پاسخ به سوالات کودک درباره «مرگ»

همه والدین با این موضوع مواجه می‌شوند؛ کودک آنها ترس خود را بروز می‌دهد یا بالاخره در یک سنی این سوال سخت را می‌پرسد و آنها باید آماده باشند که در جواب او چه بگویند. در جواب سوال او درباره مرگ.

نی‌نی سایت: همه والدین با این موضوع مواجه می‌شوند؛ کودک آنها ترس خود را بروز می‌دهد یا بالاخره در یک سنی این سوال سخت را می‌پرسد و آنها باید آماده باشند که در جواب او چه بگویند. در جواب سوال او درباره مرگ. برای اینکه آماده قرار گرفتن در این شرایط باشیم لازم است اطلاعاتی درباره ترس کودکان از مرگ، نحوه درک آنها از این پدیده و راه درست جوابگویی به آنها داشته باشیم.

درباره این موضوع از لیلا هوشیارمحبوب، کارشناس‌ارشد روانشناسی راهنمایی می‌خواهیم. او در مورد ترس کودکان از مرگ و چگونگی پیدایش این احساس می‌گوید: ترس و اضطراب دو هیجان طبیعی هستند که همه در زندگی تجربه می‌کنیم این دو حس کمک می‌کنند که از رفتارهایی که برای بقای ما تهدید به حساب می‌آیند دوری کنیم. به صورت طبیعی ترس‌ها و اضطراب‌ها در جریان رشد تغییر می‌کنند یعنی رشد شناختی و عاطفی انسان بر هیجانات او تاثیر دارد.

هوشیارمحبوب درباره زمینه پیدایش ترس کودک و نوع آن در مقایسه با ترس بزرگسالان از مرگ توضیح می‌دهد: ما در هر سنی به طور طبیعی ترس‌هایی را تجربه می‌کنیم و ترس از مرگ هم سیری دارد که عناوینش تغییر می‌کنند مثلا ترس از جدایی که کودک در حدود 6 تا 9ماهگی تجربه می‌کند مقدمه‌ای برای ترس‌های رشد یافته‌تر دیگر است که در آینده با آن مقابله می‌شود یعنی ترس از مرگ به معنایی که ما در بزرگسالی می‌فهمیم از اوایل کودکی تا اواخر نوجوانی وجود دارند.

این روانشناس درباره سن کنجکاوی کودکان نسبت به موضوع مرگ و جواب‌های احتمالی در پاسخ به آنها اعتقاد دارد: در سن 3 تا 6سالگی بسته به اتفاقات و تجارب شنیداری و دیداری کودکان احتمال دارد سوالاتی راجع به مرگ از طرف طفل داشته باشیم که این طبیعی است و حس شما از مرگ و پاسخی می‌دهید در برداشت و میزان ترس کودک تاثیر زیادی دارد.

 برای اینکه بهترین شیوه برخورد با این پرسش را در مقابل کودکتان داشته باشید سعی کنید سخنان شما به هیچ وجه جدی یا همراه با احساسات غلیظ نباشد. بهترین شیوه پاسخگویی به این سوال این است که یک تعریف طبیعی و عاری از هرگونه هیجان اضافه به کودک‌تان ارائه دهید. مانند اینکه: «هر کس باید روزی بمیرد. خیلی از مردم زمانی می‌رسد که دیگر خسته می‌شوند ضعیف و فرسوده و پیر می‌شوند و آن زمان مرگ آنها می‌رسد.»

لیلا هوشیارمحبوب، کارشناس‌ارشد روانشناسی درباره اینکه پاسخ‌های نادرستی که بعضی والدین درباره این موضوع می‌دهند، می‌گوید: بعضی از والدین سعی می‌کنند با طفره رفتن از این موضوع حواس کودک را پرت کنند یا به جای تعریف درست و دقیق از این مقوله و به تصور اینکه کودک قادر به درک آن نیست جواب‌های نامناسبی می‌دهند. باید توجه داشته باشید که گفتن جملات غیرمنطقی مثل اینکه مرگ مانند خواب است و کسی که مرده در واقع خوابیده، بسیار می‌تواند مشکل ساز باشد. خیلی از کودکان تا مدت‌ها به علت شنیدن این پاسخ، از خوابیدن می‌ترسند و به سختی به خواب می‌روند. جالب این جاست که اگر والد خود مرگ را یک اتفاق هولناک نبیند، قادر خواهد بود همان احساسات را به فرزند خود منتقل کند.

چگونه به سوالات جنسی کودک پاسخ دهیم؟

از انجام هرگونه رفتار جنسی در برابر دید کودک خودداری کنید و از ابراز احساسات شدید بپرهیزید.

بعضی‌ها از وقتی در نقش پدر و مادر قرار می‌گیرند، جرات و جسارت پاسخ به سوالات جنسی کودک‌شان را ندارند. این والدین بر این باورند که پاسخ به این سوالات از موقعیت و جایگاه والد بودنشان می‌کاهد و چشم و گوش بچه‌ها را باز و آنها را گستاخ می‌کند.

برخی والدین اگر به این سوالات پاسخ دهند یا اطلاعات زیادتری که متناسب با سن کودک نیست در اختیار او می‌گذارند یا صداقت در بیان این مطالب را ندارند. برخی هم برای شانه خالی‌کردن از این وظیفه مهم، شرم و حیا را بهانه می‌کنند، اما باید بدانید سوالات جنسی کودک از چهار، پنج سالگی شروع می‌شود و این یکی از مراحل طبیعی تکامل جنسی اوست که اگر بدرستی پاسخ نگیرد، کنجکاوی جنسی او بیشتر می‌شود و در این حال، چه بسا که او به خطا برود.

در تربیت جنسی، درک دقیق والدین از شرایط کودک بسیار مهم است و نباید به سوال یا بیداری جنسی او بی‌اعتنایی کرد یا با نصیحت و پند افراطی، کودک را ترساند.

والدین باید بدانند و آگاه باشند گرچه بلوغ جنسی در سنین بالاتر از دبستان اتفاق می‌افتد، اما تمایلات جنسی و سوالات پیرامون آن تنها مختص به دوره بلوغ نیست و بلکه مدت‌ها پیش از آن به صورت احساسی ویژه در کودک پدید آمده و بسیاری از عادت‌های نامناسب کودک که از نگاه پدر و مادر مخفی می‌ماند، در این دوره  شکل می‌گیرد.

تربیت جنسی با آموزش جنسی تفاوت دارد
بیشترین پرسشی که والدین از روان‌شناسان و مشاوران مسائل جنسی می‌کنند، این است که تربیت جنسی با آموزش جنسی چه تفاوتی دارد و چگونه می‌توان به سوالات جنسی کودک پاسخی ساده و منطقی داد؟

کبری ایمان‌نژاد، کارشناس ارشد روان‌شناسی عمومی به این سوالات پاسخ می‌دهد:

تربیت جنسی با آموزش جنسی تفاوت دارد. آموزش جنسی شرح جزئیات روابط و مراحل جنسی است اما آنچه در تربیت جنسی مطرح است، ارائه مجموعه اطلاعات جسمانی، روانی، اجتماعی و دینی در مورد مسائل جنسی یا در اختیار گذاشتن اطلاعات لازم در مورد مسائلی است که با غریزه جنسی کودک مرتبط است و آموزش آن از سال‌های اول زندگی کودک شروع می‌شود. در این سال‌ها باید مسائلی به کودک آموزش داده شود که ممکن است ارتباطی با آموزش جنسی نداشته باشد، اما بعدها همین موارد در روابط و تعاملات جنسی به او کمک خواهد کرد.

سوال جنسی کودک جواب ساده می‌خواهد
سن مناسب برای آگاه‌کردن کودک از مسائل جنسی زمانی است که او سوال جنسی می‌کند و شروع آن در کودکان متفاوت است. به گفته والدین، اولین و مهم‌ترین سوالی که کودک می‌پرسد این‌ است که بچه چطور ایجاد می‌شود و چگونه به دنیا می‌آید؟

ایمان‌نژاد در پاسخ می‌گوید: ما نباید به کودکمان دروغ بگوییم یا سوال او را بی‌جواب بگذاریم. والدینی که به سوال جنسی کودک پاسخ نمی‌دهند یا به کودک می‌گویند او را از بیمارستان گرفته‌اند یا از کسی خریده یا از جایی آورده‌اند یا آن‌که القا می‌کنند که بچه از خوردن چیزی از سوی پدر و مادر و بزرگ شدن او در شکم مادر ایجاد می‌شود، باعث ایجاد ترس و دلهره در کودک شده و روان او را بیمار می‌کنند.

داستان را این‌گونه بگویید
می‌توانید برای ارائه یک داستان منطقی از یک روان‌شناس کمک بگیرید یا با زبانی کودکانه برای فرزندتان این‌گونه توضیح دهید، وقتی پدر و مادر می‌خواهند که بچه‌ای داشته باشند با یکدیگر از خداوند درخواست می‌کنند که به آنها بچه‌ای بدهد. خداوند هم یک کودک زیبا در شکم مادر قرار می‌دهد. آن کودک طی 9 ماه در شکم مادر بزرگ می‌شود و پس از گذشت این مدت در بیمارستان توسط پزشک به دنیا می‌آید، اما شاید کودک بپرسد که چرا پدرها، بچه به دنیا نمی‌آورند؟ بازهم می‌توانید با زبانی کودکانه بگویید خداوند بدن پدر و مادر را متفاوت آفریده است و فقط مادرها می‌توانند بچه به دنیا بیاورند.

اگر کودک به تفاوت‌های جنسی پی ببرد
سوال جنسی دیگر آن‌که وقتی کودک متوجه تفاوت‌های آناتومی بدن خود در مقایسه با جنس دیگر می‌شود چگونه باید با او رفتار کنیم؟

ایمان‌نژاد می‌گوید وقتی کودک از والدین خود این تفاوت را می‌پرسد، فرصت مناسبی است که هویت جنسی‌اش را به او بشناسانیم. اما چگونه؟ این روان‌شناس می‌گوید از فرزندتان بخواهید که به تفاوت‌های ظاهری پدر و مادر یا خواهر و برادرش توجه کند، سپس به او بگویید این تفاوت‌ها در همه قسمت‌های بدن ما وجود دارد و این خواست خدا بوده است.
 پنج-شش سالگی سن تمیز کودک است و او می‌تواند نوع جنسیت را تشخیص دهد و تا حدودی فرق میان دختر و پسر را بفهمد. اگر به کنجکاوی‌های جنسی کودک بها ندهیم و کودک را با تفاوت‌های جنسی‌اش آگاه نکنیم، خیالات نادرستی در ذهنش پرورش خواهد داد و اگر شناسایی این تفاوت‌ها را به خود کودک محول کنیم، کودکان به بهانه‌های مختلف مکان‌هایی تنها و خلوت را پیدا می‌کند و به بررسی بدن یکدیگر می‌پردازند.

فکر کودک را منحرف کنید
«وقتی کودک توانایی حرکتی پیدا می‌کند و بدن خود را لمس و کشف می‌کند، اندام تناسلی خود را هم پیدا می‌کند. کاملا طبیعی است و با بزرگ‌شدن کودک از بین می‌رود.»

این را ایمان‌نژاد می‌گوید و ادامه می‌دهد والدین در زمان کسب این تجربیات نباید کودک را دعوا کرده و او را شرمگین کنند بلکه باید از پیش هر کاری که توجه کودک را به این ناحیه و اهمیت و معنای آن جلب می‌کند، دور کنند.

فعالیت‌ها یا سوالات جنسی کودک در این دوره ناشی از احساس حقیقی جنسی او نیست بلکه احساسی مشابه بزرگ‌ترها، اما کاذب است که تحریک آن منجر به بلوغ زودرس جنسی و بروزعادات نامناسب در کودک می‌شود. 

این روان‌شناس با تاکید بر این‌که برخی کودکان بخصوص پسرها در مهد، مدرسه یا زمان‌هایی که در خانه مکانی خلوت پیدا می‌کنند، به کنجکاوی‌های جنسی روی می‌آورند، می‌گوید: پدر و مادر یا اولیا و مربیان باید نظارت کامل بر بازی‌ها و عملکرد بچه‌ها داشته و با رفتاری ملایم و با منحرف‌کردن ذهن کودک، رفتارها و بازی‌های جنسی او را بتدریج محدود کنند.

به توصیه روان‌شناسان و کارشناسان دینی، قبل از بروز عادات نامناسب کودک به این نکات توجه کنید:

لباس و پوشک کودک را در مکان‌های خلوت و به دور از نگاه دیگران تعویض کنید. اگر کودک متوجه اندام تناسلی خود شد، حواس او را پرت کنید. کودک دختر و پسر را همزمان به حمام نبرید و در زمان استحمام کودک، لباس‌های زیر خود را حفظ کنید.

اگر کودکان در جایی خلوت در حال بازی بودند، به بهانه‌های مختلف به آن مکان رفت و آمد کنید تا بدانند هیچ کجا کاملا امن و خالی از مراقب نیست. بستر خواب کودکان را از یکدیگر جدا کنید. از پوشیدن و پوشاندن لباس‌های تنگ و محرک اجتناب کنید. از انجام هرگونه رفتار جنسی در برابر دید کودک خودداری کنید و از ابراز احساسات شدید بپرهیزید.

نوازش هم حد و مرز دارد
برخی روان‌شناسان معتقدند در بسیاری موارد، والدین به صورتی ناخودآگاه با نوازش‌هایی نابجا محرکی برای فرزندان خود می‌شوند.

ایمان‌نژاد می‌گوید با همه توجهی که اسلام به رشد عاطفی و تقویت آن در کودک داشته است، از حدود سنین تمیز برای آن حد و مرز و مراقبت‌هایی در نظر گرفته است.

لمس و نوازش کشاله ران، کفل و دیگر نقاط حساس بدن، برای کودک هیجان‌انگیز بوده و احتمال لذت‌جویی او را بالا برده و ادامه‌دار می‌کند البته این را بدانید نوازش بخشی از آموزش جنسی کودک به حساب می‌آید و از طریق آن کودک دریافت عشق و محبت را می‌آموزد و سرچشمه پیدایش عواطف است، اما اگر از حد بگذرد، خطرآفرین شده و یکی از عواملی است که می‌تواند باعث بروز زودهنگام بلوغ جنسی و پیدایش عادات نامناسب در کودک شود.

از دیدگاه برخی نظریه‌های روان‌شناسی کودکان از آغاز تولد آماده دریافت لذات جنسی بوده و از همین زمان رفتارهای جنسی آنها در حال شکل‌گیری است.

 منبع : jamejamonline.ir
seemorgh.com