ایمنی وارد عمل می‌شود و نسبت به كنترل عامل عفونی و تبعات ناشی از آن واكنش نشان می‌دهد. در افرادی كه زمینه ژنتیكی وجود دارد، واكنش از كنترل خارج شده و باعث بروز عوارض ناخواسته دیگری می‌شود.

درواقع در بیماری‌های نقص خودایمنی با یك سیستم ایمنی افسارگسیخته مواجه هستیم كه عامل شروع‌كننده آن در اغلب موارد، عامل عفونی است. جهت درمان باید در سیستم ایمنی تعادل ایجاد شود. عوامل التهابی كه حین عفونت فعال شده‌اند ولی بعدا از سیستم كنترلی بدن تبعیت نمی‌كنند، با استفاده از دارو كنترل می‌شوند.

نقص را به ارث می‌برند؟
تقریبا یك علت قطعی و مشخص برای بیماری‌های خودایمنی پیدا نمی‌شود. ولی یك سری عوامل هستند كه زمینه را برای بروز بیماری خودایمنی فراهم می‌کنند؛ عوامل ژنتیكی ازجمله مهم‌ترین علت‌های پیدایش بیماری خودایمنی هستند. یعنی بیماری‌های خودایمنی در همه افراد رخ نمی‌دهند بلكه در گروهی اتفاق می‌افتند كه زمینه ژنتیكی بیماری را دارند.

این زمینه ژنتیكی برای هر نوع بیماری خودایمنی متفاوت است. اما گاهی ممكن است یك فرد زمینه بروز چند بیماری را همزمان داشته باشد یا یك زمینه ژنتیكی، زمینه‌ساز ابتلا به چند بیماری باشد؛ به همین دلیل این بیماری‌ها در خانواده‌هایی كه ازدواج فامیلی دارند بیشتر دیده می‌شود. اساسا یكی از سوالات مهمی كه پزشك از بیماران مشكوك به بیماری‌های خودایمنی می‌پرسد این است كه آیا بیماری مشابه در بستگان بیمار به‌ویژه در بستگان درجه یك، وجود دارد یا خیر؟

البته زمینه ژنتیكی ممكن است تا پایان عمر برای فرد سبب ایجاد بیماری نشود. یعنی زمینه ژنتیكی درصورتی‌كه با عوامل محیطی همراه شود، سبب بروز بیماری خواهد شد؛ نه به تنهایی.

عفونتی كه بلای جان می‌شود
برای هر بیماری ممكن است یك عامل محیطی سبب بروز آن شود. مهم‌ترین عوامل محیطی كه در بسیاری از بیماری‌های خودایمنی (به شرط حضور زمینه ژنتیك مثبت) سبب بروز بیماری می‌شوند، عفونت‌ها هستند. اغلب بیماران خودایمنی، سابقه‌ای از ابتلا به یك عفونت ویروسی _به ویژه عفونت‌های ویروسی تنفسی_ دارند. (البته معمولا نوع عفونت ویروسی مشخص نیست. ) همچنین عفونت‌های باكتریال و - با شیوع كمتر- عفونت‌های انگلی و ریكتزیایی هم می‌توانند بیماری را به وجود بیاورند.

- غیر از عفونت‌ها، مواد شیمیایی ازجمله داروها هم می‌توانند باعث ایجاد اختلال در سیستم ایمنی شوند.

- همچنین شرایط اقلیمی یك منطقه می‌تواند باعث افزایش شیوع یك بیماری خودایمنی نسبت به مناطق دیگر شود.

- از عوامل محیطی دیگر واكسن‌ها هستند. برخی از بیماری‌های خودایمنی در سنینی كه واكسن تزریق می‌شود، شیوع بیشتری پیدا می‌كنند. احتمال می‌رود این اتفاق ناشی از عامل عفونی موجود در واكسن یا مستقل از اجزای عفونی و مواد اضافه‌شده به واكسن‌ها باشد.

- نور خورشید در بعضی از بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس باعث بروز علائم بالینی، شعله‌ورشدن بیماری كنترل‌شده یا عدم كنترل بیماری می‌شود.

- تغییرات فیزیولوژیك بدن مانند حاملگی یا افزایش ترشح هورمون‌ها در حین بلوغ، عامل بروز یا شعله‌ور شدن بعضی از بیماری‌های خودایمنی به‌ویژه در جنس مونث هستند. به همین دلیل بخشی از این بیماری‌ها در سنین پایین نادر هستند و با افزایش سن، شیوع آنها افزایش می‌یابد.

كجای بدن را درگیر می‌كند؟
بیماری‌های خودایمنی به بیماری‌های «كلاژن» و «اسكولار» یا بیماری‌های بافت همبند و عروقی معروف هستند. هر عضو بدن كه بافت همبند و عروق داشته باشد، از ابتلا مصون نخواهد بود و این وضعیت شامل همه اعضای بدن خواهد شد.

- پوست از ارگان‌های بسیار شایع درگیر این بیماری‌هاست. انواع ضایعات پوستی در بیماری‌های مختلف دیده می‌شوند.

- مفاصل از بافت‌های همبند بدن به‌شمار می‌آیند و بیش از صد مفصل در بدن وجود دارد كه می‌تواند دچار التهاب شود.

- باتوجه به نوع بیماری ممكن است سرخرگ‌ها یا سیاهرگ‌ها و همچنین عروق بزرگ مانند آئورت، عروق متوسط مانند عروق كلیه و عروق كوچك گرفتار شوند.

- كلیه و بیضه‌ها و در رده‌های بعدی ریه‌ها، مغز و دستگاه گوارش ارگان‌های پر عروق هستند كه شانس ابتلای آنها در این بیماری‌ها زیاد است.
فشارخون بالا از دیگر علائم شایع این بیماری‌هاست.

مراقب باشید!
به صورت كلی بیماری‌های خودایمنی در جنس مونث شایع‌تر است؛ ولی گروهی از بیماری‌ها در جنس مذكر شیوع بیشتری دارند و دسته‌ای دیگر در هر دو جنس شیوع برابری دارند. البته نباید این نكته را از نظر دور داشته باشید كه شیوع بیماری‌ها عموما در سنین قبل از 5 سالگی تفاوت جنسیتی ندارند.

غده تیروئید هم مقصر است؟
آنتی‌بادی‌های ساخته شده در بیماری‌های خودایمنی، می‌تواند علیه سلول‌های تیروئید و سلول‌های مغزی باشد؛ بنابراین علائم كم‌كاری تیروئید در این قبیل بیماران مشاهده می‌شود. ضمن اینكه كم‌كاری تیروئید علاوه بر آنتی‌بادی‌های موجود در گردش خون و از نوع خودایمنی، از اختلالات تغذیه‌ای هم تاثیرمی‌پذیرد.

بیماری با روان كودكان چه می‌كند؟
در شروع و در سیر بیماری‌های خودایمنی یك سری اختلالات رفتاری و روانپزشكی به وجود  می‌آید. ممكن است بیمار به سایر اختلالات روانی همچون افسردگی و سایكوز دچار شود. این اختلالات با نوع بیماری و طول مدت بیماری مرتبط است. در بیماری‌های مزمن به‌ویژه در كودكان و در سنین بلوغ اختلالات رفتاری و روانی بیشتر مشاهده می‌شود و می‌تواند علامت بیماری یا علت شعله‌ور شدن بیماری باشد.

بزرگسالان هم در خطرند؟
بعضی از بیماری‌های خودایمنی، خاص دوران كودكی هستند و در افراد بالغ بسیار نادر دیده می‌شوند؛ مثل بیماری كاواساكی و بیماری هنوخ شوئن لاین پورپورا. عكس این حالت هم وجود دارد؛ یعنی بیماری‌هایی هستند كه در افراد بالغ و در سنین میانسالی یا در سنین كهنسالی رخ می‌دهند اما در كودكان دیده نمی‌شوند. بسیاری از این بیماری‌ها شكل مزمن پیدا می‌كنند.

به دلیل ابتلای كودكان در سنین پایین و طولانی شدن بیماری، عوارض بیماری بیشتر می‌شود. خوشبختانه بیماری‌های التهابی عروق در كودكان عموما شكل حاد دارند و مزمن نمی‌شوند. ولی ممكن است عوارض پایداری داشته باشند.

می‌توانید پیشگیری كنید؟
بیماری‌های خودایمنی درصد ابتلای بالایی ندارند و به همین دلیل جزء بیماری‌های رایج كودكان به حساب نمی‌آیند. از طرفی قبل از آشكار شدن علائم بیماری‌ها عملا امكان درمان یا درمان زودرس ممكن نیست. بنابراین پیشگیری غیرممكن است و حتی عمل غربالگری فایده‌ای ندارد. فقط اگر در فامیل (بخصوص در خانواده) سابقه ابتلا به بیماری‌های خودایمنی وجود دارد، باید علائم دقیق‌تر كنترل شوند.

اگر نشانه‌های بیماری دیده شد، بدون فوت وقت باید كودك تحت نظر روماتولوژ كودك قرار بگیرد.بعضی بیماری‌های خودایمنی را با بعضی بیماری‌های دیگر اشتباه می‌گیرند و فكر می‌كنند ازدواج فامیلی عامل ابتلا به این دسته از بیماری‌هاست؛ درحالی‌كه چنین نیست. 

در شروع بیماری‌های خودایمنی یك سری اختلالات رفتاری و روانپزشكی به وجود می‌آید

 

چطور درمان می‌شوند؟
درمان بیماری‌های نقص خودایمنی باتوجه به نوع بیماری متفاوت است. بعضی از بیماری‌ها خود كنترل شونده هستند و درمان بیماری، جهت پیشگیری از عوارض جدی آن است. بعضی هم به توجه و درمان جدی نیاز دارند. چراكه در غیر این صورت ممكن است گرفتاری‌ها و عوارضی برای ارگان‌های حیاتی مثل قلب، مغز و كلیه ایجاد كنند. درمان این گروه از بیماری‌ها عموما با داروهای ضدالتهابی ضعیف صورت می‌گیرد. در موارد شدید بیماری به‌ویژه در گرفتاری ارگان‌های حیاتی، داروهای تضعیف‌كننده سیستم ایمنی باید مورد استفاده قرار بگیرند.

چه بخورند؟
باتوجه به اینكه علل بیماری‌های خودایمنی عموما ناشناخته‌اند، بنابراین عملا امكان پیشگیری وجود ندارد. اما داشتن تغذیه‌ای سالم و متنوع (با مواد غذایی طبیعی و حاوی مواد آنتی‌اكسیدان) می‌تواند احتمال بروز بیماری را در افراد دارای زمینه ژنتیكی كاهش دهد.

ضمن اینكه برای كودك مبتلا به بیماری‌های خودایمنی كه در دوره درمانی قرار دارد، تغذیه نقش بسزایی دارد. این گونه بیماری‌ها اغلب با كم‌تحركی همراه هستند و درمان با داروهای استروئیدی باعث عوارضی همچون پوكی استخوان می‌شود. علاوه بر این كم‌اشتهایی یا التهاب دستگاه گوارش منجر به كمبود ویتامین‌ها و مواد ریزمغذی ضروری برای رشد می‌شود.

درمان با سلول‌های بنیادی موثر است؟
در رابطه با بیماری‌های خودایمنی روش درمان با سلول‌های بنیادی، یكی از آخرین درمان‌هایی است كه مورد توجه قرار می‌گیرد. در حال حاضر استفاده از این روش در حد تحقیقاتی است نه بیشتر؛ بنابراین تحت شرایط خاصی به كار می‌رود.معمولا برای درمان بیماری در افرادی كه به داروهای رایج پاسخ نداده‌اند، درمان با سلول‌های بنیادی پیشنهاد می‌شود. البته در این مورد هم حتما باید اصول اخلاقی رعایت شود و بیمار و قیم از میزان تاثیر این روش درمان و مزایا و معایب شناخته‌شده و ناشناخته آن مطلع شوند.

مراقب كم‌خونی باشید
همان‌طور كه گفته شد، بیماری‌های خودایمنی ارگان‌های مختلفی را درگیر می‌كنند. كم‌خونی از علائم بسیار شایع در تمامی بیماری‌های خودایمنی است كه علل مختلفی دارد.

- وجود آنتی‌بادی علیه سلول‌های خونی

- اختلالات تغذیه‌ای و كاهش اشتهای كودك به دلیل التهاب سیستمیك بیماری

- التهاب دستگاه گوارش كه منجر به عدم جذب مواد لازم جهت خون‌سازی می‌شود

- گرفتاری مغز استخوان اگر كم‌خونی به این شكل درمان نشود، از داروهای مكمل استفاده می‌شود.

 

منبع:مجله سیب سبز / برترین ها