اگر شیرخوارتان استفراغ می‌كند...

هر مادری كه به تازگی صاحب فرزند شده و به كوچولوی تازه واردش شیر می‌دهد، می‌داند كه هیچ‌چیز مثل در آغوش گرفتن و شیر دادن به كودك لذت‌بخش نیست اما مادران تازه كار مهارت لازم برای نگهداری و مراقبت از كودك را ندارند چون آگاهی چندانی درباره حالات طبیعی و غیرطبیعی نوزاد ندارند. یكی از مشكلات شایع بین بیشتر نوزادان استفراغ بعد از شیر خوردن است. بعضی از والدین كودك وقتی با استفراغ كودك‌شان مواجه می‌شوند دستپاچه شده و بلافاصله به پزشك مراجعه می‌كنند و به‌دنبال راه چاره‌ای برای این مشكل می‌گردند؛ برعكس بعضی والدین فكر می‌كنند استفراغ بعد از شیر خوردن یك امر كاملا طبیعی است. اما چطور می‌توان فهمید اصل موضوع كدام است؟ و بالاخره این استفراغ بیماری است یا طبیعی؟ برای آگاهی بیشتر درباره این موضوع پای حرف‌های دكتر پریسا ضیغمی، متخصص كودكان و نوزادان نشسته‌ایم.

---

علت اصلی استفراغ شیرخواران اختلال در مری است. در محل اتصال مری به معده دریچه‌ای وجود دارد كه اسفنكتر نامیده می‌شود؛  این دریچه در نوزادان بر خلاف بزرگسالان بسیار شل است و بعد از شیر خوردن نوزاد به‌طور كامل بسته نشده و موجب می‌شود شیر از معده به مری و نهایتا به حلق برگشت پیدا كند. این موضوع كاملا طبیعی است و به همین دلیل نام این پدیده در شیرخواران را ریفلاكس فیزیولوژیك گذاشته‌اند. بالا آوردن نوزاد تا 4 ماهگی به اوج خودش می‌رسد و اغلب تا 12 ماهگی برطرف می‌شود ولی گاهی تا 24 ماهگی هم طول می‌كشد اما اگر بیشتر از این مقدار طول بكشد، حتما نیاز به بررسی‌های بیشتری توسط پزشك دارد.

---

استفراغ شیرخوران بیشتر به‌علت پرخوری است و اغلب مادرانی كه به‌علت بالا آوردن شیرخوارشان به ما مراجعه می‌كنند مادرانی هستند كه به محض گریه كردن كودك به او شیر می‌دهند و متاسفانه بچه به پرخوری عادت می‌كند. درست است كه ما توصیه می‌كنیم هر وقت كودك گرسنه بود به او شیر بدهید ولی در مواقعی كه استفراغ مكرر و زیاد است حداقل با یك فاصله‌گذاری 5/2 الی 3 ساعته می‌توانیم مشكل را به راحتی كنترل كنیم.اگر كودك شما روند طبیعی رشد و نمو خود را طی می‌كند، نشانه آن است كه كودك شیر كافی دریافت می‌كند و هیچ مشكلی وجود ندارد و نیاز به هیچ دارو یا آزمایشی هم نیست.

---

گاهی مصرف مواد‌غذایی توسط مادر باعث آلرژی یا حساسیت و ریفلاكس طولانی مدت در شیرخوار می‌شود مثلا وقتی مادر شیر یا لبنیات می‌خورد مقداری از مواد داخل شیر وارد شیر خودش شده و درصورت حساسیت به مواد داخل شیر كودك به آن واكنش نشان می‌دهد. ما نمی‌توانیم لبنیات را به‌طور كامل از رژیم غذایی مادر حذف كنیم بلكه موقتا آن را حذف كرده یا ماده دیگری را جایگزین می‌كنیم اما زمانی كه ریفلاكس شدید است یا در مدفوع كودك خون دیده شده از شیرهای هیپو آلرژیك كه حساسیت كمتری برای كودك دارند استفاده می‌كنیم. به‌طور كلی مادران شیرده باید از خوردن غذاهای نفاخ و محرك پرهیز كنند.

---

 سعی كنید كودك‌تان را به پرخوری عادت ندهید زیرا پرخوری كودك به شكل عادت در آمده و در نهایت به چاقی او ختم می‌شود. مادرانی كه به زور به فرزندان‌شان غذا می‌دهند به كودك آسیب می‌رسانند. به‌خصوص در كودكانی كه بیش از یك سال سن دارند؛ این موضوع اثرات روانی مخربی بر جای می‌گذارد چون در این زمان شخصیت كودك در حال شكل‌گیری است و كودك می‌خواهد استقلال خود را به‌دست گیرد و در نتیجه ممكن است لجباز شود.

---

یكی از شایع‌ترین عواملی كه باعث می‌شود ریفلاكس ادامه پیدا كند آلرژی و حساسیت به بعضی از مواد‌غذایی است. در این موارد با حذف كردن ماده آلرژی‌زا یا جایگزین كردن آن با غذایی دیگر می‌توانیم استفراغ شیرخوار را كنترل كنیم مثلا اگر كودك به پروتئین شیر حساسیت دارد، می‌توانیم با مشورت كردن با پزشك، شیر دیگری را جایگزین كنیم. گاهی كودك دچار سرفه‌های مزمن و مكرر می‌شود كه هر چه والدین به پزشكان متعدد مراجعه می‌كنند، علت این موضوع روشن نمی‌شود درحالی‌كه ممكن است علت بیماری ریفلاكس نوزاد باشد كه با درمان مناسب مشكل كاملا برطرف می‌شود. كودكانی كه به‌دلیل آسم مزمن یا سینوزیت زیاد سرفه می‌كنند نیز محتویات معده را بالا می‌آورند پس با درمان سرفه، ریفلاكس ر ا هم درمان می‌كنیم.

---

چگونگی خواباندن نوزاد برای جلوگیری از استفراغ بسیار كمك‌كننده است بیشتر مادران شیرخوار را به پشت می‌خوابانند. چون شنیده‌اند كه كودك را نباید روی شكم خواباند. در حقیقت این گفته درست است و خواباندن نوزادان به شكم، احتمال مرگ آن‌ها در خواب را بیشتر می‌كند اما بهتر است بعد از اتمام شیردهی و زمانی كه كودك بیدار است و مادر هم در كنار اوست او را به حالت دمر( خوابیده روی شکم) خواباند یا این‌كه شیرخوار را به پهلوی چپ خوابانده و یك بالش نازك زیر سرش قرار دهید در این حالت سر كودك كمی بالاتر از بدن قرار گرفته و احتمال استفراغ كودك خیلی كمتر می‌شود.

---

در استفراغ‌های طبیعی شیرخوار، علائمی از كاهش وزن و بی‌اشتهایی دیده نمی‌شود و كودك شیر را به‌صورت پنیری بالا می‌آورد ولی در استفراغ‌های مرضی ریفلاكس به‌صورت مزمن و چندین بار در روز بوده و حالت پنیری هم ندارد و شاید با علائمی از قبیل خس‌خس سینه،‌ تنگی نفس، وزن نگرفتن مناسب و حتی سرفه‌های طولانی مدت همراه باشد.

---

شیر‌خواران هنگام شیر خوردن، هوای زیادی را وارد معده می كنند. هوای بلعیده شده توسط كودك باعث نفخ او می‌شود و نفخ می‌تواند یكی از عوامل مستعد‌كننده ریفلاكس شیر خوار باشد. با رعایت عوامل زیر نفخ و استفراغ كودك كمتر می‌شود:

•     بعد از اتمام شیردهی، كودك را به آغوش گرفته و سرش را روی شانه‌تان قرار دهید و به آرامی پشت او را نوازش كنید تا هوای معده‌اش خارج شود. با این كار راه گوارشی كاملا باز شده و هوای بلعیده شده از طریق دهان خارج می‌شود این عمل معمولا با بالا آوردن كمی شیر همراه است پس بهتر است روی سر شانه‌تان یك دستمال یا پارچه قرار دهید كه لباس‌تان كثیف نشود!

•     حداكثر تا 02 دقیقه بعد از اتمام شیر خوردن كودك 2 تا 3 بار بادگلو می‌زند. سعی كنید قبل از این زمان كودك را به پشت نخوابانید زیرا خروج هوای بلعیده شده كمی دشوارتر می‌شود شیر‌خوار را به حالت ایستاده یا در حالت دمر (خوابیده روی شكم) قرار دهید و در این حالت حتما مواظب كودك خود باشید.

---

یك بار دیگر پا به دنیای بچه‌داری شما گذاشتیم! دنیایی كه سرشار از خاطرات جالب و لحظات خوش است.

 برای این‌كه این لحظات خوش را به بهترین شكل سپری كنید و برای این‌كه آرامش بیشتری داشته باشید، بد نیست از مشورت دیگران هم در حفظ سلامت كودك‌تان بهره‌مند شوید. ما این مشورت‌ها را در اختیار شما می‌گذاریم!

گفت‌وگوی ویژه این شماره به استفراغ شیرخواران اختصاص دارد. مشكلی كه آن قدر شایع است كه خیلی از مادر و پدرها فكر می‌كنند، یك امر عادی و طبیعی است. در حقیقت این موضوع تا یك سنی برای بچه‌ها طبیعی است، ولی بعد از آن احتیاج به رسیدگی خاص دارد. اما تا چه سنی؟ و چه نوع استفراغی؟

 برای این‌كه پاسخ پرسش‌های‌تان را بگیرید، گفت‌وگوی ما با دكتر پریسا ضیغمی، متخصص كودكان را به دقت مطالعه كنید.

یادتان هست وقتی ماشین لباس‌شویی‌تان را به خانه آوردید، برای این‌كه برای اولین بار آن را روشن كنید، چه كردید؟ خب، حتما دفترچه راهنمای آن را خواندید و راه كار كردن با ماشین لباس‌شویی و نحوه مراقبت از آن را كاملا یاد گرفتید.

 راستی! تا به حال به این فكر كرده‌اید كه چقدر خوب می‌شد نوزادان هم دفترچه راهنمای مراقبت داشتند؟ بچه‌داری خیلی ساده‌تر می‌شد مگر نه؟

حتما خوشحال می‌شوید اگر بشنوید ما این دفترچه را در صفحات «سلامت كودك» این شماره از سیب‌سبز چاپ كرده‌ایم؛ از نحوه حمام‌كردن نوزاد گرفته تا مراقبت از بند ناف و ... همه را خیلی آسان و ساده برای شما كه تازه مادر شده‌اید شرح داده‌ایم. پس خواندن آن‌ها را از دست ندهید.