به بچه‌ها استامینوفن بدیم یا نه؟

مجله سیب سبز: برای مادر بی‌تجربه‌‌ای كه تحمل دیدن عدد 38 روی تب‌سنج را ندارد و با هر ذره داغ‌تر شدن كودكش، دست و پایش را گم می‌كند، پناه بردن به استامینوفن آسان‌ترین راه است. چنین مادری گاهی پیش از تزریق واكسن فرزندش به پیشواز تب می‌رود و با چند قطره چكاندن این دارو در دهان فرزندش، راه را برای تب‌دار شدنش می‌بندد.

اعتماد مادران به این داروی تب‌بر گاهی از این هم فراتر می‌رود و به تجویز خودسرانه و بیش از اندازه این دارو و به خطر انداختن جان كودكان منجر می‌شود. استامینوفن كه این روزها در خانه اغلب ایرانی‌ها پیدا می‌شود، موضوع این مطلب است. در این دو صفحه به شما می‌گوییم این دارو را چه زمانی و به چه شكلی باید مصرف كنید و شما را با خطراتی كه محققان برای مصرف آن كشف كرده‌اند، آشنا می‌كنیم.


راهنمای مصرف استامینوفن

حتما شما هم می‌پرسید چه میزان از این دارو، بدون به خطر انداختن فرزندتان باعث پایین آمدن تب او می‌شود؟ گفته می‌شود هر كودك مجاز به دریافت قطره استامینوفن به اندازه دوبرابر وزنش در فواصل شش ساعته است اما در سایت اطلاعات دارویی این راهنما برای مصرف داروی استامینوفن آورده شده است:

- كودكان 12-11 ساله: مقدار 480 میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت.

- كودكان 10-9 ساله: مقدار 400 میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت.

- كودكان 8-6 ساله: مقدار 320 میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت.

- كودكان 5-4 ساله: مقدار 240 میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت.

- كودكان 3-2 ساله: مقدار 160 میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت.

- كودكان 23-12 ماهه: مقدار 120 میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت.

- كودكان 11-4 ماهه: مقدار 80 میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت.

- كودكان سه ماهه یا كوچك‌تر: مقدار 40 میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت.

مراقب باشید اوردوز نكند

برخلاف تصور اغلب والدین، مصرف بیش از اندازه استامینوفن هم می‌تواند اوردوز و حتی خطر مرگ را به دنبال داشته باشد. درحالی كه والدین می‌خواهند با چكاندن چند قطره بیشتر استامینوفن در دهان كودك‌شان و كوتاه كردن فاصله میان دو وعده استامینوفن محكم‌كاری كنند و احتمال تب‌دار شدن فرزندشان را پایین بیاورند، پزشكان نسبت به مرگ‌آور بودن اوردوز این دارو هشدار می‌دهند. بچه‌هایی كه بیش از اندازه استامینوفن می‌گیرند، ممكن است با تهوع، استفراغ و دل‌درد نسبت به این مشكل واكنش نشان دهند اما در بسیاری موارد نشانه‌های اوردوز پنهان می‌ماند یا به اشتباه به عنوان نشانه‌های بیماری اصلی كودك تفسیر می‌شود و جان او را تهدید می‌كند.

گذشته از این، گاهی والدین داروهای دیگری كه حاوی استامینوفن هستند را همراه خود استامینوفن به كودك می‌دهند اما نمی‌دانند داروهای حاوی این ماده هم می‌توانند مسبب اوردوز شوند و آسیب‌های كبدی یا از دست دادن جان را همراه بیاورند.

حداقل چهار ساعت وقفه بیندازید

حتی بالا رفتن تب نمی‌تواند مجوزی برای خوراندن استامینوفن در فاصله‌های كمتر از چهار ساعت به كودك باشد. معمولا بچه‌ها باید هر شش ساعت یك‌بار به اندازه دوبرابر وزن‌شان قطره دریافت كنند اما در صورت پایین نیامدن تب، می‌توان قطره‌ها را هر چهار ساعت یک‌بار به كودك خوراند.

در صورتی كه به جای قطره تصمیم گرفتید شیاف استامینوفن را برای فرزندتان مصرف کنید هم حق ندارید فاصله میان دو بار استفاده از شیاف را از چهار ساعت كمتر كنید و در این مورد هم بهتر است در شرایط عادی، به همان زمان شش ساعته وفادار باشید و در عین حال با روش‌های مكمل مثل استفاده از دستمال خیس برای پایین آوردن تب او تلاش كنید.

همراه با این داروها خطرساز می‌شود

اگر فرزندتان تحت درمان با داروهای ضدانعقاد است در مورد خوراندن استامینوفن به او با پزشكش مشورت كنید. گذشته از این، كودكانی كه به‌خاطر ریفلاكس تحت درمان با داروهای ضداسید هستند هم ممكن است چندان از استامینوفن تاثیر نپذیرند. استامینوفن كه در صورت مصرف شدن با كافئین اثر درمانی‌اش بیشتر می‌شود، در صورتی كه همراه با داروهای ضدتشنج مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند كبد را بیشتر از قبل با خطر مسموم شدن مواجه كند.

به دست‌تان اعتماد نكنید

مادرانی كه از استامینوفن برای پایین آوردن تب فرزندشان پس از دریافت واكسن استفاده می‌كنند دو دسته‌اند؛ گروهی به محض تزریق واكسن برای پیشگیری قطره را به كودك می‌دهند و گروهی تا نگذشتن تب فرزندشان از 5/38 درجه از این دارو استفاده نمی‌كنند.

شما برحسب شناختی که از خودتان در مهار استرس و کنترل کردن شرایط دارید می‌توانید یکی از این دو رویکرد را انتخاب کنید.گذشته از این،گفتیم كه گاهی جز مصرف این دارو، چاره‌‌ای باقی نمی‌ماند اما شما تنها در شرایطی باید به‌خاطر سوختن فرزندتان در تب از این دارو استفاده كنید كه عدد روی دماسنج عدد 5/38 یا بالاتر را نشان ‌دهد. پس به دست‌تان برای سنجیدن تب كودك اعتماد نكنید و با كمك دماسنج دیجیتالی حرارت بدن او را اندازه بگیرید.

چرا نباید همیشه به استامینوفن اعتماد كنید

استامینوفن هنوز هم یكی از معتبرترین و رایج‌ترین تب‌برها برای كودكان در همه جای دنیاست اما پشت سر این داروی مورد اعتماد، حرف و حدیث‌هایی هم هست. شكی نیست كه این دارو می‌تواند تب را پایین بیاورد اما محققان می‌گویند می‌تواند بیماری‌های دیگری را به جان كودكان بیندازد. پس پیش از آنكه برای برداشتن قطره استامینوفن دست به كار شوید، این نتایج كه از سوی پژوهشگران منتشر شده است را بخوانید:


تاثیر واكسن را كم می‌كند

بر اساس گزارش‌هایی كه بی‌بی‌سی منتشر كرده است، دادن استامینوفن به كودكان بعد از انجام واكسن می‌تواند از تاثیرگذاری واكسن‌ كم كند. مطالعات گسترده‌‌ای كه در این مورد انجام شده است نشان می‌دهد استامینوفن به خوبی می‌تواند احتمال تب كردن كودكان بعد از انجام واكسن را كاهش داده یا به‌طور كلی از بین ببرد اما گاهی بهتر است كه والدین خطر تب‌دار شدن فرزندشان را به جان بخرند و سراغ این دارو نروند.

چراكه در همین بررسی گسترده ثابت شد با دادن استامینوفن به بچه‌های واكسن زده، ایمنی بدن‌شان در برابر واكسن هم بالا می‌رود و تاثیرات مثبت تزریق كمتر می‌شود. به همین دلیل پژوهشگران توصیه می‌كنند والدین پیش از تزریق سراغ این دارو نروند و تنها در صورتی كه مشاهده كردند فرزندشان ناخوش بوده و تبش در حال بالا رفتن است از استامینوفن كمك بگیرند. جالب اینجاست كه در هر دو گروه مورد بررسی، چه در میان آنهایی كه استامینوفن بعد از واكسیناسیون دریافت كرده بودند و چه در میان كسانی كه این دارو را نگرفته بودند، تب بالاتر از 5/39 دیده نشد.

نفس را تنگ می‌كند

ابتلا به آسم و مشكلات تنفسی از دیگر مشكلاتی است كه به‌خاطر مصرف بی‌رویه استامینوفن می‌تواند ایجاد شود. محققان می‌گویند نوزادانی كه استامینوفن مصرف می‌كنند، ممكن است در شش یا هفت سالگی به اگزما، مشكلات تنفسی یا حتی آسم دچار شوند. به عقیده محققان احتمال ابتلا به این بیماری‌ها در میان كودكانی كه در نوزادی این دارو را گهگاه مصرف كرده‌اند61 درصد بیشتر از دیگران است.

این درحالی است كه مصرف مداوم این دارو می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را تا سه برابر بیشتر كند. گذشته از این، برخی از پژوهشگران معتقدند مصرف این دارو میزان آنتی‌اكسیدان‌ها را در بدن كاهش می‌دهد و رادیكال‌های آزاد را به تهدیدی جدی‌تر برای بدن مصرف‌كنندگان تبدیل می‌كند. با این وجود پژوهشگران اعتراف می‌كنند گاهی جز مصرف این دارو، چاره‌‌ای باقی نمی‌ماند و همچنان معتقدند خطر تب‌های بالا و تشنج برای كودكان از مصرف این دارو هم بیشتر است.

بچه‌ها را  بیش‌فعال می‌كند

تنها در دوره كودكی نیست كه مصرف استامینوفن می‌تواند عوارضی را همراه داشته باشد. محققان می‌گویند حتی پیش از تولد هم دریافت این دارو می‌تواند با عوارضی در سال‌های آینده همراه باشد. یونایتدپرس نوشته است مصرف این دارو در ماه‌های بارداری، می‌تواند كودك را در آینده به بیش‌فعالی دچار كند. به گفته پژوهشگران، خانم‌هایی كه در دوران بارداری سراغ این دارو می‌روند، فرزندی به دنیا می‌آورند كه چند سال بعد با مشكل كمبود توجه و تمركز روبه‌رو می‌شود.

گذشته از این پژوهشگران می‌گویند ابتلا به بیماری‌های كلیوی در هفت سالگی هم از مشكلات دیگری است كه به‌خاطر مصرف این دارو توسط مادر باردار ایجاد می‌شود. درحالی كه سه تا پنج درصد كودكان قبل از هفت سالگی نشانه‌های مرتبط با بیش‌فعالی و كمبود تمركز را بروز می‌دهند، محققان می‌گویند كه در میان این جمعیت سهم آنهایی كه مادرشان در بارداری استامینوفن دریافت کرده، بیشتر است.

• ایبوپروفن چه می‌کند؟

 ایبوپروفن با محدود کردن تولید برخی اسید‌های چرب در بدن به نام پروستاگلاندین سبب کاهش تب و تخفیف درد می‌شود. این دارو همچنین التهابات را هم کم می‌کند. به طور کلی اثربخشی ایبوپروفن نسبت به استامینوفن شدیدتر و ماندگارتر است. البته براساس توصیه‌های سلامت جهانی تجویز ایبوپروفن به اطفال زیر 6 ماه تجویز نمی‌شود، زیرا با مصرف این دارو و پوشیده شدن درد و تب نوزاد تشخیص شدت و بهبود بیماری در او دشوار خواهد شد. یکی دیگر از دلایلی که مصرف ایبوپروفن به شیرخواران کوچک توصیه نمی‌شود این است که اگر کودک درست غذا نخورد و به طور مرتب هم از این دارو به بدنش برسد، معده‌اش ملتهب می‌شود، در صورتی که بهتر است این دارو همراه با مقدار کافی غذا به طفل خورانده شود.

• استامینوفن چه می‌کند؟

استامینوفن هم درست مانند ایبوپروفن تب و درد را کاهش می‌دهد اما تاثیری بر التهابات ندارد. این دارو به جای سلول‌های ملتهب بر سلول‌های عصبی اثر می‌گذارد. برای سیستم گوارشی استامینوفن  نسبت به ایبوپروفن دارویی ملایم‌تر تلقی می‌شود. بنابراین لازم نیست آن را همراه غذا به کودک خوراند.

• خطر هم دارد؟

اگر به هردلیل استامینوفن را به طور مرتب در دوز بالا استفاده کنید، عاملی سمی برای کبد تلقی می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود کمترین مقدار ممکن استامینوفن را به فرزندتان بدهید تا حدی که شرایطش قابل تحمل شود. در نهایت هر 6 ساعت یک بار و به هیچ‌وجه بیشتر از 5 بار در 24 ساعت به او استامینوفن ندهید. ایبوپروفن اثر دیرپاتر و شدید‌تری دارد. بنابراین هر 8 ساعت یک بار به فرزندتان بخورانید و بیشتر از 3 بار در 24 ساعت به او ایبوپروفن ندهید.

• قطره تایلنول را با قطره چکان به فرزندتان بدهید

برخی والدین این دارو را را با وسایل نامناسبی به کودک می‌دهند، مثلا آن را در قاشق می‌ریزند و به او می‌‌خورانند كه  این عمل باعث خطا در میزان مصرف دارو می‌شود. به علاوه برخی داروها چنان قوی هستند که تنها یکی دو قطره بیشتر از آنها می‌تواند برای طفل خطرناک باشد.

• هیچ وقت به فرزندتان آسپرین ندهید

آسپرین داروی کودکان نیست، حتی آسپرین بچه. مصرف آسپرین در کودکان می‌تواند سبب ابتلا به سندرم ریه شود. بسیاری از شما والدین عزیز شاید یادتان بیاید که در دوران کودکی آسپرین بچه می‌خوردید اما آن زمان یافته‌های علمی کامل نبود. اگر بخواهید خیال‌تان را راحت کنیم باید بگوییم آسپرین بچه نباید به افراد زیر 16 سال داده شود.

• تب خفیف تب‌بر نمی‌خواهد

اگر تب فرزندتان خفیف است و کوچولوی‌تان می‌تواند آن را تحمل کند و وضعیتش بد نیست، لزومی ندارد به او تب‌بر بدهید، زیرا دمای بالا برای فعالیت باکتری‌ها مناسب نیست و این مکانیسم بدن برای مبارزه با این عوامل است.

• موارد منع مصرف ایبوپروفن

به شیرخوار زیر 6 ماه و شیرخواری که اسهال و استفراغ دارد، ایبوپروفن ندهید.

• استامینوفن را با ایبوپروفن جایگزین نکنید

جایگزین کردن این دو دارو با هم ممکن است خطرناک باشد به خصوص اگر کودک اسهال گرفته و بدنش کم آب شده باشد، این عمل می‌تواند سبب واکنش و تداخلات دارویی و عوارض جدی مثل مشکلات کبدی شود. اگر برای تب فرزندتان به او ایبوپروفن داده‌اید و حالا درد دارد بدون مشورت با پزشك به او استامینوفن ندهید و ابتدا از پزشک متخصص در این باره سوال کنید.

اگر فرزندتان تب و یکی از حالت‌های زیر را دارد حتما قبل از دادن ایبوپروفن و استامینوفن با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید:

سن کمتر از 3 ماه، تشنج، لرز شدید، ادرار کمتر از حد معمول، ضعف و بیماری شدید، داشتن تب بیش از چند روز.