كودك خجالتی را چطور اجتماعی كنیم؟

فاكتورهایی را كه باعث می‌شوند فرزندتان خجالتی باشد بشناسید و راه‌های كمك به او برای غلبه بر این عادت را یاد بگیرید./ خجالت در واقع نوعی ویژگی شخصیتی در كودكان است، نه یك عیب و نقص كه نیازی به دعوا و شرمندگی والدین داشته باشد.

چطور كودك خجالتی را اجتماعی كنیم؟

احساس خجالت، یك واكنش طبیعی نسبت به افراد یا محیط‌های جدید است

 این صحنه حتما برای‌تان آشناست؛ كودكی كه در احوالپرسی‌های معمول روزانه با دیگران، پشت والدینش پنهان می‌شود و در جواب احوالپرسی آن‌ها ساكت می‌ایستد؛ این قبیل بچه‌ها را به‌ اصطلاح «خجالتی» می‌گویند، مشكلی كه اغلب كودكان و حتی نوجوانان و بزرگسالان ممكن است با آن روبه‌رو باشند.

در اصل این یك ویژگی شخصیتی است كه نباید باعث شرمندگی شود چون نیمی از بزرگسالان فكر می‌كنند خجالتی هستند و بیش از نیمی از آن‌ها هم اذعان می‌كنند كه در كودكی خجالتی بوده‌اند؛ این مشكلی است كه با تشویق و حمایت قابل اصلاح است. خبر خوب این‌كه كودكان خجالتی می‌توانند كم‌رویی‌شان را مدیریت كنند. آن‌ها فقط كمی به حمایت نیاز دارند. پس بهتر است راه‌های كمك به آنها را پیدا كنید.

حس خجالت چیست؟
خجالت در واقع نوعی ویژگی شخصیتی در كودكان است، نه یك عیب و نقص كه نیازی به دعوا و شرمندگی والدین داشته باشد. این ویژگی با تشویق و حمایت والدین قابل اصلاح است جالب است بدانید دانشمندان می‌گویند خجالتی بودن در بعضی فرهنگ‌ها مورد پسند و ستایش مردم است و از راه فرهنگ جامعه به كودكان به ارث می‌رسد.

از نظر علمی احساس خجالت، یك واكنش طبیعی نسبت به افراد یا محیط‌های جدید است كه در حقیقت تركیبی از حس ترس و كنجكاوی را در خود دارد. شیرخواران با دیدن غریبه‌ها روی‌شان را برمی‌گردانند. كودكان نوپا به زمین نگاه می‌كنند و به پدر یا مادرشان می‌چسبند و حتی ممكن است در این شرایط به مكیدن انگشت شست بپردازند اما بیشتر بچه‌ها قبل از 3 سالگی به راحتی با همه ارتباط برقرار می‌كنند و به‌نظر بسیار اجتماعی می‌آیند اما بعد از این سن، ترس بیشتر كودكان از غریبه‌ها شروع می‌شود و آن‌ها حس خجالت و شرمندگی را یاد می‌گیرند. در این زمان است كه ناگهان كوچولوی اجتماعی و برون‌گرای شما تبدیل به یك موجود خجالتی می‌شود.

خجالت از کجا می‌آید؟

ژنتیك:
برخی از ویژگی‌های شخصیتی به افراد ارث می‌رسد بنابراین این ویژگی نیز می‌تواند در فرد ژنتیكی باشد. تحقیقات نشان می‌دهد، میل به كم‌رویی ممكن است ژنتیكی باشد‌. با توجه به تحقیقات انجام‌ شده در دانشگاه هاروارد در رابطه با نوزادان، 15تا20 درصد نوزادان تازه به دنیا آمده در محیط جدید ساكت‌، هوشیار و آرام هستند. با وجود این، حدود 25درصد از این نوزادان، نوجوانانی خجالتی نمی‌شوند‌ در حالی‌كه بعضی از نوجوانان خجالتی‌، كودكی پرشورونشاطی داشتند.

ترس از شكست:
هستند والدینی كه فكر می‌كنند كودك‌شان نابغه است و باید هر آنچه لازم است را زود یاد بگیرد. كودكانی كه مدام بیشتر از ظرفیت‌شان از آن‌ها توقع وجود دارد، زمانی‌كه نمی‌توانند آن انتظار را درست برآورده كنند احساس بدی پیدا می‌كنند و این احساس بد تبدیل به ترس از شكست در آن‌ها می‌شود و بالطبع آن‌ها را به سمت شرمساری سوق می‌دهد.

رفتار آموزش داده شده:
كودكان به‌دنبال تقلید مدل‌های تاثیرگذار هستند و این مدل‌ها می‌توانند والدین باشند. والدین خجالتی این حس را به كودك‌شان نیز می‌آموزند. مادری را تصور كنید كه در مهمانی كنار كودك خود ساكت نشسته و هیچ گپ‌وگفتی با اطرافیان ندارد. همین، یك الگو برای فرزند این مادر می‌شود.

 خجالت در واقع نوعی ویژگی شخصیتی در كودكان است

نگران فرزند خجالتی‌ تان نباشید
وقتی خجالتی بودن بچه‌ها شروع می‌شود اصلا لازم نیست نگران باشید؛ در شرایط طبیعی مانند ورود به یك مهدكودك یا محیط جدید، خجالت كشیدن بچه‌ها كاملا طبیعی است زیرا بچه‌ها در این محیط‌ ها با بزرگسالانی مواجه می‌شوند كه تاكنون آن‌ها را نمی‌شناخته‌اند و علاوه بر آن، باید یك سری از وظایف را نیز انجام دهند. این موضع حتی برای ما بزرگ‌ترها هم صدق می‌كند؛‌ وقتی وارد یك جمع غریبه می‌شویم، ناخودآگاه یك قدم خود را عقب می‌كشیم.

 والدین چه كمكی می‌توانند بكنند

* به كودك خود راهبرد‌های موثر مقابله با كم‌رویی را آموزش دهید
به كودك‌تان بیاموزید از دیگر كودكان سوال كند و به جواب‌های‌شان گوش دهد. با او صحبت كنید چطور موقعیتی را كه باعث عصبی‌شدن او شده باید مدیریت كند. «اگر در مهمانی عصبی بودی چه كار باید بكنی تا آرام شوی؟ می‌توانی با یكی از بچه‌هایی كه در مدرسه می‌شناسی معاشرت كنی، می‌توانی پیشنهاد كنی كه تو هم از مهمان‌ها پذیرایی كنی، فكر می‌كنی با دیگر بچه‌ها درباره چه چیزی می‌توانی صحبت كنی؟»

* روی كودكان برچسب «خجالتی» نزنید
«ببخشید، این پسر من خیلی خجالتی است» یا «دخترم خجالت می‌كشد، برای همین نمی‌آید تا با دختر شما بازی كند.» این‌ها همان جملاتی است كه مادر و پدر یك كودك خجالتی معمولا زمان روبه‌رو شدن با دیگران به زبان می‌آورند غافل از این‌كه این كار اشتباه است! گفتن این‌كه فرزندتان خجالت می‌كشد یا خجالتی است، به او این پیام را می‌دهد كه چیزی غیرطبیعی در وجودش هست و شما از این بابت شرمنده یا نگران هستید.

همین موضوع موجب می‌شود تا كودك احساس گناه و تقصیر كند. این احساس گناه به جای آن‌كه كودك را در رویارویی با حس خجالت، توانمند كند، بدتر او را گوشه‌گیر و ساكت می‌كند. اگر می‌خواهید فرزندتان هنگام روبه‌رو شدن با فامیل‌های نسبتا دور، كمتر ترسیده و خجالت بكشد، بهترین راه آن است كه به كودك توضیح دهید باید انتظار چه چیزی را داشته باشد مثلا بگویید:«عمه شیرین دوست دارد تو را ببوسد، تو هم عمه را ببوس.» اگر به كودك بگویید: «خجالت نكش!» او حتما بیشتر خجالت خواهد كشید!

* با كم‌رویی فرزند خود همدردی كنید
 اذعان به آنچه او احساس می‌كند، بدون داوری منفی، به او كمك می‌كند احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد. دادن این تصور كه چیز بدی در رفتار او وجود دارد باعث می‌شود او حس بدی پیدا كند و در نتیجه خجالتی‌تر شود. همدردی با فرزندتان به او كمك می‌كند كه مهارت‌های اجتماعی خود را افزایش دهد و با دیگران ارتباط برقرار كند. به كودك‌تان نشان دهید، احساس او را درك می‌كنید. وقتی در یك جشن تولد وارد یك اتاق پر از كودك می‌شوید به او بگویید: «می‌دانم سخت است وارد جمع بچه‌هایی بشوی كه این همه سرو صدا می‌كنند!» این جمله به او كمك می‌كند حس راحتی بیشتری داشته باشد و بتواند رفتار بهتری از خود نشان دهد.

* عشق‌تان را ابراز كنید
كودك خجالتی شما باید اطمینان داشته باشد كه شما او را همان‌طور كه هست، دوست دارید. او راه و روش خودش را برای روبه‌رویی با موقعیت‌های جدید دارد و دوست دارد اول مشاهده كند و بعد وارد بازی شود. شما باید به این ویژگی‌ها احترام بگذارید. همین كه فرزندتان را در آغوش بگیرید، نشان می‌دهد او با همان ویژگی‌هایش شایسته دوست داشتن شما‌ست. محبت شما به فرزندتان به او اعتماد به نفس می‌دهد.  

كودك خجالتی باید اطمینان داشته باشد كه شما او را همان‌طور كه هست، دوست دارید

 چقدر باید صبر كنید؟
اولین قدم برای كمك به كوچولوی خجالتی‌تان این است كه او را به زور مجبور به كاری نكنید و برای آشنا شدن او با محیط و افراد زمان كافی را اختصاص دهید. برخلاف ما بزرگسالان، آشنا شدن بچه‌ها با محیط جدید و كنار آمدن با وظایف جدید، ممكن است خیلی طول بكشد مثلا اگر كودك‌تان را در یك مهد كودك یا پیش‌دبستانی ثبت‌نام كرده‌اید، كاملا طبیعی است كه یك ماه طول بكشد تا او با بچه‌های دیگر و مربی خودش آشنا شود.

فرزند شما حتی ممكن است فقط با نشستن روی یك صندلی در یك نقطه خاص كلاس آرامش یابد! اگر شما كودك را به زور مجبور كنید تا خجالتش را كنار بگذارد، ممكن است نتیجه عكس بگیرید و او بیشتر به درون خودش پناه ببرد همچنین اگر او را مجبور كنید تا فورا و همان روزهای اول با بچه‌های دیگر گروه آشنا شود، اوضاع از این هم بدتر خواهد شد و ممكن است كودك در كسب مهارت‌های اجتماعی دچار مشكل شود. مشكل خجالت كودكان تنها با یك روند آرام و طولانی حل می‌شود و هیچ راه حل یك شبه‌ای برای آن وجود ندارد.

چگونه شروع كنیم؟
مربی‌های كودك جمله مشهوری دارند كه می‌گوید: «هر چه كودك كوچك‌تر، گروه دوستی هم كوچك‌تر!» این یك قانون ساده است كه به شما هم در حل مشكل خجالت فرزندتان كمك می‌كند. اگر می‌خواهید عادت‌های اجتماعی فرزندتان را تقویت كنید، این كار را باید از اجتماعات كوچك شروع كنید. برای شروع، معرفی یك دوست جدید هم‌سن و سال به‌عنوان همبازی به فرزندتان كفایت می‌كند. بهتر است دوست كودك‌تان را به خانه‌تان دعوت كنید به این ترتیب تعداد چیزهای جدیدی كه فرزندتان یكباره با آن‌ها روبه‌رو می‌شود، كم خواهد شد و او آسان‌تر با شرایط كنار خواهد آمد. بعد از چند هفته می‌توانید اجازه دهید تا فرزندتان به خانه دوستش برود. وقتی كودك چند ماهی را با همبازی جدید گذراند و به او عادت كرد، می‌توانید عضو جدیدی را وارد گروه كنید و از والدین این كودك هم بخواهید تا اجازه دهند بچه‌ها به نوبت در منزل هر كدام از اعضای گروه با هم بازی كنند به این ترتیب گروه دوستان كم‌كم بزرگ‌تر می‌شود و در عین حال شما قادر به كنترل اوضاع هستید.

خجالت آن‌قدرها هم بد نیست!
در پایان به یاد داشته باشید كه خجالتی بودن همیشه هم ویژگی بد و نامطلوبی نیست؛ این ویژگی به همراه خود صفات دیگری را هم می‌آورد كه مثبت و مطلوب هستند مثلا احتیاط بیشتر، مشاهده دقیق‌تر و گوش دادن بهتر به گفته‌های اطرافیان. حتی گفته می‌شود كودكانی كه خجالتی هستند، در آینده گوش شنوای بهتر و دوستان وفادارتری خواهند شد.

گردآوری:بخش کودکان صبح بخیر

منابع:

مجله سیب سبز

برترین ها