قند، بارداری را تلخ می کند؟

دیابت یک بیماری بسیار شایع و شیوع آن در تمام دنیا از جمله ایران رو به افزایش است. افراد مبتلا به دیابت در معرض بروز عوارض خاصی قرار دارند که از جمله آنها می توان به مشکلات بینایی، کلیوی، پوستی و قلبی- عروقی اشاره کرد.

هفته نامه سلامت - دکتر هانیه زائررضایی: دیابت یک بیماری بسیار شایع و شیوع آن در تمام دنیا از جمله ایران رو به افزایش است. افراد مبتلا به دیابت در معرض بروز عوارض خاصی قرار دارند که از جمله آنها می توان به مشکلات بینایی، کلیوی، پوستی و قلبی- عروقی اشاره کرد اما همانطور که می دانید همه مبتلایان به دیابت به این عوارض دار نمی شوند و با برنامه ریزی غذایی و دارویی و کنترل دقیق قند خون می توان از بروز بسیاری از آنها جلوگیری کرد.

در میان خانم های مبتلا به دیابت، یقینا بانوانی وجود دارند که دوست دارند لذت مادرشدن را تجربه کنند اما به دلیل ابتلا به دیابت از بارداری و عوارضی که ممکن است برای خودشان یا فرزندشان ایجاد شود، می ترسند. با دکتر محمدرضا مهاجری تهرانی، فوق تخصص بیماری های غدد و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این باره گفت و گو کرده ایم.

بارداری برای خانم های مبتلا به دیابت خطرناک است؟

نه، امروزه به علت پیشرفت های چشمگیر در زمینه کنترل دیابت و وسایل و امکانات زیادی که برای این کار وجود دارد، خانم های دچار دیابت می توانند بارداری طبیعی و داشتن فرزندی سالم را تجربه کنند ولی این موضوع به دقت و رعایت اصولی نیاز دارد که باید حین بارداری و حتی قبل از آن به آنها توجه کنند.

یک خانم مبتلا به دیابت چگونه می تواند برای بارداری آماده شود؟

باید از چند ماه قبل از بارداری خود را آماده کند:

1-    باید در این ماه ها با دقت زیاد قند خون خود را تحت نظر بگیرد و آن را تنظیم شده نگه دارد.

2-    با متخصص تغذیه مشورت کند و فهرستی از غذاهایی که حین بارداری می تواند از آنها استفاده کند، تهیه کند.

3-    اگر به دیابت نوع دوم مبتلاست و قرص مصرف می کند، باید بداند در دوران بارداری به جای قرص از انسولین استفاده کند و پیش از آغاز بارداری لازم است که نحوه تزریق آن را یاد بگیرد.

4-    اگر تا به حال یاد نگرفته، اکنون دیگر وقت آن رسیده شیوه استفاده از دستگاه های اندازه گیری قند خون در منزل را یاد بگیرد.

5-    علائم افت قند خون و نحوه کنترل آن را بشناسد.

6-    فعالیت ورزشی متعادل و متناسب را آغاز کند و علاوه بر اینها، مانند هر خانم دیگری که قصد باردارشدن دارد، باید مصرف قرص اسید فولیک و آهن را از قبل از بارداری آغاز کند.

آیا عوارض دیابت می تواند با بارداری تشدید شود؟

بله، به همین دلیل یکی از کارهایی که هر خانم مبتلا به دیابت قبل از بارداری باید انجام دهد، این است که معاینه کامل انجام دهد و از نظر وجود عوارض بررسی شود.

مهم ترین این عوارض چیستند؟

رتینوپاتی دیابتی (درگیری شبکه چشم در اثر دیابت)، بالارفتن فشار خون، مشکلات کلیوی و بیماری های قلبی- عروقی.

یک خانم باردار در چه زمان هایی و چند بار باید قند خونش را کنترل کند؟

میزان قند خون در طول روز با توجه به نوع و میزان غذایی که یک خانم باردار مصرف می کند، تغییر می کند. بهتر است خانم های مبتلا به دیابت جدولی تهیه کنند و میزان قند خون خود را در آن یادداشت کنند. این کار مقایسه را آسان می کند و به پزشک امکان می دهد راحت تر بتواند در مورد دوز انسولین مورد نیاز تصمیم گیری کند. بهتر است قند خون حداقل 4 بار در روز و به ترتیب زیر اندازه گیری شود:

-    هنگام بیدارشدن از خواب

-    1 تا 2 ساعت بعد از صرف صبحانه

-    1 تا 2 ساعت بعد از صرف ناهار

-    1 تا 2 ساعت بعد از صرف شام

ورزش مناسب برای خانم های باردار دچار دیابت چیست؟

ورزش در این بیماران، به خصوص دیابتی های نوع2، از ستون های اصلی درمان است اما لازم است خانم باردار درباره خطرهای ورزشی در این دوران آگاهی های لازم را داشته باشد و به طور کلی از انجام ورزش های کششی سنگین خودداری کند. بهترین ورزش هایی که در این دوران به خانم های باردار توصیه می شود پیاده روی و شناست. خانم هایی که دچار فشار خون بالا، آسیب های کلیوی، عروقی و عصبی ناشی از دیابت هستند، باید درباره نحوه و انجام ورزش و خطرهای آن با پزشک بیشتر مشورت کنند.

آیا دیابت مادر می تواند به جنین آسیب برساند؟

حین بارداری پزشک وضعیت جنین را تحت نظر خواهدگرفت. دیابت مادر در صورت کنترل نشدن دقیق قند خون می تواند باعث تولد کودک با وزن بیش از حد طبیعی شود. بزرگ بودن بیش از حد می تواند باعث ایجاد جراحت و شکستگی حین زایمان طبیعی شود. قند بالا در خون مادر باعث تولید مقادیر زیاد انسولین در بدن نوزاد و درنتیجه افت قند خون او می شود. به همین دلیل امکان دارد هنگام به دنیا آمدن، به تزریق سرم قندی نیاز پیدا کند. از دیگر مشکلات نوزادان مادران دچار دیابت، مشکلات تنفسی، زردی طول کشنده، پایین بودن کلسیم و منیزیم خون است.

دو نوع دیابت وجود دارد:

نوع 1. علت آن تولید نشدن انسولین کافی است. این بیماران به تزریق انسولین نیازدارند. در دوران بارداری نیاز این افراد به انسولین افزایش می یابد. این افزایش به خصوص در 3 ماه آخر تشدید می شود.

نوع 2. انسولین تولید می شود اما سلول های بدن به آن پاسخ نمی دهند. بنابراین با وجود انسولین، قند همچنان بالا می ماند. این افراد در حالت کلی داروی خوراکی مصرف می کنند اما حین بارداری نمی توانند به مصرف آن ادامه دهند و باید تزریق انسولین را جایگزین آن کنند.

دیابت و شیردهی

مادران دیابتی می توانند به فرزندان خود شیر بدهند اما این کار می تواند باعث کاهش قند خون آنها شود. برای پیشگیری از این اتفاق خانم های باردار دیابتی باید:

1-    قبل از شیردهی یک میان وعده حاوی پروتئین و کربوهیدرات (مثلا نان و مرغ) مصرف کنند.

2-    مایعات به مقدار زیاد بنوشند؛ مثلا آب یا چای کم رنگ بدون قند، همچنان بالا می ماند. این افراد در حالت کلی داروی خوراکی مصرف می کنند اما حین بارداری نمی توانند به مصرف آن ادامه دهند و باید تزریق انسولین را جایگزین آن کنند.

سطوح طبیعی قند خون قبل و حین بارداری در خانم مبتلا به دیابت
زمان	قبل از بارداری	در طول بارداری
قبل از غذا	کمتر از 100	کمتر از 90
یک ساعت بعد از غذا	از 80 تا 130	کمتر از 140
دو ساعت بعد از غذا	از 80 تا 130	کمتر از120

چگونه در دوران بارداری قند خون را کنترل کنیم؟

دیابت بارداری، تقریباً در ۴ درصد از بارداری‌ها بروز می‌کند

قبل از بارداری در مرحله پیش دیابت بودم و الان که سه ماهه باردارم قند ناشتام 94 و یک ساعت بعد 175 است. چگونه می توانم قند خونم را در این مدت پایین نگه دارم؟

 قدم اول در درمان دیابت بارداری تغییر روش تغذیه ای و کمک به کنترل قندخون در محدوده ی نرمال از طریق رعایت رژیم غذایی سالم است. اکثر زنان باردار با کنترل صحیح و خوب قند خون نوزاد سالم وبدون هیچگونه عارضه ای را بدنیا می آورند.

در وعده صبحانه 1 کف دست نان سنگک بیشتر نان نخورید. بقیه مصرف غلات در ساعات دیگر روز باشد.

 انرژی دریافتی را کم کنید اما به این معنی نیست که وزن کم کنید. بیش از 1800 کالری در روز نخورید.

 یکی از روشهای تنظیم مقدار قند خون در محدوده ی نرمال، نظارت بر مقدار مصرف کربوهیدرات در رژیم غذایی است. کربوهیدرات ها بعد از هضم بصورت قند در خون(گلوکز) ظاهر می شوند. وجود گلوکز یا قند خون برای تولید انرژی در بدن ضروری است و از سوی دیگر جنین از بدن مادر برای تغذیه و رشد این مولکول حیاتی را دریافت می کند، به همین علت حفظ مقدار قند خون در محدوده ی طبیعی بسیار مهم است. 

کربوهیدراتهای موجود در غذاها

کربوهیدراتها درغذاها ی زیر وجود دارند:
- شیر و ماست
- میوه جات و آبمیوه ها
- برنج، غلات، حبوبات و ماکارونی ها (پاستاها)
- نان، کلوچه، بیسکویت ، انواع رول ها و نانهای ساندویچی
- انواع لوبیای خشک، لپه ، نخود، عدس
- سیب زمینی، ذرت، سیب زمینی شیرین، نخود فرنگی، کدو
شیرینی ها و دسرها، نوشیدنیهای معمولی و گاز دار و آبنبات ها حاوی مقادیر بسیار زیادی قند هستند.

کربوهیدرات موجود در غذاها با واحد گرم اندازه گیری می شود. شما می توانید با مطالعه ی برچسب روی غذاها از مقادیر قند موجود در آن مطلع شود و با آموختن لیست جایگزین می توانید کربوهیدرات موجود در هر وعده ی سروینگ خود را محاسبه و کنترل کنید.

 مقدار توصیه شده ی روزانه
بسیار مهم است که برای ارزیابی رژیم غذایی خود به یک کارشناس یا دکتر تغذیه مراجعه کنید. متخصص تغذیه با محاسبه ی مقدار کربوهیدارت مورد نیاز شما در غذاها و میان وعده ها به شما آموزش می دهد که چگونه مقدار کربوهیدراتهای موجود در هر غذا را شمارش کنید. با رعایت توصیه های تغذیه ای شما می توانید به کنترل  مقدار قند خون خود بپردازید.

 غذای روزانه ی خود را بین 3 وعده ی اصلی و دو تا 3 میان وعده تقسیم کنید چنانچه در یک وعده مقدار زیادی غذا بخورید مقدار قند خون شما به میزان زیادی بالا خواهد رفت از سوی دیگر نباید هیچیک از وعده های غذایی یا میان وعده های خود را فراموش کنید. در هنگام بارداری، نیازهای تغذیه ای شما بالا می رود و از سوی دیگر جنین نیز به تغذیه ی متعادلی نیاز دارد.

 نشاسته
غذاهای نشاسته ای در نهایت به گلوکز تبدیل می شوند. بنابراین نباید در خوردن  آنها زیاده روی نمود اما نشاسته باید درهر وعده ی غذایی شما وجود داشته باشد اندازه ی قابل قبول مصرف نشاسته یک فنجان در هر وعده ی غذایی یا دو برش نان است.

شیر
شیر غذایی سالم است و منبع مهمی از کلسیم محسوب می شود. شیر فرم مایعی از کربوهیدرات می باشد و نوشیدن مقدار زیاد آن در یک وعده سبب افزایش مقدار قند خون می شود بنابراین هر بار تنها یک فنجان شیر میل کنید.

 قدم اول در درمان دیابت بارداری تغییر روش تغذیه ای است

 
میوه جات
میوه ها غذاهای سالمی هستند اما سرشار از قندهای طبیعی می باشند شما باید یک تا 3 وعده میوه در یک روز مصرف کنید اما تنها در یک وعده یک میوه  بخورید. از میوه های کنسرو شده در شربت استفاده نکنید زیرا حاوی مقادیر زیادی قند می باشند.

صبحانه
کنترل قند خون در صبح بسیار مشکل است و این به دلیل تغییرات طبیعی در مقدار هورمونها است. خوردن غلات صبحانه ی تصفیه شده، میوه جات و حتی شیر در وعده ی صبحانه توسط زنان باردار قابل تحمل نیست. چنانچه قند خون  بعد از صبحانه ی شما بعد از خوردن این نوع غذاها بسیار زیاد بالا می رود  نباید از این غذاها در صبحانه استفاده کنید. غالباً صبحانه ی حاوی پروتئین ونشاسته بهتر قابل تحمل است.

از خوردن آبمیوه بپرهیزید
برای تهیه ی یک لیوان آب میوه شما از چندین میوه استفاده می کنید، بنابراین آبمیوه منبع تغلیظ شده ای از کربوهیدراتها  است و از آنجائیکه مایع است بنابراین می تواند سریعاً قند خون را افزایش دهد بنابراین از خوردن آبمیوه ها بپرهیزید.

شدیداً از خوردن شیرینی ودسر بپرهیزید
 کیک ها، بیسکویت ها و شیرینی ها حاوی مقادیر بسیار زیادی کربوهیدرات می باشند این غذاها معمولاً دارای مقادیر زیادی چربی نیز هستند و از  نظر ارزش تغذیه ای نیز پایین هستند. علاوه بر این از خوردن سوداها  و نوشیدنی های حاوی شکر نیز پرهیز کنید. از نوشیدنیها و غذاهای حاوی شکر افزوده یا عسل یا شربت ذرت بپرهیزید.

درمورد مصرف محصولاتی که با نام بدون شکر عرضه می شوند دقت کنید.
محصولاتی که حاوی شکرهای الکلی هستند معمولاً با نام بدون شکر یا sugar-freeعرضه می شوند. اما این محصولات همچنان حاوی مقادیر زیادی کربوهیدرات هستند. بروی بر چسب این محصولات بدقت به دنبال کربوهیدرات کل بگردید. شکرهای الکلی دارای اثر laxative(ملین ) هستند یا سبب ایجاد نفق وتولید گاز در شکم می شوند. این نوع شکرها عبارتند از مانیتول، مالتیتول، سوربیتول، زایلیتول، ایزومالت، هیدرولیزات نشاسته ی هیدروژنه . اما برخی از محصولات با برچسب بدون شکر واقعاً حاوی شکر نیستند و بروی قند خون شما تأثیری ندارند مانند سوداهای رژیمی و ژله های رژیمی

تهیه ی گزارش از مصرف مواد غذایی
بهتر است از همه ی غذاهایی که روزانه مصرف می کنید و مقدار دقیق آن  گزارشی تهیه کنید این کار به شما در کنترل و نظارت بر مصرف  کربوهیدرات کمک خواهد کرد. همچنین بهتراست یک ابزار دقیق اندازه گیری مانند فنجان را برای صحت میزان مصرف غذاها در نظر بگیرید.

منبع:tebyan.net