سزارینی ها افسردگی می گیرند؟

مجله سیب سبز - لیلا حسین زاده: با اینكه وزارت بهداشت تلاش‌های‌گسترده‌ای برای ترغیب زنان به زایمان طبیعی آغاز كرده، اما هنوز هم كش و قوس بر سر اینكه زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین، عوارض كدامیك كمتر است و کدام مزایای بیشتری دارد، ادامه دارد.

در این میان عارضه جدیدی كه به عوارض متعدد سزارین نسبت داده شده افسردگی پس از زایمان است و پژوهشگران دانشگاه شهید بهشتی ادعا کرده‌اند که این اختلال  در زنانی‌كه سزارین كرده‌اند، بیشتر مشاهده می‌شود. تردید ما در مورد اینكه این ادعا تا چه حد مبنا و پایه علمی دارد و می‌توان آن را به همه زنان تعمیم داد، بهانه‌ای شد تا موضوع را با چند متخصص مطرح كنیم. این کارشناسان که نظرهای متفاوت‌شان را در ادامه خواهید خواند، برای‌تان روشن می‌کنند که آیا قرار است با زایمان سزارین خود را در معرض خطری جز مشکلات جسمی قرار دهید یا خیر.


نه! درست نیست

دكتر پرویز رزاقی، روانشناس و مدرس دانشگاه آزاد:

افسردگی پس از زایمان با علائمی همچون سستی و بیحالی، حس ناخوشایند به زندگی، ناامیدی، داشتن افكار منفی به زندگی، پایین آمدن آستانه تحمل، پرخاشگری، اختلال در خواب (كم‌خوابی یا پرخوابی)، اختلال در روابط جنسی، اختلال در نوع تغذیه، زود گریه كردن، عدم تمایل به حضور در اجتماع و عدم رعایت نظافت شخصی و عمومی درخانه همراه است. اما در اینكه افسردگی پس از زایمان در سزارین بیش از زایمان طبیعی دیده می‌شود، باید بگوییم كه دلیل محكم‌تری از نشانه‌های پزشكی- كلینیكی وجود دارد تا وقوع افسردگی پس از زایمان را در زنانی كه به روش سزارین نوزادشان را به دنیا آورده‌اند، رد كنیم.

زیرا اصطلاح و شناسایی افسردگی پس از زایمان، در گذشته و دورانی مطرح شده است كه میزان زایمان طبیعی در زنان بیش از سزارین بود. این در حالی است كه امروزه زایمان سزارین در دو دهه گذشته شكل و رواج بیشتری به خود گرفته است. پس نتیجه می‌گیریم كه احتمال بروز افسردگی در زنان سزارینی با دلایل محكم و قوی همراه نیست. از سوی دیگر هیچ ارتباط معناداری نیز بین خروج زودهنگام بچه از شكم در سزارین و بروز افسردگی در مادر وجود ندارد.

مادری كه به روش طبیعی قرار است زایمان كند و ساعت هشت صبح می‌آید و در بیمارستان بستری شده و چهار بعد از‌ظهر نوزادش را به دنیا می‌آورد و مادری كه تصمیم گرفته به روش سزارین زایمان كند و زایمانش مدت زمان كوتاهی طول می‌كشد، از نظر زمانی هیچ تفاوتی با هم ندارند. اما نكته مهمی‌ كه باید به آن توجه داشت وجود زمینه افسردگی در مادر است. یعنی اگر زنی زمینه ارثی افسردگی دارد یا تجربه افسردگی در گذشته را داشته است، معمولا ما احتمال بیشتری می‌دهیم كه پس از سزارین مبتلا به افسردگی شود یا افسردگی پنهانی كه سال‌های سال به همراه داشته اما تا به حال فرصت ظهور پیدا نكرده است را نشان دهد.

نه رد می‌كنم و نه تایید

دكتر پروین ناظمی، روانشناس:

تاکنون هیچ تحقیق مستندی كه نشان دهد افسردگی در زنانی‌كه سزارین كرده‌اند، بیش از كسانی‌كه طبیعی زایمان داشته‌اند بروز می‌كند، وجود ندارد؛ چراكه افسردگی پس از زایمان را من در هر دو گروه چه در سزارینی‌ها و چه در طبیعی‌ها دیده‌ام. البته ممكن است در خارج از كشور تحقیقی در این مورد صورت گرفته باشد كه از آن اطلاعی ندارم. با این‌حال و به اعتقاد من بروز افسردگی پس از زایمان به ویژگی‌های شخصیتی افراد و خودآگاهی‌شان برمی‌گردد. به این معنی‌كه نگاه فرد به پدیده زایمان چگونه بوده است؟

چه برنامه‌ریزی برای آینده ‌كرده است؟ میزان تاب و تحمل او در برابر پدیده زایمان چقدر است؟ از نظر شخصیتی منفی‌گر است یا دید مثبتی به وقایع دارد؟ آیا آستانه تحمل بالایی دارد یا پایین است؟ آیا رابطه خوب و مطلوبی با همسرش دارد یا تنش بین او و شوهرش حكمفرماست؟ بنابراین این ادعا را نه رد می‌كنم و نه تایید. مگر اینكه یك گزارش آماری بیاید و بگوید 70 درصد زنانی‌كه به روش سزارین زایمان كرده‌اند، پس از زایمان دچار افسردگی شده‌اند.

بله! درست است!

دكتر شهلا چایچیان، متخصص زنان و زایمان و دانشیار دانشگاه آزاد:

من این موضوع را كاملا تایید می‌كنم. مسئله‌ای كه مطرح می‌كنید، یك باور نبوده و یك كشف علمی و حقیقت است و زنی‌كه به روش سزارین زایمان‌كرده، با به دنیا آمدن بچه احساس می‌كند عضوی از بدن او كنده شده است، به‌خصوص اگر زمینه افسردگی در او وجود داشته باشد و احتمال اینكه دچار افسردگی پس از زایمان شود، بیشتر است. در روند زایمان طبیعی، مادر نقش مستقیمی در به دنیا آمدن كودكش دارد، چراكه درد و فشار زیادی را تحمل می‌كند، پاره شدن كیسه آبش را می‌بیند، خروج لحظه به لحظه نوزادش را حس می‌كند و تحمل تمام این رنج‌ها، باعث می‌شود تا مادر به دام افسردگی پس از زایمان نیفتد. همین دردی كه مادر تحمل می‌كند، برایش لذت‌بخش است، چراكه شوق مادر شدن را دارد.

اما در سزارین اوضاع چطور است؟ وقتی مادر بیهوشی عمومی می‌گیرد، برخلاف زایمان طبیعی، هیچ دخالت مستقیمی در روند زایمان ندارد. پس از به‌ هوش آمدن وقتی نوزاد را در آغوش مادر قرار می‌دهند، او به فرزندش به چشم موجود غریبه‌ای نگاه می‌كند و نمی‌تواند او را قبول كند و افكار مبهمی درخصوص كودكش به ذهنش هجوم می‌آورد. چنین افكاری است كه به بروز افسردگی در مادر دامن می‌زند. از سوی دیگر دردی كه مادر پس از به‌هوش آمدن تحمل می‌كند، درد طبیعی نبوده و مصنوعی است، مادر هیچ دخالتی در روند زایمان ندارد، فعال نبوده و منفعل است؛ درست برعكس زایمان طبیعی كه مادر در تمام مدت فعال است و تلاش می‌كند تا نوزادش را با فشار و درد خارج كند و خودش روند زایمان را جلو ببرد.

دقیقا به همین علت است كه برای جلوگیری از بروز این مشكلات ما به مادران توصیه می‌كنیم به روش طبیعی زایمان كنند. ازسوی دیگر دوران نقاهت را هم باید در نظر بگیریم. در سزارین به دلیل جراحت‌هایی كه جسم مادر برمی‌دارد، دوره بهبودی‌اش نسبت به مادری‌كه به شكل طبیعی زایمان كرده طولانی‌تر است؛ چون دردهای شدیدی را تحمل می‌كند. اما در زایمان طبیعی لحظات دردناك همان لحظات زایمان است و پس از چند روز زائو می‌تواند حركت كند؛ چیزی‌كه در مادر سزارین‌شده دیده نمی‌شود.

برای پیشگیری از بروز افسردگی به مادرانی‌كه تصمیم گرفته‌اند سزارین‌ كنند، توصیه می‌كنیم در دوران بارداری حتما با روانپزشك یا روانشناس مشورت كنند، چون متخصص زنان و زایمان نمی‌تواند تشخیص دهد مادری ‌كه سزارین كرده آیا مبتلا به افسردگی می‌شود یا نه؟ احتمال دارد خانمی كه به ما مراجعه كرده، دقیقا جزو گروهی باشد كه پس از سزارین مبتلا به افسردگی شود، اما نمی توان نقش اختلالانی که فرد پیش از زایمان به آنها دچار بوده را نادیده گرفت. بنابراین خانمی ‌كه اختلال روانی دارد، قبل از بارداری حتما باید با یك متخصص روانشناس یا روانپزشك صحبت‌كند.


هرگز فراموش نکنید!

دكتر كوروش جعفریان، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران:

اگر تازه به جمع مادران وارد شده اید، با رعایت این توصیه ها از افسردگی پس از زایمان رها شوید.

امگا3: مصرف غذاهای دریایی مثل ماهی‌های چرب، سالمون، قزل‌آلا و ماهی تن هم در حفظ سلامت روان تاثیر دارند.

ویتامین D: قرار گرفتن در معرض نور خورشید و مصرف غذاهای دریایی و لبنیات به دریافت بهتر ویتامین D کمک می کند.

ویتامین‌های گروه B: مادران می توانند با مصرف گوشت قرمز و ماهی حال بهتری را در روزهای بعد از زایمان تجربه کنند.

مایعات: مادر اگر به اندازه كافی نتواند شیر تولید كند، نگران شده و دچار افسردگی می‌شود، بنابراین توصیه می‌كنیم مادر با مصرف غذاهای آبكی، تولید شیر را بالا ببرد زیرا با افزایش شیر طبعا استرس او نیز كاهش پیدا می‌كند.

غلات: توصیه می‌كنیم مادران از غلات سبوسدار استفاده كنند، زیرا شیر تولید شده منبع غنی از ویتامین‌های گروه B و املاح است.

سبزیجات: مادری که به اندازه کافی سبزیجات برگ‌دار، اسفناج وكلم بروكلی مصرف می‌کند، ویتامین C ،A كلسیم و آهن بیشتری به بدنش می‌رساند.

آنتی‌اكسیدان‌ها: این ماده را در میوه‌هایی همچون تمشك، انار، پرتقال، سبزیجات برگ‌دار و انواع توت‌ها می‌توان یافت.