به قوی ترین نوزاد دنیا،این غذاها را بدهید!

 مجله سیب سبز:  اهمیت تغذیه از زمانی شروع می‌شود كه مادر پیش از بارداری، تصمیم به بچه‌دار شدن می‌گیرد. از همان زمان مادر آینده باید به نكات مهم در نوع و نحوه غذا خوردن خود توجه کند. این مسئله برای دوران بارداری و حتی شیردهی نیز حائز اهمیت است. مادر باید دقت داشته باشد طی بارداری و شیردهی از تمام طبقات مختلف هرم غذایی به اندازه كافی و متنوع مصرف كند. اما موضوع اصلی گفت‌وگوی ما با استاد دکتر سلطان‌زاده، درباره تغذیه نوزاد است؛ مخصوصا که این روزها بازار انواع و اقسام مکمل‌های تغذیه‌ای داغ است و پدرومادرها می‌خواهند بدانند کدام مکمل برای کودكشان مفید خواهد بود.

پروفسور حسین سلطان‌زاده، متخصص اطفال و نوزادان، استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی و از شاگردان دكتر قریب، پدر طب اطفال در سال‌های 1340 تا 1344 است.

    بهترین دارو برای نوزاد چیست؟!

از بدو تولد هیچ نوزادی در دنیا تا 6 ماهگی نباید از چیزی جز شیر مادر تغذیه كند مگر اینكه دچار بیماری خاص یا نیازمند نوع ویژه‌ای از شیر خشك باشد. به خواست خداوند شیر مادر در ابتدای تولد نوزاد از آب بیشتری برخوردار بوده كه تشنگی او را برطرف می‌كند و سپس با غلیظ و چرب‌تر شدن قادر است گرسنگی نوزاد را رفع کند. بیشتر آلرژی‌ها و حساسیت‌هایی كه در كودكان ایجاد می‌شود مربوط به این است كه به تغذیه با شیر مادر بها نمی‌دهند و نمی‌دانند كه چقدر مفید است به‌خصوص قطرات ابتدایی شیر مادر كه به «كلستروم» یا «آغوز» معروف است و حیات‌بخش خواهد بود. در دنیا هیچ قطره و داروی تقویتی‌ای گرانبهاتر و ارزشمندتر از قطرات ابتدایی شیر مادر كه به آغوز معروف است، یافت نمی‌شود. در قطرات ابتدایی تمام ایمونوگلوبین‌های ضروری برای تقویت بچه در همان آغاز ترشح شده و از طریق شیر مادر به بدن نوزاد وارد می‌شود. در اصل واكسیناسیون نوزاد علیه اكثر عوامل بیماری‌زا و آلرژیك از همان ابتدا و با همین بخش از شیر انجام می‌‌شود.
متاسفانه خیلی‌ها تصور می‌كنند شیر غلیظ كلستروم موجب بیماری و زردی در نوزاد می‌شود كه این یك اشتباه بسیار بزرگ و باوری غلط است. با وجود این هنوز هم شاهد حضور مادرانی در مطب هستیم كه مدعی‌اند مرتبه اول و دوم شیر خود را دوشیده و به دلیل رنگ زرد آن از دادن شیر به نوزاد اجتناب كرده و آن را دور ریخته‌اند.

دستور تهیه بهترین سوپ برای نوزادان

سوپ در هفته سوم از ماه هفتم شروع می‌شود.

مواد لازم:

ماهیچه (گوشت قرمز)، برنج، هویج، جعفری، گشنیز و لوبیاسبز (بر اساس تحمل و احتمال حساسیت نوزاد در هر روز یك نوع سبزی انتخاب می‌كنیم). روز اول نیاز نیست كه همه سبزی‌ها را با هم بریزیم. این سوپ نیازی به روغن ندارد و نمك هم نمی‌خواهد. پس از پختن این سوپ ماهیچه، روز اول تنها یك قاشق آن را در وعده ظهر پس از سیر شدن نوزاد از شیر مادر و گذشت مدت كوتاهی به وی می‌دهیم. این كار را برای روزهای بعدی به 2 قاشق در روز و بعد 3 قاشق و 4 قاشق تا روز چهارم افزایش داده و تا پایان هفته به 2 قاشق در 3 وعده می‌رسانیم. در هفته چهارم از ماه آغاز غذای كمكی (ماه هفتم) تنوع را بیشتر می‌کنیم. صبح فرنی 3 قاشق، ظهر سوپ و عصر 3 قاشق حریره بادام نوش‌جان كند و در شب هم 3قاشق سوپ بخورد. فراموش نكنیم كه در 6 ماهه دوم سن نوزاد باید اولویت با شیر مادر باشد بعد از آن اگر نوزاد تشنه بود، مقداری آب جوشیده سرد شده به او می‌دهیم و در نهایت سراغ غذاهای كمكی مذكور می‌رویم.

   چه کنم تا کودک خوب رشد کند؟

بسیاری از مادران دوست دارند نوزادشان در كمترین زمان و به سرعت رشد كرده و بزرگ شود به همین دلیل تلاش می‌كنند هرچه سریع‌تر او را با طعم ویتامین‌ها و انواع شربت‌های تقویتی آشنا كنند. این یك اشتباه بزرگ است؛ بی‌حوصلگی مادر برای غذا دادن به نوزاد از یك‌سو و حجم كم معده نوزاد و امكان خوردن غذا به میزان بسیار كم از سوی دیگر موجب بروز مشكلات جدید برای فرزند تازه‌وارد می‌شود. از 6ماهگی كه عبور کنیم آغاز آشنایی نوزاد طعم غذاهای كمكی است؛ غذاهایی كه خود به تنهایی نمی‌تواند كافی باشد و باید در كنار مصرف شیر مادر به عنوان غذای همراه و كمكی مصرف شود اما نه با حجم زیاد. فراموش نكنیم كه حجم معده نوزاد بسیار كوچك است و باید غذا را در دفعات متعدد اما با میزان كم به او بدهیم.

   از کی دسر را شروع کنیم؟!

در ماه هشتم ظهر و شب می‌توانیم ماست را هم به رژیم غذایی نوزاد خود اضافه كنیم (2 قاشق). خرما (رطب بدون پوست)، جگر گوسفند یا مرغ را هم می‌توانیم بپزیم و نرم كنیم و هفته‌ای یك‌بار به سوپ نوزاد اضافه كنیم.در ماه نهم انواع آش (آش ماست، آش حبوبات، آش گندم) را درست می‌كنیم و در این ماه هم ماهی آبپز دریایی كه سرشار از امگا3 است، توصیه می‌شود كه باید نرم و با دقت به میزان كم تغذیه شود. در ماه دهم كته ماهیچه، كوفته قلقلی،‌ ماكارونی با تركیبات مخصوص توصیه می‌شود. حالا كودك ما 10 ماه دارد و می‌تواند به آهستگی بجود یا غذا را ریزریز كند.11 و 12 ماهگی زمانی است كه مادر می‌تواند علاوه بر انواع غذاهای اشاره شده از غذای خانواده نیز به كودك خود بدهد.با رعایت اضافه كردن نمك و ادویه، به غذای خانواده به میزان بسیار كم می‌توان از همان غذا به كودك داد. در اینجاست كه كودك به یك‌سالگی رسیده و اكنون چیزهایی كه برایش ممنوع بود قابل خوردن است؛ نمك، عسل، سفیده تخم‌مرغ، اسفناج و...

روش تهیه حریره بادام چیست؟

خیلی ساده. 2 قاشق آرد برنج، نصف قاشق شكر، 120 سی‌سی شیر پاستوریزه به مدت یك دقیقه بجوشد. از شب قبل 4 عدد بادام خام كه خوب خیس خورده و پوست كنده‌ایم را می‌‌كوبیم تا نرم شود و داخل فرنی آرد برنج می‌ریزیم تا به قوامی بالاتر از شیر مادر برسد. حالا تنها یك قاشق حریره بادام در یك وعده از غذاهای كمكی به او می‌دهیم تا او را با طعم و مزه حریره بادام آشنا كنیم. با این كار میزان و تعداد دفعات را تا پایان هفته به یك قاشق در هر وعده می‌رسانیم.

چرا بادام؟

بادام برای آنكه اكثر املاح و ویتامین‌های مورد نیاز نوزاد را تامین می‌كند. با این دو مسیر یعنی دادن یك هفته فرنی آرد برنج و یك هفته حریره بادام حالا به هفته سوم از ماه هفتم نوزاد می‌رسیم كه دستور سرآشپز در اینجا سوپ است!

پیشنهادهای سرآشپز برای نـوزادان!

پیشنهاد ویژه و به قول معروف پیشنهاد سرآشپز برای روزهای ورود به ماه هفتم «فرنی» است.

فرنی چطور درست می‌شود؟

2 قاشق آرد برنج، نصف قاشق شكر و 120 سی‌سی شیر پاستوریزه با كمی حرارت به شكلی كه از شیر مادر كمی غلیظ‌تر باشد. غذایی كه كمكی محسوب شده و نوزاد باید تنها یك قاشق آن را تازه بعد از آنكه از شیر مادر سیر شد، نوش‌جان كند. این رژیم ‌غذایی را فردای آن روز در 2 وعده ظهر و عصر، روز سوم ظهر، عصر و شب، روز چهارم صبح، ظهر، عصر و شب و هر بار یك قاشق باید برای نوزاد تكرار شود. آن وقت شرایط برای افزایش حجم و تعداد قاشق‌های غذای كمكی برای روزهای آینده نوزاد فراهم می‌شود. این كار را تا زمانی كه در هر وعده بتواند 3 قاشق فرنی بخورد، ادامه دهید. بعد از این باید به فكر تنوع در ذائقه باشیم. حریره بادام غذایی خوب و مغذی است كه باید توسط مادر برای نوزاد در روزهای پیش‌رو آماده و آرام‌آرام معده او با این غذا آشنا شود.

کدام غذاها ممنوع است؟

4 چیز را تا یك‌سالگی نباید به كودك داد؛ نمك، عسل،‌ سفیده تخم‌‌مرغ و اسفناج. در ماه دوم از 6 ماهه دوم یا بهتر بگوییم ماه هشتم تولد نوزاد علاوه بر دادن فرنی، حریره بادام و سوپ می‌توان زرده تخم‌مرغ را به منوی غذای نوزاد هم اضافه كرد.
دستور تهیه زرده تخم‌مرغ:

تخم‌مرغ را تا حدی كه زرده آن سفت شود، آبپز می‌كنیم. به اندازه یك نخود جدا كرده و با مقداری آب مخلوط می‌کنیم و آهسته به نوزاد می‌دهیم تا نوش‌جان كند. این مقدار را هر روز به اندازه یك قاشق یا به اندازه یك نخود اضافه كرده كه تا پایان هفته به یك زرده كامل برسد. حالا نوبت به سوپ نخودفرنگی می‌رسد كه من جزئیات آن را در سایت اختصاصی‌ام درج كرده‌ام. سوپ رشته‌فرنگی شامل 9ماده غذایی، سوپ ماش، حلیم گوشت و برنج، پوره سیب‌زمینی، پوره هویج، پوره كدوحلوایی و انواع آبمیوه‌ها به جز آب كیوی، خربزه، آلبالو، گیلاس و انواع توت از جمله توت‌فرنگی برای ماه هشتم تولد نوزاد توصیه می‌شود كه در وعده‌های كم‌حجم ولی متفاوت و متنوع تغذیه شود.

   ترفندهای خوراندن آهن به بچه!

تا 2سالگی بچه‌ها‌‌‌‌ باید آهن بخورند علاوه بر مولتی‌ویتامین و ویتامین A و D. قطره آهن را باید بین 2وعده غذایی بخورند؛ یعنی حداقل نیم‌ساعت قبل و بعد از شیر خوردن (غذاخوردن) نباید قطره آهن بخورند. برای جلوگیری از سیاه شدن دندان‌ها باید قطره عقب زبان (دهان) ریخته شود و با خوراندن مقداری آب و پاك كردن دندان‌ها با پارچه خیس می‌توان از تغییر رنگ دندان‌‌ها كاست. در خارج از كشور بر اساس نوع مواد غذایی و شیرهای غنی شده با ویتامین‌های دیگر مانند كشورمان قطره‌های ویتامین A و D را با هم مصرف نمی‌كنند و در بیشتر كشورهای اروپایی  فقط قطره ویتامین D توصیه می‌شود اما در كتاب‌های مرجع پزشكی توصیه شده كه قطره A و D با هم مصرف شود. بعد از 2سالگی دیگر احتیاجی به ویتامین نیست مگر آنكه بررسی شده و معلوم شود كه بدن كودك به ویتامین خاصی احتیاج دارد (طی آزمایش خون یا بررسی نرمی استخوان‌ها).

   غذای خوب بهتر از مکمل خوب!

زمانی كه به كودك غذاهای متنوع مناسب سنش داده شود، دیگر نیازی به خوراندن قطره‌ها و داروهای ویتامین نیست. تمام مواد غذایی در هرم غذایی دسته‌بندی می‌شود كه دارای املاح و مواد مورد نیاز بدن است.مثلا وقتی صبح كودك كره، زرده تخم‌مرغ و شیر مصرف كند و زمانی كه در وعده ظهر از خورش‌های مختلف همراه سبزیجات و لبنیات یا كباب‌های مختلف مصرف كند دیگر نیازی به دادن ویتامین نیست.

 متاسفانه به دلیل بی‌توجهی به همین توصیه‌های ساده كه مفهوم آن مصرف انواع غذاها با تعادل و تناسب بر اساس سن و وزن كودك است پیوسته شاهد مراجعه كودكانی به مطب هستیم كه دو تا سه‌برابر وزن طبیعی و استاندارد خود، اضافه‌وزن پیدا كرده و این مسئله موجب نگرانی والدین و پزشكان می‌شود. پدرها و مادرها از روی دلسوزی اقدام به تهیه انواع ویتامین‌‌ها و شربت‌های مولتی‌ویتامین و خونساز داخلی و خارجی با قیمت‌های بسیار بالا می‌كنند غافل از اینكه همین غذاهای روزانه و تغذیه طبیعی و سالم قادر است نیاز روزانه كودكان را برطرف سازد. وسواس به قدری رسیده كه علاوه بر شیر كافی كه مادر به نوزاد یا كودك خود می‌دهد باز هم به داروخانه مراجعه كرده و شیر خشك تهیه می‌كند كه مبادا كودكش گرسنه باشد که این مسئله موجب چاقی‌های مفرط كودكان در سنین پایین شده و بی‌شك ضرر این اقدامات بسیار بیشتر از سود آن است.

 بچه‌‌ای كه در زمان تولد 3 كیلوگرم بوده، در 5 ماهگی باید 6 كیلوگرم باشد با این اقدامات نابجا تا 10 كیلوگرم و حتی بیشتر اضافه‌وزن پیدا می‌كند و در آینده دچار بیماری‌های مختلفی از جمله دیابت و امراض قلبی می‌شود. تازه اگر دچار بیماری اسهال شود به دلیل چاقی مفرط است و اگر تمام بدنش را بگردیم جایی برای پیدا كردن رگ بابت تزریق سرم پیدا نمی‌كنیم.

   پس کی قندداغ بدهیم؟

در مجموع هیچ‌وقت به مادران و پدران توصیه نكردم و اجازه هم نمی‌دهم كه آب‌قند، نبات‌داغ و امثال این نوشیدنی‌ها را به كودك و نوزاد خود بدهند. در سایت من غذاهای سنین مختلف براساس دستور پخت و مصرف تا 18سالگی درج شده كه هموطنان می‌توانند آن را مطالعه كنند. (از تولد تا 18سالگی)